Ở Mozambique, Quân Nổi Dậy Tiến Hành Chiến Tranh Bị Che Giấu Bởi 'Luật Im Lặng'

27 tháng 4 năm 2020

 

Đức Giáo Hoàng Phan-xi-cô là một trong số ít các nhân vật quốc tế phát biểu công khai về bạo lực khủng bố ở tỉnh Cabo Delgado, phía bắc Mozambique, một câu chuyện hầu như không được đề cập. Quỹ Viện trợ cho Giáo hội khó khăn (ACN) gần đây đã nói chuyện với Đức cha Luiz Fernando Lisboa của Giáo phận Pemba, thuộc vùng Cabo Delgado, để tìm hiểu thêm về tình hình.

Một vài tuần trước, chúng con đã nghe về các cuộc tấn công vào thị trấn Môcímboa da Praia, ở phía bắc giáo phận của Đức cha. Tình hình hiện tại như thế nào?

Trong vài tháng qua, không chỉ Môcímboa da Praia, mà cả Quissanga và Muidumbe cũng đã bị tấn công. Như tôi nói, ở Môcímboa da Praia, tình hình đã được kiểm soát, nhưng thật không may, có rất nhiều vụ cướp bóc. Trong các cuộc tấn công, nhiều người chạy trốn khỏi thị trấn và lánh nạn trong rừng. Một số kẻ vô lại đã lợi dụng tình hình và nhiều ngôi nhà bị đột nhập; họ lấy trộm thức ăn, quần áo và đồ đạc khác. Tuần trước [20 tháng 4] một trong những tên trộm này đã bị người dân bắt giữ và treo cổ. Thật không may, toàn bộ bầu khí khủng bố này đã tạo ra sự mất an ninh và gia tăng tội phạm.

Đức cha đã đề cập đến Muidumbe; thực tế đây là khu vực xảy ra vụ tấn công gần đây nhất, vào Thứ Sáu Tuần Thánh 10 tháng Tư, khi những kẻ khủng bố tấn công hội  truyền giáo Công giáo ở thị trấn Muambula. Đức cha có thể cho chúng con biết gì về cuộc tấn công này?

Ở quận Muidumbe, bảy thị trấn hoặc các ngôi làng nhỏ đã bị tấn công trên thực tế trong những ngày của Tuần Thánh, bao gồm Muambula, ở Nangololo, nơi hội truyền giáo Công giáo Thánh Tâm Chúa Giêsu bị đột kích. Họ tấn công nhà thờ và đốt cháy những chiếc ghế dài và một bức tượng Đức Mẹ, làm bằng gỗ mun. Họ cũng phá hủy một ảnh Thánh Tâm Chúa Giêsu. May mắn thay, họ đã không thể đốt cháy nhà thờ.

Đây có phải là cuộc tấn công đầu tiên vào một nhà thờ không?

Không, họ đã tấn công và đốt năm hoặc sáu nhà nguyện địa phương. Họ cũng đốt một số đền thờ Hồi giáo, mặc dù cuối cùng, có vẻ như, các nhà thờ Thiên chúa giáo mới là mục tiêu. Điều bi thảm đối với chúng tôi là hội truyền giáo này đã có mặt ở Nangololo gần một trăm năm và đó là hội truyền giáo quan trọng thứ hai trong giáo phận. Vì vậy,

đó là một cuộc tấn công rất bi thảm vào những gì mà nhà thờ này tượng trưng.

Có đúng là có một vụ thảm sát ở một trong những thị trấn của Muidumbe?

Đúng, vào ngày 7 tháng 4 tại Xitaxi. Trước nỗi buồn mênh mông của chúng tôi, 52 thanh niên không chịu tham gia quân nổi dậy đã bị tàn sát. Đối với chúng tôi, họ là những người tử đạo đích thực vì hòa bình bởi vì họ không đồng ý tham gia vào bạo lực, vào chiến tranh, và đó là lý do tại sao họ bị sát hại.

Theo Đức cha, có bao nhiêu cuộc tấn công đã xảy ra, kể từ đầu năm 2020?

Tôi không biết chính xác có tất cả bao nhiêu cuộc tấn công đã xảy ra. Nhưng như tôi đã nói, chỉ trong đợt cuối cùng này, họ đã tấn công bảy thị trấn và làng mạc. Một bản tin cho biết có 26 vụ tấn công trong năm nay tính tới bây giờ. Nhưng nói thật với bạn, tôi nghĩ con số thật sự thì cao hơn.

Các cuộc tấn công khủng bố này đã gia tăng kể từ năm 2017 và Mozambique từ chỗ là một nơi an toàn để rồi xuất hiện trong danh sách đại sứ quán nước ngoài như một nơi nguy hiểm tiềm tàng. Làm thế nào mà Mozambique trở thành một sàn diễn của khủng bố Hồi giáo? Những kẻ tấn công đang cố gắng đạt được điều gì?

Sự thay đổi trong nhận thức về đất nước này là do các cuộc tấn công ở Cabo Delgado. Ở đây phía bắc, và ở trung tâm của đất nước cũng đã có các cuộc tấn công vào phương tiện giao thông công cộng. Điều này tạo ra một cảm giác bất an rõ ràng trong nước. Tuy nhiên, tôi sẽ không nói rằng Mozambique là một sàn diễn của khủng bố Hồi giáo. Các cuộc tấn công gần đây nhất rõ ràng đã được Nhà nước Hồi giáo tuyên bố, nhưng vẫn còn nghi ngờ về điều này. Một số người nói rằng đó chỉ là một nhóm địa phương bắt đầu nhỏ thôi và đang sử dụng tên của Nhà nước Hồi giáo, trong khi những người khác nói rằng đó thực sự là Nhà nước Hồi giáo. Chúng tôi không biết chắc. Cũng vậy, chúng tôi không biết những gì đằng sau tất cả những điều này, nhưng chúng tôi hình dung ra rằng nó có liên quan đến tài nguyên thiên nhiên. Có nhiều lợi ích tài chính và những ai đang tài trợ cho tất cả điều này đang tìm ra mảnh đất màu mỡ do nghèo đói, do thiếu cơ hội làm việc và kết quả là nạn thất nghiệp trong thanh niên. Cabo Delgado luôn là một tỉnh rất nghèo, bị mọi người bỏ bê, kể cả chính quyền. Những gì chúng ta đang thấy là kết quả của tất cả các yếu tố này.

Nhưng các tác giả của những hành động khủng bố này đều giống nhau trong mọi trường hợp phải không? Họ đến từ đâu?

Một lần nữa, chúng ta không biết chính xác ai là tác nhân đằng sau những hành động này. Ban đầu họ chỉ tấn công một địa phương duy nhất, nhưng gần đây họ đã thực hiện một số cuộc tấn công cùng một lúc, ít nhất là ở hai nơi cùng một lúc. Chúng tôi cũng không biết họ đến từ đâu, mặc dù nhiều báo cáo cho thấy rằng một số người trong bọn họ là người Mozambique, những kẻ còn lại đến từ Tanzania và các quốc gia khác.

Nhưng họ hoạt động thế nào? Phải chăng có một khu vực cụ thể nào đó nằm dưới sự kiểm soát của khủng bố, hay họ tấn công rồi sau đó lại rút đi?

Tôi không biết liệu chúng ta có thể nói rằng có một khu vực nằm dưới sự kiểm soát của những kẻ khủng bố hay không, nhưng chắc chắn có một khu vực nơi chúng hoạt động mạnh nhất. Người dân từ những ngôi làng gần khu vực này đã buộc phải từ bỏ nhà cửa và không thể trở về, bởi vì những kẻ khủng bố đi từ nơi này đến nơi khác và sau đó quay trở lại.

Có phải cũng có một chiều hướng tôn giáo trong các cuộc tấn công này?

Điều đó thật khó nói. Kể từ khi họ bắt đầu, chính quyền Hồi giáo chính thức ở Cabo Delgado và khắp cả nước đã né tránh các cuộc tấn công và nói rằng họ không liên quan gì đến tất cả những điều này. Vài ngày trước chính quyền đã phát hành một bức thư khác, bức thứ hai, và một lần nữa họ né tránh các nhóm này. Trong tuyên bố, họ nhấn mạnh rằng Hồi giáo là một tôn giáo hòa bình và cảm thông giữa các dân tộc và giữa các tôn giáo. Họ không muốn bạo lực.

Chúng tôi không thể nói rằng những cuộc tấn công này được thực hiện bởi các nhóm tôn giáo. Cả ở Cabo Delgado và phần còn lại của Mozambique, chúng tôi chưa bao giờ gặp vấn đề giữa các tôn giáo hoặc giữa các nhà lãnh đạo tôn giáo. Chúng tôi đã tham gia vào nhiều hoạt động chung - cầu nguyện, tuyên bố và đi bộ vì hòa bình.

Các linh mục và tu sĩ trong khu vực có bị nguy hiểm gì không?

Chúng tôi có các linh mục và tu sĩ, nam và nữ trong khu vực này, nơi các cuộc tấn công đang diễn ra. Các nhân viên chính phủ như giáo viên và nhân viên y tế, đã rời bỏ các khu vực bị chiến tranh vì những kẻ khủng bố đã tấn công các tòa nhà công cộng. Một tỷ lệ lớn dân số đã chạy trốn vì sợ hãi. Và một số tổ chức phi chính phủ nước ngoài đang hoạt động trong lãnh thổ cũng đã rời đi vì họ đang bị đe dọa. Tôi cũng yêu cầu các nhà truyền giáo rời đi, vì với tư cách là giám mục giáo phận của họ, tôi chịu trách nhiệm về họ, và nguy cơ bị tấn công là điều sắp xảy ra, bởi vì họ là những người duy nhất còn nán lại. Những kẻ khủng bố đang bắt đầu tấn công các nhà thờ, và bạo lực đang diễn ra theo chiều hướng tôn giáo. Tôi phải giữ cho các nhà truyền giáo được an toàn, mặc dù họ muốn quay lại ngay khi họ có thể để phục vụ người dân.

Chính phủ trung ương đang làm gì để giảm bớt tình hình?

Chính phủ trung ương đã tăng cường phòng thủ và gửi quân tiếp viện. Họ có vai trò của họ; tôi không biết họ có thể làm được gì nhiều hơn không, nhưng họ ở đây là để đem lại sự phòng vệ. Tuy nhiên, có rất nhiều người trẻ trong quân đội chỉ là những người bị bắt đi lính, và khi các cuộc tấn công diễn ra, rất nhiều người đào ngũ và họ chạy trốn vào rừng với người dân. Họ được huấn luyện rất ít và ít khả năng đối phó với tình huống này. Tôi cảm thấy đau buồn khủng khiếp cho những người trẻ tuổi phải đi chiến đấu, bởi vì rất nhiều người trong số họ đã mất mạng.

Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nói về Mozambique trong Thánh lễ Phục sinh của Ngài; Ngài là một trong số ít những người đã phá vỡ sự im lặng về tình huống này.

Vâng, vào Chủ nhật Phục sinh, sau khi cử hành Thánh lễ và ban phép lành Urbi et Orbi, Đức Thánh Cha đã nói về tình hình mà thế giới đang phải đối mặt, về đại dịch và các cuộc xung đột khác nhau trên khắp thế giới. Đối với chúng tôi, điều đó có nghĩa là Ngài đã đề cập đến cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Cabo Delgado bởi vì có một thứ “luật im lặng” nào đó chung quanh Cabo Delgado.

Chính xác thì ý của Đức cha là gì khi nói đến “luật im lặng”.

Tình hình rất nghiêm trọng, bởi vì chúng tôi không thể nói về nó một cách công khai. Một số nhà báo trong nước đã bị bắt giữ, và nhiều người trong số họ đã bị tịch thu máy ảnh. Có một nhà báo từ đài phát thanh cộng đồng Palma, Ibraimo Abu Mbaruco đã mất tích kể từ ngày 7 tháng 4. Điều quan trọng là phải biết những gì đang xảy ra và quan trọng là các tổ chức quốc tế, như Liên Hợp Quốc, Liên hiệp Châu Âu và Liên minh Châu Phi phải làm một điều gì đó về tình hình này. Người dân ở đây đã phải chịu đựng rất nhiều rồi, đã có hàng trăm người chết, hàng ngàn người đã bị buộc phải rời bỏ nhà cửa. Ở tỉnh chúng tôi, có hơn 200.000 người tị nạn. Đó là một sự bất công đang kêu thấu tới trời. Người dân ở đây có rất ít của cải, và những thứ ít ỏi mà họ có cũng đang mất đi vì cuộc chiến này. Tôi kêu gọi sự giúp đỡ và đoàn kết cho người dân của tôi, để họ có thể sống trong hòa bình, lại một lần nữa.

 

Maria Lozano

Phạm Văn Trung chuyển ngữ.

ACN United State (churchinneed.org)