Sứ điệp của Đức
thánh cha Bênêđictô XVI nhân Ngày thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 46
"Thinh
lặng và Lời nói : Con đường Phúc âm hóa"
[Chúa
nhật, 20 tháng Năm 2012]
Anh chị em thân mến,
Gần đến Ngày Thế
giới Truyền thông Xã hội năm 2012, tôi muốn chia sẻ với anh chị em vài suy tư
về một khía cạnh của tiến trình giao tiếp giữa con người ; khía cạnh ấy quan
trọng nhưng đôi khi lại bị coi thường. Đó là mối tương quan giữa thinh lặng và
lời nói mà tính cách quan trọng của nó ngày nay cần được đặc biệt nhấn mạnh.
Thinh lặng và nói là hai khía cạnh của truyền thông cần được giữ cân bằng, tiếp
nối nhau và bổ túc cho nhau để có được một cuộc đối thoại đích thực và tạo sự
gần gũi sâu xa giữa người với người. Khi lời nói và sự thinh lặng loại trừ
nhau, truyền thông sẽ thất bại, vì nó gây ra tình trạng hoang mang nào đó hoặc,
trái lại, một bầu khí lạnh nhạt ; còn nếu chúng bổ túc cho nhau một cách hài
hòa, việc truyền thông sẽ đạt được giá trị và ý nghĩa.
Thinh lặng là thành
phần của truyền thông mà nếu không có thì không thể có được những lời mang đậm
ý nghĩa. Trong thinh lặng chúng ta lắng nghe và hiểu rõ mình hơn ; trong thinh
lặng tư tưởng được nảy sinh và có chiều sâu ; chúng ta hiểu rõ hơn điều chúng
ta muốn nói và điều chúng ta mong đợi nơi người khác, chúng ta chọn cách thức
diễn đạt. Thinh lặng khiến cho người khác được nói, được bày tỏ, và để ta đừng
khư khư quyết giữ lời nói, ý tưởng của mình mà không đối chiếu một cách thích
đáng. Như thế, sẽ mở ra một không gian để lắng nghe nhau và một mối tương quan
sâu sắc hơn giữa người với người. Chẳng hạn, trong thinh lặng sẽ có được những
khoảnh khắc truyền thông xác thực nhất giữa những người yêu nhau : cử chỉ, nét
mặt và thân xác là những dấu hiệu biểu lộ con người. Trong thinh lặng, niềm
vui, nỗi lo, đau khổ cất tiếng nói và tìm được cách diễn tả thật đậm nét. Như
thế, thinh lặng đem lại hiệu quả tích cực hơn cho truyền thông, vốn đòi hỏi sự
nhạy cảm và một khả năng lắng nghe -vẫn thường cho thấy mức độ và bản chất các
mối tương quan. Sứ điệp và thông tin càng nhiều, lại càng cần đến thinh lặng để
phân định điều quan trọng với những điều vô bổ hoặc thứ yếu. Biết suy xét kỹ
lưỡng sẽ giúp chúng ta khám phá những mối tương quan giữa các biến cố mà thoạt
nhìn có vẻ như không liên hệ gì với nhau, để đánh giá, phân tích các sứ điệp ;
điều này giúp chúng ta có thể chia sẻ những ý kiến chín chắn và thích đáng, để
xây dựng nền tri thức chung đích thực. Do đó cần xây dựng một bầu khí thuận
lợi, một loại "hệ thống môi sinh" có thể tạo thế cân bằng giữa thinh
lặng, lời nói, hình ảnh và âm thanh.
Phần lớn hoạt động
hiện nay của truyền thông được định hướng bởi những câu hỏi cần có lời giải
đáp. Các bộ máy tìm kiếm và các mạng xã hội là nơi đầu tiên nhiều người tìm đến
khi cần lời khuyên, ý tưởng, thông tin và những lời giải đáp. Vào thời của
chúng ta, hơn bao giờ hết internet đang trở thành nơi hỏi và trả lời – hơn nữa,
con người ngày nay thường bị dội bom bằng những câu trả lời cho các thắc mắc mà
họ chưa bao giờ đặt ra và các nhu cầu mà họ chưa cảm thấy. Sự thinh lặng thật là
quý giá để giúp chúng ta dễ dàng phân định chính xác hầu nhận ra và chú tâm vào
những vấn đề thực sự quan trọng giữa biết bao yêu cầu và lời giải đáp mà chúng
ta nhận được. Tuy nhiên, trong thế giới truyền thông phức tạp và đa dạng này,
có nhiều người quan tâm đến những vấn đề tối hậu của đời sống con người : Tôi
là ai ? Tôi biết được điều gì ? Tôi phải làm gì ? Tôi có thể hy vọng điều gì ?
Điều quan trọng là phải đón nhận những người đặt ra những câu hỏi này, bằng
cách mở ra một cuộc đối thoại sâu sắc, bằng lời nói và sự trao đổi, và cả việc
mời gọi suy nghĩ trong thinh lặng. Đôi khi sự thinh lặng còn nói nhiều hơn một
câu trả lời vội vã và giúp cho những người đặt câu hỏi đi sâu vào chính cuộc
đời họ và mở lòng ra cho con đường dẫn đến câu trả lời mà Thiên Chúa đã ghi
khắc trong trái tim con người.
Thực ra, dòng câu
hỏi tuôn chảy không ngừng ấy chứng tỏ con người luôn thao thức tìm kiếm những
chân lý, quan trọng ít hay nhiều, vốn đem lại cho cuộc sống một ý nghĩa và niềm
hy vọng. Con người không thể hài lòng với một sự trao đổi hời hợt và vô căn
cứ về những ý kiến hoài nghi và những kinh nghiệm cuộc đời :
tất cả chúng ta là những người đang tìm kiếm chân lý và chia sẻ khát vọng sâu
thẳm ấy, nhất là vào thời của chúng ta, khi mà "trao đổi thông tin là chia
sẻ chính mình, thế giới quan của mình, niềm hy vọng và lý tưởng của mình" (Sứ
điệp cho Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội năm 2011).
Phải chú ý đến
nhiều loại trang web, các ứng dụng và mạng xã hội khác nhau có thể giúp con
người ngày nay biết sống suy tư và đặt những câu hỏi đích thực, nhưng cũng giúp
họ tìm được những không gian thinh lặng, các dịp để cầu nguyện, suy niệm hay
chia sẻ Lời Chúa. Với tính chất của những tin nhắn ngắn gọn, thường không dài
hơn một câu Thánh Kinh, người ta có thể diễn tả những tư tưởng sâu sắc, miễn là
đừng bỏ bê việc chăm sóc đời sống nội tâm mình. Chẳng ngạc nhiên gì khi thấy
rằng trong các truyền thống tôn giáo khác nhau, việc sống cô tịch và thinh lặng
là những khoảng không gian dành riêng để giúp con người không chỉ gặp lại chính
mình nhưng còn gặp được Chân Lý, là điều mang lại ý nghĩa cho tất cả mọi sự.
Thiên Chúa của mặc khải trong Thánh Kinh cũng nói bằng ngôn ngữ không lời :
"Như Thánh giá của Đức Kitô cho thấy, Thiên Chúa cũng nói bằng sự thinh
lặng của Ngài. Sự thinh lặng của Thiên Chúa, kinh nghiệm về sự xa cách của Chúa
Cha toàn năng là một một giai đoạn quyết định trong cuộc hành trình trần thế
của Con Thiên Chúa, Ngôi Lời nhập thể (...) Sự thinh lặng của Thiên Chúa kéo
dài những lời Người nói trước đó. Trong những lúc tối tăm, Người nói qua mầu
nhiệm của sự im lặng của Người" (Tông
huấn hậu Thượng Hội đồng giám mục Verbum Domini, 21). Tình yêu
cao cả đến độ hiến ban chính mình của Thiên Chúa đã lên tiếng hùng hồn qua sự
im lặng của Thánh giá. Sau khi Đức Kitô chết, trái đất rơi vào thinh lặng, và
ngày thứ Bảy Tuần Thánh, khi "Vị Vua đang ngủ và Thiên Chúa ngủ trong xác
phàm và cho những người đã ngủ từ bao đời được trỗi dậy" (x. CGKPV, Kinh Sách, thứ Bảy Tuần
Thánh), tiếng nói của Thiên Chúa vang lên, đầy yêu thương đối với nhân
loại.
Nếu Thiên Chúa nói với con người ngay cả trong thinh lặng thì trong thinh
lặng
con người cũng khám phá ra
khả năng nói với Chúa và nói
về Chúa. "Chúng ta cần đến sự thinh lặng ấy, sự thinh lặng trở thành
chiêm niệm và đưa chúng ta vào trong cõi thinh lặng của Thiên Chúa và đưa chúng
ta đến chỗ mà Lời, Lời cứu chuộc, sinh ra"
(Bài
giảng trong Thánh Lễ với các thành viên Ủy
ban Thần học quốc tế, 6 tháng Mười 2006).
Để nói về sự cao cả của Thiên Chúa, ngôn ngữ của
chúng ta chẳng bao giờ đủ và phải nhường chỗ
cho sự chiêm ngắm trong thinh lặng. Việc chiêm niệm ấy có sức mạnh làm
nảy sinh tính cấp bách của việc truyền giáo, là nghĩa vụ "thông truyền
điều chúng tôi đã thấy và đã nghe" để mọi người được hiệp thông với Thiên
Chúa (1 Ga 1,3). Việc chiêm niệm trong thinh lặng ấy dìm chúng ta vào
nguồn mạch Tình Yêu, một Tình yêu hướng chúng ta đến với người lân cận để cảm
thông nỗi đau khổ của họ và đem đến cho họ ánh sáng của Chúa Kitô, sứ điệp sự
sống của Người và ân sủng tình yêu viên mãn sẽ cứu thoát họ.
Và rồi, trong thinh lặng chiêm niệm, Ngôi Lời vĩnh cửu -
nhờ Người mà thế gian đã được tạo thành, đã tự tỏ mình ra còn mạnh mẽ hơn nữa,
và chúng ta hiểu được kế hoạch cứu độ mà Thiên Chúa thực hiện bằng lời nói và
việc làm trong suốt lịch sử loài người. Như Công đồng Vatican II nhắc nhở, mặc
khải của Thiên Chúa "được thực hiện bằng các việc làm và lời nói có liên
hệ mật thiết với nhau, theo nghĩa là các việc Thiên Chúa thực hiện trong lịch
sử cứu độ biểu lộ và củng cố cả giáo huấn lẫn những thực tại được diễn tả bởi
các lời ; còn các lời thì công bố các việc làm và làm sáng tỏ mầu nhiệm được
chứa đựng trong đó" (Dei Verbum, 2). Kế hoạch cứu độ này đạt đến
tột đỉnh trong con người Chúa Giêsu Nazareth, là Trung Gian và sự viên mãn của
tất cả mặc khải. Người đã cho chúng ta nhận biết dung nhan thật của Thiên Chúa
Cha và bằng Thánh Giá và sự Phục Sinh của Người, Người đã đưa chúng ta ra khỏi
ách nô lệ tội lỗi và sự chết để đến sự tự do của con cái Thiên Chúa. Câu hỏi cơ
bản về ý nghĩa của con người tìm được câu trả lời nơi mầu nhiệm của Đức Kitô,
một câu trả lời có khả năng xoa dịu nỗi khắc khoải của tâm hồn con người. Chính
từ Mầu nhiệm ấy đã sinh ra sứ vụ của Hội Thánh ; và Mầu nhiệm ấy thúc đẩy các
Kitô hữu trở thành sứ giả của niềm hy vọng và ơn cứu độ, chứng nhân của một
Tình Yêu làm thăng tiến phẩm giá con người và xây dựng công lý và hòa bình.
Thinh lặng và Lời
nói. Học truyền thông là học lắng nghe và chiêm ngắm hơn là học nói ; điều này
đặc biệt quan trọng đối với những người tham gia vào sứ vụ truyền giáo : thinh
lặng và lời nói là những yếu tố thiết yếu, gắn liền với công việc truyền thông
của Hội Thánh để đổi mới việc loan báo Đức Kitô trong thế
giới ngày nay.
Tôi xin phó thác
tất cả công cuộc rao giảng Tin Mừng cho Đức Maria, Đấng đã im lặng "lắng
nghe Lời Chúa và làm cho Lời ấy đơm hoa" (Kinh nguyện cho Cuộc gặp gỡ Giới trẻ tại Loretto, ngày 1-2
tháng Chín 2007), công cuộc rao giảng mà Hội Thánh đang thực thi bằng
các phương tiện truyền thông xã hội.
Vatican, ngày 24
tháng Giêng 2012, Lễ Thánh Phanxicô Salêsiô
Bênêđictô
XVI, giáo hoàng
(Đức Thành chuyển ngữ từ bản tiếng Pháp)