Sứ
điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô nhân Ngày Thế Giới truyền thông xã hội lần thứ
48
vi.radiovaticana.va2014-01-23
14:07:34 –
Trong sứ điệp, ĐTC đề
cao tiềm năng của các phương tiện truyền thông xã hội ngày nay làm cho con
người ngày càng trở nên gần gũi nhau hơn. Tuy cảnh giác về những khía cạnh tiêu
cực mà các mạng truyền thông và xã hội có thể gây ra, nhưng ĐTC nhiệt liệt cổ
võ các tín hữu dấn thân trong lãnh vực truyền thông, để làm chứng cho Chúa Kitô
và ơn cứu độ của Chúa. Trong lãnh vực truyền thông ngày nay, các tín hữu Kitô
cũng được mời gọi có những tâm tình và hành động như người Samaritano trong dụ
ngôn Phúc Âm.
Sau đây là toàn văn Sứ
điệp của ĐTC:
Anh chị em thân mến,
Ngày nay chúng ta đang
sống trong một thế giới ngày càng “nhỏ bé” hơn và vì thế, trong đó dường như
người ta dễ gần gũi với nhau hơn. Những phát triển về giao thông và kỹ năng
truyền thông đang làm cho chúng ta xích lại gần nhau, ngày càng nối kết với
nhau hơn, và sự hoàn cầu hóa làm cho chúng ta lệ thuộc nhau. Nhưng giữa lòng
nhân loại vẫn còn những chia rẽ, nhiều khi rất nặng nề. Trên bình diện hoàn cầu
chúng ta thấy sự cách biệt “gương mù” giữa sự sa hoa của những người giàu nhất
và sự lầm than của những người nghèo nhất. Nhiều khi chỉ cần làm một vòng qua
những con đường trong một thành phố là đủ để thấy những trái ngược giữa những
người sống bên vệ đường và những ánh sáng chói lòa của các cửa tiệm. Thế giới
đang đau khổ vì nhiều hình thức loại trừ, gạt ra ngoài lề và nghèo khổ.. cũng
như những cuộc xung đột trong đó có trộn lẫn các nguyên nhân kinh tế, chính
trị, ý thức hệ, và đáng tiếc là nhiều khi có các nguyên ngôn tôn giáo nữa.
Trong thế giới này, các
phương tiện truyền thông có thể giúp chúng ta cảm thấy gần gũi nhau hơn; làm
cho chúng ta cảm thấy rõ ràng hơn mình thuộc về một gia đình nhân loại duy
nhất, thúc đẩy chúng ta liên đới và nghiêm túc dấn thân cho một cuộc sống xứng
đáng hơn. Việc truyền thông tốt đẹp giúp chúng ta gần nhau hơn và biết nhau rõ
hơn, liên kết với nhau hơn. Những bức tường chia cách chúng ta chỉ có thể bị
vượt qua nếu chúng ta sẵn sàng lắng nghe nhau và học hỏi lẫn nhau. Chúng ta cần
giải quyết những dị biệt qua những hình thức đối thoại, giúp chúng ta tăng
trưởng trong sự cảm thông và tôn trọng nhau. Nền văn hóa gặp gỡ đòi chúng ta phải
sẵn sàng không những cho đi, nhưng còn tiếp nhận từ tha nhân. Các phương tiện
truyền thông có thể giúp chúng ta trong lãnh vực này, đặc biệt là ngày nay, khi
các mạng truyền thông giữa con người có những tiến bộ chưa từng thấy. Đặc biệt
là Internet có thể cống hiến nhiều cơ hội gặp gỡ hơn và liên đới giữa tất cả
mọi người, và đây là điều tốt lành, là một hồng ân của Thiên Chúa.
Nhưng cũng có những
khía cạnh gây vấn đề: vận tốc thông tin mau lẹ vượt quá khả năng suy tư và phán
đoán của chúng ta, và không giúp thực hiện một sự diễn tả chính mình một cách
có suy xét và đúng đắn. Những ý kiến khác nhau được bày tỏ có thể được cảm nhận
như một sự phong phú, nhưng cũng có thể làm ta khép kín mình trong một lãnh vực
thông tin chỉ đáp ứng những mong đợi và ý tưởng của chúng ta, hoặc đáp ứng
những lợi lộc chính trị và kinh tế nào đó của chúng ta mà thôi. Môi trường
truyền thông có thể giúp chúng ta tăng trưởng, hoặc trái lại, nó làm cho chúng
ta hoang mang mất định hương. Ước muốn nối kết qua kỹ thuật số (digitale) có
thể rốt cuộc làm cho chúng ta bị cô lập với người thân cận, những người ở gần
chúng ta nhất. Không quên nói đến những người, vì những lý do khác nhau, không
vào các mạng xã hội, và họ có nguy cơ bị gạt ra ngoài.
Những giới hạn ấy là
những điều có thực, nhưng chúng không biện minh cho sự phủ nhận các mạng xã
hội; đúng hơn, chúng nhắc nhở chúng ta rằng truyền thông, xét cho cùng, là một
sự chinh phục về mặt nhân sự hơn là kỹ năng. Vậy, đâu là điều giúp chúng ta,
trong lãnh vực kỹ thuật số, được tăng trưởng về tình người và cảm thông lẫn
nhau? Ví dụ, chúng ta phải phục hồi ý nghĩa sự chậm rãi và bình tĩnh. Điều này
đòi thời gian và khả năng giữ im lặng để lắng nghe. Chúng ta cũng cần phải kiên
nhẫn nếu chúng ta muốn hiểu người khác biệt với chúng ta: con người bộc lộ hoàn
toàn không phải khi họ chỉ được dung thứ, nhưng khi họ biết mình được thực sự
được đón nhận. Nếu chúng ta thực sự muốn lắng nghe người khác, thì chúng ta sẽ
học cách nhìn thế giới với đôi mắt khác và quí chuộng kinh nghiệm của con người
như nó được biểu lộ trong các nền văn hóa và truyền thống khác nhau. Nhưng
chúng ta cũng biết quí chuộng hơn những giá trị lớn, lấy hứng từ Kitô giáo, ví
dụ nhân sinh quan coi con người như nhân vị, hôn nhân và gia đình, sự phân biệt
giữa lãnh vực tôn giáo và lãnh vực chính trị, các nguyên tắc liên đới và phụ
đới (sussidiarietà), và nhiều điều khác.
Như vậy làm thế nào để
truyền thông có thể phục vụ một nền văn hóa gặp gỡ đích thực? Và đối với chúng
ta là môn đệ của Chúa, gặp gỡ một người theo tinh thần Tin Mừng có nghĩa là gì?
Làm thế nào để chúng ta có thể thực sự là những người láng giềng của nhau mặc
dù chúng ta có những giới hạn và tội lỗi? Những câu hỏi này có thể tóm gọn
trong câu hỏi mà một hôm, một thầy thông luật, tức là một người truyền thông,
hỏi Chúa Giêsu: “Ai là người thân cận của tôi?” (Lc 10,29). Câu hỏi này giúp
chúng ta hiểu truyền thông theo nghĩa sự gần gũi, thân cận. Chúng ta có thể
dịch câu hỏi đó như thế này: làm thế nào biểu lộ “sự thân cận” khi dùng các
phương tiện truyền thông xã hội và trong môi trường mới do các kỹ thuật số tạo
nên? Tôi thấy có một câu trả lời trong dụ ngôn người Samaritano nhân lành, và
đó cũng là một dụ ngôn về người truyền thông. Thực vậy, ai truyền thông thì trở
nên người thân cận. Và người Samaritano nhân lành không những trở thành người
thân cận, nhưng còn vác người mà ông thấy nằm giở sống giở chết bên vệ đường.
Chúa Giêsu đã đảo lộn viễn tượng: vấn đề ở đây không phải là nhìn nhận người
khác như một người đồng loại của tôi, nhưng là khả của tôi trở nên giống người
khác. Vì thế, truyền thông có nghĩa là ý thức là con người, là con cái Thiên
Chúa. Tôi thích định nghĩa khả năng truyền thông như “sự thân cận”.
Khi truyền thông có mục
đích chủ yếu là khuyến dụ người ta tiêu thụ hoặc lèo lái con người, thì chúng
ta đứng trước một sự gây hấn mạnh mẽ, như sự tấn công người bị cướp đánh và bỏ
mặc bên đường, như chúng ta đọc thấy trong dụ ngôn. Thầy Lêvi và vị Tư tế không
coi người bị thương ấy là tha nhân của mình, nhưng như một người xa lạ, tốt hơn
nên tránh xa. Thời ấy, họ chịu ảnh hưởng của những qui luật về sự thanh tịnh tế
tự. Ngày nay chúng ta cũng gặp nguy cơ một số phương tiện truyền thông ảnh
hưởng trên chúng ta đến độ làm cho chúng ta cố tình không biệt người thân cận
thực sự của chúng ta.
Không phải chỉ cần đi
dọc những con đường kỹ thuật số, nghĩa là không phải chỉ nối vào mạng là đủ:
còn cần làm sao để sự nối nạng ấy có kèm theo một cuộc gặp gỡ đích thực. Chúng
ta không thể sống một mình, khép kín, co cụm vào mình. Chúng ta cần yêu và được
yêu. Chúng ta cần sự dịu dàng, sự tốt lành và sự thật trong truyền thông. Cả
thế giới của các phương tiện truyền thông cũng không thể trở nên xa lạ với sự
chăm sóc nhân loại và nó được mời gọi biểu lộ sự dịu dàng. Mạng kỹ thuật số có
thể là nơi đầy tình người, không phải là một hệ thống các đường giây điện,
nhưng là hệ thống con người. Sự trung lập của các phương tiện truyền thông chỉ
có vẻ bề ngoài thôi: chỉ ai truyền thông với tất cả con người của mình thì mới
có thể thành một điểm tham chiếu. Sự can dự bằng chính con ngừơi của mình trong
việc truyền thông chính là cội rễ làm cho người truyền thông đáng tín nhiệm.
Chính vì thế, chứng tá Kitô có thể đạt tới các vùng ngoại biên của cuộc sống
nhờ các mạng.
Tôi thường lập lại điều
này: chắc hắn là tôi thà muốn một Giáo Hội đi ra đường mà gặp tai nạn, hơn là
một Giáo Hội bị thứ bệnh tự tham chiếu chính mình. Và những con đường ở đây
chính là những nẻo đường của thế giới nơi người dân sống, nơi chúng ta thực sự
có thể tìm tới họ, qua hành động và qua lòng quí mến. Trong số những con đường
ấy, cũng có cả những con đường kỹ thuật số, những con đường đầy chật người bị
thương: những người nam nữ đang tìm ơn cứu độ hoặc một niềm hy vọng. Sứ điệp
Kitô cũng có thể nhờ mạng mà đi tới “tận bờ cõi cái đất” (Cv 1,8). Mở rộng
những cánh cửa nhà thờ cũng có nghĩa là mở những cửa ấy trong môi trường kỹ
thuật số, hoặc để cho dân chúng đi vào, dù họ ở trong hoàn cảnh sống thế nào đi
nữa, hoặc để cho Tin Mừng có thể vượt qua những ngưỡng cửa đền thờ và ra đi gặp
gỡ mọi người. Chúng ta được mời gọi làm chứng về một Giáo Hội là nhà của tất cả
mọi người. Chúng ta có khả năng thông truyền khuôn mặt của một Giáo Hội như thế
hay không? Truyền thông góp phần mang lại một hình thái cho ơn gọi thừa sai của
toàn thể Giáo Hội và những mạng xã hội ngày nay là một trong những nơi để sống
ơn gọi tái khám phá vẻ đẹp của đức tin, vẻ đẹp của cuộc gặp gỡ với Chúa Kitô.
Cả trong bối cảnh truyền thông, cũng cần có một Giáo Hội biết mang lại hơi ấm,
và làm cho con tim được nồng cháy.
Chúng ta không làm
chứng tá Kitô bằng cách phổ biến ồ ạt các sứ điệp tôn giáo, nhưng bằng ý chí
hiến thân cho tha nhân, “qua thái độ sẵn sàng kiên nhẫn dấn thân và tôn trọng
vào trong những vấn nạn và nghi ngờ của con người, trong hành trình của họ tìm
kiếm chân lý và ý nghĩa cuộc sống con người” (Biển Đức 16, Sứ điệp nhân Ngày
Thế giới truyền thông xã hội lần thứ 47, 2013). Chúng ta hãy nghĩ đến giai
thoại hai môn đệ trên đường làng Emmaus. Cần biết tham gia vào cuộc đối thoại
với những người nam nữ ngày nay, để hiểu những mong đợi, nghi ngờ, hy vọng của
họ và trao tặng họ Tin Mừng, nghĩa là Chúa Giêsu Kitô. Thiên Chúa đã làm người,
chịu chết và sống lại để giải thoát chúng ta khỏi tội lỗi và sự chết. Thách đố
này đòi phải có chiều sâu, chú ý đến cuộc sống, có sự nhạy cảm tinh thần. Đối
thoại có nghĩa là xác tín rằng tha nhân có một điều gì tốt lành để nói, dành
khoảng trống cho quan điểm của họ, cho những đề nghị của họ. Đối thoại không có
nghĩa là từ bỏ những ý tưởng và truyền thống của mình, nhưng từ bỏ thái độ cho
rằng ý tưởng và truyền thống của mình là có một không hai và là tuyệt đối.
Ước gì hình ảnh người
Samaritano nhân lành, băng bó các vết thương của người bị đánh, đổ dầu và rượu
trên vết thương, làm hướng đạo cho chúng ta. Ước gì sự truyền thông của chúng
ta là dầu thơm thoa dịu đau khổ và là rượu ngon mang lại hoan lạc. Sự rạng ngời
của chúng ta khống đến từ sự trang điểm hoặc xếp dàn cảnh đặc biệt, nhưng từ sự
kiện chúng ta, với lòng yêu thương và dịu dàng, trở nên người thân cận của
người mà chúng ta thấy bị thương trên đường. Anh chị em đừng sợ trở thành những
công dân trong môi trường kỹ thuật số. Sự quan tâm và hiện diện của Giáo Hội
trong thế giới truyền thông thực là điều quan trọng, để đối thoại với con người
ngày nay và dẫn họ đến gặp Chúa Kitô: một Giáo Hội đồng hành biết cùng đi với
mọi người. Trong bối cảnh này, cuộc cách mạng các phương tiện truyền thông xã
hội và thông tin là một thách đố lớn lao và đầy thú vị, đòi phải có những nghị
lực mới mẻ và óc sáng tạo mới để thông truyền cho tha nhân vẻ đẹp của Thiên
Chúa.
Vatican ngày 24 tháng 1
năm 2014, lễ thánh Phanxicô đệ
Salê
Phanxicô
G. Trần Đức Anh OP chuyển ngữ