Nội dung
I. “Ngôn sứ không có thế giá tại quê hương mình” (Ga 4,44b)
1. Tin Mừng Gio-an (Ga 4,43-45)
2. Tin Mừng Nhất Lãm (Mc 6,1-6; Mt 13,53-58; Lc 4,14-39)
a) Mc 6,1-6
b) Mt 13,53-58
c) Lc 4,14-39
3. Ga 4,44 và Tin Mừng Nhất Lãm
II. Tìm hiểu Ga 4,44 trong bối cảnh Tin Mừng Gio-an
1. Tình trạng bản văn Ga 4,44
2. Đức Giê-su bị khước từ ở
Ga-li-lê hay Giu-đê?
a) Đức
Giê-su bị khước từ ở Na-da-rét
miền Ga-li-lê
b) Đức
Giê-su bị khước từ ở Giu-đê
3. Đức Giê-su
đến nhà mình, nhưng người nhà không đón nhận (Ga 1,11)
III. Kết luận
Đề tài “Đức Giê-su làm chứng rằng: ‘Ngôn sứ
không có thế giá tại quê hương mình’” (Ga 4,44) bổ túc cho bài viết “Lời chứng” và “làm chứng” của
Đức Giê-su và của Chúa Cha trong Tin Mừng Gio-an, trong đó đã phân
tích “lời chứng” và “làm chứng” ở các nơi: Ga 3,11.23-33; 5,30-40; 8,13-19. Bài
viết này sẽ tìm hiểu việc“làm chứng” (martureô) của Đức Giê-su ở Ga 4,44.
I. “Ngôn sứ không có thế giá tại quê hương
mình” (Ga 4,44b)
Ga 4,44 trong bản văn Tin Mừng Gio-an hiện
nay xem ra không ăn khớp với mạch văn. Bởi vì ở Ga 4,44b, Đức Giê-su nói: “Ngôn sứ không có thế giá tại quê
hương mình”, nhưng ở 4,45a, Đức
Giê-su lại được tiếp đón tại Ga-li-lê. Phần sau sẽ trích dẫn đoạn văn Ga
4,43-35 và so sánh với trình thuật Đức Giê-su bị khước từ tại quê hương mình
trong Tin Mừng Nhất Lãm.
1. Tin Mừng Gio-an (Ga 4,43-45)
Sau trình thuật gặp gỡ người phụ nữ Sa-ma-ri và dân thành Xy-kha
(Ga 4,1-42), những người Sa-ma-ri xin Đức Giê-su ở lại với họ và Người đã ở lại
đó hai ngày (Ga 4,40). Người thuật chuyện kể tiếp ở Ga 4,43-45 như sau:
Ga 4,43-45: “43 Sau hai ngày, Người ra khỏi nơi đó đi Ga-li-lê. 44
Chính Đức Giê-su đã làm chứng (emarturêsen) rằng: Ngôn sứ không có thế giá tại
quê hương mình. 45 Vậy khi Người đến Ga-li-lê, những người
Ga-li-lê đón tiếp Người, họ đã chứng kiến tất cả những gì Người làm tại
Giê-ru-sa-lem trong dịp lễ, vì chính họ đã đến dự lễ.”
Bản văn dùng đại từ nhấn mạnh “autos”
(chính người ấy) để nói về hành động làm chứng của Đức Giê-su. “Chính Đức Giê-su đã làm chứng (emarturêsen)
rằng:..” (4,44a). Nội
dung lời chứng là “Ngôn sứ
không có thế giá tại quê hương mình” (4,44b). Xem ra lời này ngược với những gì người thuật chuyện cho biết ở
4,45a: “Vậy khi Người đến Ga-li-lê, những người Ga-li-lê đón tiếp Người.” Nghĩa
là Đức Giê-su được tiếp đón tại quê hương mình (4,45a) chứ không phải là “không có thế giá tại quê hương mình” (4,44b). Để giải thích ý nghĩa lời chứng
của Đức Giê-su ở Ga 4,44b, phần sau sẽ xem Tin Mừng Nhất Lãm thuật lại việc Đức
Giê-su bị khước từ tại quê nhà như thế nào.
2. Tin Mừng Nhất Lãm (Mc 6,1-6; Mt 13,53-58; Lc 4,14-39)
Cả ba sách Tin Mừng Nhất Lãm (Mt 13,53-58; Mc 6,1-6; Lc 4,14-39) đều thuật lại câu
chuyện Đức Giê-su không được tiếp đón tại quê nhà và Đức Giê-su đều nói đến ý
tưởng: “Ngôn sứ không có
thế giá tại quê hương mình” (Ga 4,44). Nhưng mỗi Tin
Mừng thuật lại câu chuyện với các chi tiết khác nhau và đặt trong những bối
cảnh văn chương khác nhau.
a) Mc 6,1-6
Tin Mừng Mác-cô đặt trình thuật “Đức Giê-su bị rẻ rúng tại quê
hương mình” (Mc 6,1-6) sau trình thuật “Đức Giê-su chữa lành người đàn bà bị
băng huyết và cho con gái ông Gia-ia sống lại” (Mc 5,21-43). Câu chuyện được
thuật lại ở Mc 6,1-6 như sau:
Mc 6,1-6: “1 Ra khỏi đó, Người [Đức Giê-su] đến quê quán của
Người và các môn đệ của Người đi theo Người. 2 Đến ngày sa-bát, Người
bắt đầu giảng dạy trong hội đường, nhiều người nghe sửng sốt nói rằng: ‘Bởi
đâu Ông ta được như thế? Sự khôn ngoan được ban cho Ông ấy và những phép lạ như thế nhờ tay Ông
ấy nghĩa là gì? 3 Ông ta không
phải là bác thợ mộc, con bà Ma-ri-a và là anh em của Gia-cô-bê, Giô-xết,
Giu-đa và Si-môn sao? Chị
em của Ông ấy không là lối xóm với chúng ta sao?’ Và họ vấp ngã vì Người. 4 Đức Giê-su
nói với họ rằng: ‘Ngôn sứ không bị rẻ rúng ngoại trừ nơi quê hương mình, nơi
những người thân thuộc và trong gia đình mình.’ 5 Ở đó, Người không thể làm phép lạ nào,
ngoại trừ một ít bệnh nhân mà Người đã đặt tay chữa lành cho. 6
Người ngạc nhiên vì sự không tin của họ. Rồi Người đến các làng chung quanh mà
giảng dạy.” (Trích dẫn lấy trong Tin Mừng Mác-cô, Hy Lạp – Việt).
Câu Đức Giê-su nói với những kẻ đặt câu hỏi
về sự khôn ngoan và gốc tích của Người như sau: “Ngôn sứ không bị rẻ rúng ngoại
trừ nơi quê hương mình, nơi những người thân thuộc và trong gia đình mình” (Mc
6,4). Câu này áp dụng cho Đức Giê-su nhằm giải thích về việc những người ở quê
nhà không tin và không đón nhận giáo huấn của Đức Giê-su đến nỗi “Người ngạc
nhiên vì sự không tin của họ” (Mc 6,6a).
b) Mt
13,53-58
Trong Tin Mừng Mát-thêu, câu chuyện được
đặt sau bài giảng của Đức Giê-su qua các dụ ngôn (Mt 13,1-52). Phần cuối chương
13 (Mt 13,53-58), thuật lại việc Đức Giê-su giảng dạy tại quê nhà.
Mt 13,53-58: “53 Khi Đức Giê-su kể các
dụ ngôn ấy xong, Người đi khỏi nơi đó. 54 Người về quê, giảng dạy dân chúng
trong hội đường của họ, khiến họ sửng sốt và nói : ‘Bởi đâu ông ta được khôn
ngoan và làm được những phép lạ như thế ? 55 Ông không phải là con bác thợ
sao ? Mẹ của ông không phải là bà Ma-ri-a ; anh em của ông không phải là các
ông Gia-cô-bê, Giô-xếp, Si-môn và Giu-đa sao ? 56 Và chị em của ông không
phải đều là bà con lối xóm với chúng ta sao ? Vậy bởi đâu ông ta được như thế
?’ 57 Và họ vấp ngã vì Người. Nhưng Đức Giê-su bảo họ : ‘Ngôn sứ có bị rẻ
rúng, thì cũng chỉ là ở chính quê hương mình và trong gia đình mình mà thôi.’ 58 Người
không làm nhiều phép lạ tại đó, vì họ không tin.” (Trính dẫn lấy trong bản dịch Kinh Thánh ấn bản 2011
của Nhóm Phiên Dịch CGKPV).
Câu Đức Giê-su nói: “Ngôn sứ có bị rẻ rúng,
thì cũng chỉ là ở chính quê hương mình và trong gia đình mình mà thôi” (Mt
13,57b), dịch sát theo Hy Lạp: “Ngôn sứ không bị rẻ rúng ngoại trừ nơi quê
hương và trong gia đình mình” (Mt 13,57b). So với Mc 6,4 thì Mt 13,57b không có
cụm từ: “nơi những người thân thuộc” (Mc 6,4c). Lời Đức Giê-su ở Mt 13,57b được
áp dụng cho chính Người, vì dân chúng đã “vấp ngã vì Người” (Mt 13,57a) và “họ
không tin” (Mt 13,58b). Nghĩa là họ không đón nhận lời Đức Giê-su giảng dạy và
không nhận ra nguồn gốc thần linh của Người.
c) Lc 4,14-39
Tin Mừng Lu-ca đặt sự kiện Đức Giê-su không
được đón tiếp tại quê nhà trong trình thuật mở đầu sứ vụ công khai. Sau biến cố
Đức Giê-su chịu cám dỗ trên núi (4,1-13), Tin Mừng Lu-ca mở đầu sứ vụ công khai
ở Lc 4,14-39, trong đó có câu chuyện Đức Giê-su bị khước từ và bị chống đối tại
quê nhà.
Lc 4,14-39: “14 Được quyền năng Thần
Khí thúc đẩy, Đức Giê-su trở về miền Ga-li-lê, và tiếng tăm Người đồn ra khắp
vùng lân cận. 15 Người giảng dạy trong các hội đường, và được mọi người
tôn vinh. 16 Rồi Đức Giê-su đến Na-da-rét, là nơi Người sinh trưởng. Người
vào hội đường như Người vẫn quen làm trong ngày sa-bát, và đứng lên đọc
Sách Thánh. 17 Họ trao cho Người cuốn sách
ngôn sứ I-sai-a. Người mở ra, gặp đoạn chép rằng : 18 Thần Khí Chúa ngự trên tôi,
vì Chúa đã xức dầu tấn phong tôi, để tôi loan báo Tin Mừng cho kẻ nghèo hèn.
Người đã sai tôi đi công bố cho kẻ bị giam cầm biết họ được tha, cho người mù
biết họ được sáng mắt, trả lại tự do cho người bị áp bức, 19 công bố một
năm hồng ân của Chúa. 20 Đức
Giê-su cuộn sách lại, trả cho người giúp việc hội đường, rồi ngồi xuống. Ai nấy
trong hội đường đều chăm chú nhìn Người. 21 Người bắt đầu nói với họ :
‘Hôm nay đã ứng nghiệm lời Kinh Thánh quý vị vừa nghe.’ 22 Mọi người đều
tán thành và thán phục những lời hay ý đẹp thốt ra từ miệng Người. Họ bảo nhau
: ‘Ông này không phải là con ông Giu-se đó sao ?’ 23 Người nói với họ : ‘Hẳn là
các ông muốn nói với tôi câu tục ngữ : Thầy lang ơi, hãy chữa lấy mình ! Tất cả
những gì chúng tôi nghe nói ông đã làm tại Ca-phác-na-um, ông cũng hãy làm tại
đây, tại quê ông xem nào !’ 24 Người nói tiếp : ‘Tôi bảo thật các ông :
không một ngôn sứ nào được chấp nhận tại quê hương mình. 25 Thật vậy, tôi
nói cho các ông hay : vào thời ông Ê-li-a, khi trời hạn hán suốt ba năm sáu
tháng, cả nước phải đói kém dữ dội, thiếu gì bà goá ở trong nước Ít-ra-en ;
26 thế mà ông không được sai đến giúp một bà nào cả, nhưng chỉ được
sai đến giúp bà goá thành Xa-rép-ta miền Xi-đôn. 27 Cũng vậy, vào thời
ngôn sứ Ê-li-sa, thiếu gì người mắc bệnh phong ở trong nước Ít-ra-en, nhưng
không người nào được sạch, mà chỉ có ông Na-a-man, người xứ Xy-ri
thôi.’ 28 Nghe vậy, mọi người trong hội đường đầy phẫn nộ. 29 Họ đứng dậy,
lôi Người ra khỏi thành – thành này được xây trên núi. Họ kéo Người lên tận đỉnh
núi, để xô Người xuống vực. 30 Nhưng Người băng qua giữa họ mà đi.” (Trính
dẫn lấy trong bản dịch Kinh Thánh ấn bản 2011 của Nhóm Phiên Dịch
CGKPV).
So với Tin Mừng Mác-cô (Mc 6,1-6) và Mát-thêu (Mt 13,53-58),
trình thuật Lu-ca (Lc 4,14-39) dài hơn và có nhiều chi tiết mới. Đồng thời cho
thấy tình trạng bản văn Lu-ca khá phức tạp. Chẳng hạn Lc 4,22a cho biết: “Mọi
người đều tán thành và thán phục những lời hay ý đẹp thốt ra từ miệng Người”,
câu này không có ý rẻ rúng lời Đức Giê-su. Trong Tin Mừng Lu-ca chỉ có một câu
hỏi dẫn đến sự khước từ Đức Giê-su: “Ông này không phải là con ông Giu-se đó
sao?” (Lc 4,22b), trong khi Tin Mừng Mác-cô thuật lại bốn câu hỏi (Mc 6,2b-3)
và Tin Mừng Mát-thêu kể năm câu hỏi (Mt 13,54b-56) liên quan đến sự khôn ngoan
trong lời giảng dạy và gốc tích trần thế của Đức Giê-su.
Tiếp theo câu nói của Đức Giê-su ở Lc 4,24: “Tôi bảo thật các
ông: không một ngôn sứ nào được chấp nhận tại quê hương mình”, Đức Giê-su còn
minh họa bằng hai câu chuyện ngôn sứ Ê-li-a và Ê-li-sa (Lc 4,25-27) để tố cáo
họ. Vì thế, trình thuật kết thúc trong xung đột cao độ: “Họ kéo Người lên tận
đỉnh núi, để xô Người xuống vực” (Lc 4,29b). “Nhưng Người băng qua giữa họ mà
đi” (Lc 4,30). Tin Mừng Mác-cô và Mát-thêu không có những chi tiết của Lc
4,25-30.
3. Ga 4,44 và Tin Mừng Nhất Lãm
Trích dẫn bốn sách Tin Mừng trên đây cho thấy có một truyền
thống bản văn về việc Đức Giê-su bị khước từ tại quê nhà. Người dùng câu tục
ngữ nói về ngôn sứ không được đón tiếp tại quê nhà để áp dụng cho Người. So
sánh dưới đây cho thấy phần mở đầu lời nói của Đức Giê-su và nội dung câu tục
ngữ có những chi tiết khác nhau và được đặt trong bối cảnh văn chương khác nhau:
+ Mc 6,4: “Đức Giê-su nói (elegen) với họ rằng: ‘Ngôn sứ không
bị rẻ rúng (atimos) ngoại trừ nơi quê hương mình, nơi những người thân thuộc và
trong gia đình mình.’” Câu chuyện đặt sau trình thuật “Đức Giê-su chữa lành
người đàn bà bị băng huyết và cho con gái ông Gia-ia sống lại” (Mc 5,21-43).
+ Mt 13,57b: “Đức Giê-su bảo (eipen) họ: ‘Ngôn sứ không bị rẻ
rúng (atimos) ngoại trừ nơi quê hương và trong gia đình mình’” (dịch sát theo
Hy lạp). Trình thuật này đặt sau bài giảng bằng các dụ ngôn (Mt 13,1-52).
+ Lc 4,24: “Người [Đức Giê-su] nói tiếp: ‘Tôi bảo thật (amên
legô) các ông: không một ngôn sứ nào được chấp nhận (dektos) tại quê hương
mình.” Bối cảnh câu này nằm trong bài giảng tại quê nhà, một phần của trình
thuật mở đầu sứ vụ công khai của Đức Giê-su (Lc 4,14-22).
+ Ga 4,44: “Chính Đức Giê-su đã làm chứng (emarturêsen) rằng: ‘Ngôn sứ không có thế giá
(timê) tại quê hương mình.’” Lời nói của Đức Giê-su đặt
sau trình thuật Đức Giê-su gặp gỡ những người Sa-ma-ri và xem ra không ăn khớp
với mạch văn, bởi vì câu tiếp theo cho biết: “Vậy khi Người đến Ga-li-lê, những người
Ga-li-lê đón tiếp Người”(4,45a).
Để hiểu ý nghĩa Ga 4,44 cần quan sát tình trạng của câu này
trong mạch văn và thử giải thích Ga 4,44 trong bối cảnh toàn bộ sách Tin
Mừng Gio-an.
II. Tìm hiểu Ga 4,44 trong bối cảnh Tin Mừng Gio-an
Để tìm hiểu Ga 4,44, phần sau sẽ trình bày ba mục: (1) Tình
trạng bản văn Ga 4,44. (2) Đức Giê-su bị khước từ ở Giu-đê hay ở Ga-li-lê? (3)
Đức Giê-su đến nhà mình, nhưng người nhà không đón nhận (Ga 1,11).
1. Tình trạng bản văn Ga 4,44
Trong câu mở đầu, Tin Mừng Gio-an (Ga 4,44) dùng động từ
“martureô” (làm chứng), trong khi Tin Mừng Nhất Lãm (Mc 6,4; Mt 13,57b; Lc
4,24) dùng động từ “legô” (nói bảo).
Trong câu tục ngữ, Tin Mừng Gio-an dùng danh từ “timê” (thế
giá, giá trị) với động từ “có” ở thể phủ định: “Ngôn sứ không có thế giá (timên) tại quê
hương mình” (Ga 4,44).
Trong khi Tin Mừng Mác-cô và Mát-thêu dùng tính từ “atimos” (không kính trọng,
rẻ rúng) với động từ “eimi” (là) ở thể phủ định: “Ngôn sứ không bị rẻ rúng
ngoại trừ nơi quê hương mình…” (Mc 6,4 // Mt 13,57). Riêng Tin Mừng Lu-ca lại
dùng tính từ “dektos” (chấp nhận, đón tiếp) với động từ “eimi” (là) ở thể phủ
định và kèm theo chỉ định từ nhấn mạnh “oudeis” (không một ai): “Không một ngôn
sứ nào được chấp nhận tại quê hương mình” (Lc 4,24).
Giải thích ý nghĩa Ga 4,44 là không đơn
giản vì câu này xem ra không ăn khớp với câu trước (4,43) và câu (4,45) sau nó. Urban C. VON WAHLDE viết: “Câu này [Ga 4,44] là một
trong những vấn đề nan giải hiển nhiên trong Tin Mừng [Gio-an] (This verse is
one of the notorious cruxes of the Gospel)” (VON WAHLDE, Urban C.,The Gospel
of John and Letters of John, volume 2, Commentary on the Gospel of John, (Ederdmans Critical Commentary), Grand Rapids (MI) / Cambridge, U.K, W.
B. Eerdmans Publishing Company, 2010, p. 202).
Trong tình trạng hiện nay, đoạn văn Ga 4,43-45 là phần chuyển
tiếp từ trình thuật Đức Giê-su gặp gỡ những người Sa-ma-ri (4,1-43) sang trình
thuật Đức Giê-su chữa lành con trai của một quan chức nhà vua (4,46-54). Tuy
nhiên, có hai chi tiết cho thấy cách hành văn câu 44 không ở trong mạch văn của
các câu 43 và 45.
(1) Câu 43 và 45 dùng đại từ ngôi thứ ba “Người” để nói về Đức
Giê-su. Trong khi câu 44 nói rõ tên gọi “Đức Giê-su” với đại từ nhấn mạnh: “Chính Đức Giê-su (autos gar Iêsous) đã làm
chứng rằng:...” làm cắt ngang mạch văn.
(2) Cuối câu 43 cho biết “Người ra khỏi nơi đó đi Ga-li-lê” (4,43b), ý này
được nhắc lại đầu câu 45: “Vậy khi Người đến Ga-li-lê, những người Ga-li-lê đón tiếp Người” (4,45a).
Như vậy, 4,45 tiếp nối tự nhiên với 4,43 hơn là 4,44. Đồng thời phần nhắc lại ở
4,45 “Vậy khi Người đến Ga-li-lê” cho thấy câu 44 đã được chèn vào sau.
Dựa vào tình trạng bản văn Ga 4,44 như
trên, một số tác giả cho rằng, câu 44 được thêm vào sau làm cắt ngang mạch văn,
câu thêm vào này (4,44) nhằm nối kết với truyền thống Nhất Lãm về việc Đức
Giê-su không được tiếp đón tại quê hương mình. Câu hỏi đặt ra là có thể hiểu Ga
4,44 như thế nào trong mạch văn của toàn bộ sách Tin Mừng Gio-an.
2. Đức Giê-su bị khước từ ở
Ga-li-lê hay Giu-đê?
Theo truyền thống Nhất Lãm, Đức Giê-su bị
khước từ tại quê hương của người ở Na-da-rét, miền Ga-li-lê; điều này chỉ được
nói một cách gián tiếp ở Ga 4,44. Ngược lại Tin Mừng Gio-an nói rõ là Đức
Giê-su bị khước từ ở Giu-đê.
a) Đức
Giê-su bị khước từ ở Na-da-rét
miền Ga-li-lê
Tin Mừng Nhất Lãm xác định quê hương trần
thế của Đức Giê-su ở Na-da-rét. Tin Mừng Gio-an cũng xác định Đức Giê-su là
ngườiNa-da-rét. Phi-líp-phê nói với Na-tha-na-en ở Ga 1,45: “Đấng mà Mô-sê
trong sách Luật và các ngôn sứ đã viết, chúng tôi đã gặp, đó là Đức Giê-su, con ông Giu-se, người
Na-da-rét.” (Xem Ga 7,41.52). Tin
Mừng Nhất Lãm áp dụng từ “quê hương” (patris) trong câu tục ngữ (Mc 6,4 // Mt 13,57; Lc 4,24) vào bối cảnh Đức Giê-su giảng dạy
trong hội đường ở quê nhà. Nghĩa là theo truyền thống Nhất Lãm, Đức Giê-su
không được đón nhận tại quê nhà, thành Na-da-rét, miền Ga-li-lê. Tuy nhiên, đề tài “Đức Giê-su bị khước
từ nơi quê nhà” chỉ được thuật lại trong Tin Mừng Gio-an ngắn gọn trong một
câu: “Ngôn sứ không có
thế giá tại quê hương mình” (Ga 4,44) và trong câu tiếp theo cho biết: “Những người Ga-li-lê đón tiếp
Người” (Ga 4,45b). Vì thế, cần tìm hiểu xem trong Tin Mừng Gio-an, Đức Giê-su
không có thế giá ở đâu? Ở Ga-li-lê hay ở Giu-đê?
b) Đức
Giê-su bị khước từ ở Giu-đê
Trong Ga 4, người thuật chuyện cho biết lý
do khiến Đức Giê-su rời Giu-đê để về Ga-li-lê ở 4,1-3: “1 Vậy khi Đức Giê-su
biết những người Pha-ri-sêu nghe rằng: Đức Giê-su thâu nạp nhiều môn đệ và làm
phép rửa nhiều hơn Gio-an 2 – thực ra, chính Đức Giê-su không làm phép rửa,
nhưng là các môn đệ của Người –, 3 Người rời bỏ Giu-đê và lại đi đến Ga-li-lê.”
Như thế, để tránh sự thù địch của những người Pha-ri-sêu, Đức Giê-su lánh về
Ga-li-lê. Ở 7,1, người thuật chuyện cho biết: “Sau những điều đó, Đức Giê-su đi lại trong miền Ga-li-lê; thật vậy, Người không muốn đi
lại trong miền Giu-đê, vì những người Do Thái tìm Người để giết” (7,1). Những trích dẫn
trên cho thấy những người Pha-ri-sêu và những người Do Thái ở Giu-đê bách hại
Đức Giê-su và tìm giết Người.
Đặc biệt theo Ga 11,7-8.15-16, Đức Giê-su
và các môn đệ đi về Giu-đê là đi vào chỗ chết. Thực vậy, sau khi Đức Giê-su
nghe tin La-da-rô bị bệnh, Người còn ở lại nơi Người đang ở hai ngày (11,6),
người thuật chuyện kể ở 11,7-8: “7 Sau điều đó, Người nói với các môn đệ:
‘Chúng ta cùng trở lại Giu-đê.’ 8
Các môn đệ nói với Người: ‘Thưa Ráp-bi, mới đây những
người Do Thái tìm ném đá Thầy, mà Thầy lại đi đến đó
sao?’” Đến 11,15, Đức Giê-su quyết định đi đến với La-da-rô ở Giu-đê. Người nói
với các môn đệ: “Thầy mừng cho anh em, để anh em tin, Thầy đã không có mặt ở
đó. Nhưng chúng ta cùng đi đến với anh ấy” (11,15). Khi nghe câu nói này, “Tô-ma, gọi là
Đi-đy-mô, nói với các đồng môn: ‘Cả chúng ta nữa, chúng ta cùng đi để chết với
Thầy’” (11,16). Câu nói của Tô-ma cho thấy rằng ở Giu-đê, không chỉ Đức Giê-su
có thể bị giết chết mà tính mạng của các môn đệ cũng bị lâm nguy. Tóm lại, theo
thần học Tin Mừng Gio-an, Giu-đê là nơi Đức Giê-su bị khước từ, bị chống đối;
Người không được đón nhận ở Giu-đê chứ không phải ở Ga-li-lê.
Trong viễn cảnh này, Giê-ru-sa-lem miền
Giu-đê là quê hương của Đức Giê-su vì Người gọi Đền Thờ Giê-ru-sa-lem là “nhà
Cha của Người”. Người nói với những kẻ bán bồ câu ở 2,16: “Đem những thứ này ra
khỏi đây, đừng làm nhà Cha của
Tôi thành nhà buôn bán” (2,16). Như vậy, nếu hiểu Giu-đê là nơi Đức Giê-su bị
khước từ, thì Ga 4,44 có ý nghĩa trong bối cảnh chương 4. Đức Giê-su rời bỏ
Giu-đê để tránh sự thù nghịch của những người Pha-ri-sêu (4,1-3), vì Người
không được tiếp đón ở Giu-đê quê hương của Người (4,44) và khi Đức Giê-su đến
Ga-li-lê thì “Những người Ga-li-lê đón tiếp Người” (Ga 4,45b).
Tuy nhiên, Tin Mừng Gio-an cũng nói đến sự
khước từ của những người Ga-li-lê ở Ga 6 (sẽ được trình bày trong mục sau). Vì
thế có thể hiểu sự khước từ Đức Giê-su theo nghĩa rộng hơn theo nghĩa trong lời
tựa sách Tin Mừng: “Người đã đến nhà mình, và những kẻ thuộc về Người đã không
đón nhận Người” (Ga 1,11).
3. Đức Giê-su đến nhà mình, nhưng người
nhà không đón nhận (Ga 1,11)
Những trích dẫn trên cho thấy, theo Tin
Mừng Gio-an, Giê-ru-sa-lem là nơi Đức Giê-su bị chống đối, tuy nhiên
Giê-ru-sa-lem cũng là nơi đón nhận Đức Giê-su. Chẳng hạn Ni-cô-đê-mô là người
có thiện cảm với Đức Giê-su và đã đến gặp Người ban đêm (3,1-12). Anh mù từ
thuở mới sinh được chữa lành và anh ta đã tuyên xưng niềm tin vào Đức Giê-su
(9,38). Ở Ga 11, nhiều người đã tin vào Đức Giê-su sau khi chứng kiến Đức
Giê-su thực hiện dấu lạ gọi La-da-rô ra khỏi mồ. Người thuật chuyện kể: “Nhiều
người trong những người Do Thái – những người đến với Ma-ri-a – thấy những
gì Người làm, đã tin vào Người” (11,45). Sự thành công của Đức Giê-su khiến cho
các thượng tế đi đến “10 Quyết định giết cả La-da-rô, 11 vì tại anh mà nhiều
người Do Thái đã bỏ đi và tin vào Đức Giê-su” (11,10-11).
Cuối sứ vụ công khai, có nhiều người đi theo Đức Giê-su đến nỗi người
Pha-ri-sêu nói với nhau ở 12,19: “Kìa xem, cả thế gian đi theo Ông ấy.”
Ngược lại không phải lúc nào Đức Giê-su
cũng được tiếp đón ở Ga-li-lê. Trong Ga 6, Người nói với đám đông đã chứng kiến
dấu lạ bánh hóa nhiều ở bên kia biển hồ Ga-li-lê: “Nhưng Tôi đã nói với các
ông: ‘Các ông đã thấy [Tôi] mà các ông không tin’” (6,36). Sau đó, có những
người xầm xì về nguồn gốc của Đức Giê-su ở 6,41-42: “41 Những người Do Thái liền xầm xì vì Người đã nói rằng: ‘Chính
Tôi là bánh xuống từ trời.’ 42 Họ nói: ‘Ông ta chẳng phải là Giê-su, con ông
Giu-se, mà chúng ta biết cha và mẹ Ông
ấy sao? Sao bây giờ Ông ta
lại nói: ‘Tôi từ trời xuống’?”
Tóm lại, trong Tin Mừng Gio-an, có người
tin vào Đức Giê-su và cũng có những người khước từ, ở cả Giu-đê lẫn Ga-li-lê.
Tuy nhiên, phần kết luận sứ vụ công khai của Đức Giê-su vẫn nghiêng về sự khước
từ Đức Giê-su. Người thuật chuyện tóm kết sứ vụ của Đức Giê-su ở 12,37: “Người
[Đức Giê-su] đã làm quá nhiều dấu lạ trước mặt họ, mà họ không tin vào Người.” Vì thế,
câu nói: “Ngôn sứ không có
thế giá tại quê hương mình” (Ga 4,44b) có thể hiểu trong viễn cảnh lời tựa sách Tin Mừng nói về sự
khước từ của những người Do Thái ở Giê-ru-sa-lem cũng như ở Ga-li-lê. Ga 1,11
viết: “Người đã đến nhà mình, và những kẻ thuộc về Người đã không đón nhận
Người.”
“Nhà của người” (1,11a) là quê hương của
Đức Giê-su bao gồm dân Giu-đê và dân Ga-li-lê. Tuy nhiên, sự khước từ Đức
Giê-su trong Tin Mừng Gio-an tập trung vào giới lãnh đạo Do Thái, cụ thể là
những người Pha-ri-sêu, những người Do Thái và các thượng tế, những nhóm này
chống đối và tìm giết Đức Giê-su trong suốt Tin Mừng Gio-an.
Cách hiểu này không giải thích thỏa đáng
vấn đề tương quan giữa câu 44 và 45, nhưng cho thấy câu nói “ngôn sứ không có thế giá tại quê hương mình” (Ga 4,44b) có thể được hiểu nhiều cách
trong Tin Mừng Gio-an.
III. Kết luận
Bối cảnh đoạn văn Ga 4,43-35 làm cho câu
nói của Đức Giê-su ở 4,44b trở nên khó hiểu và khó giải thích. Những phân tích
trên đề nghị ba cách hiểu câu 44:
1) Ga 4,44 được tác giả chèn vào sau làm
cắt ngang mạch văn giữa 4,43 và 4,45. Việc chèn vào này có mục đích gợi lại
truyền thống Nhất Lãm về sự kiện Đức Giê-su không được đón nhận tại quê hương
của Người (Mt 13,53-58; Mc
6,1-6; Lc 4,14-39).
2) Nếu hiểu quê hương của Đức Giê-su ở
Giu-đê thì mạch văn 4,43-45 trở nên dễ hiểu hơn, nhưng cần hiểu quê hương này
theo nghĩa thần học. Đền Thờ Giê-ru-sa-lem là “nhà Cha của Đức Giê-su” (2,19)
và ở nơi đó, Người bị những người Pha-ri-sêu và những người Do Thái khước từ,
họ chống đối và tìm cách giết Đức Giê-su.
3) Sự không tin và không đón nhận Đức
Giê-su cũng xảy ra ở Ga-li-lê nữa, đặc biệt trong Ga 6. Vì thế, có thể hiểu
“quê hương” của Đức Giê-su theo nghĩa rộng hơn. Đó là dân của Người, dân Do
Thái. Sự khước từ này đã được báo trước trong lời tựa (1,11) và được nhắc lại
trong phần kết của sứ vụ công khai của Đức Giê-su (12,37). Sự khước từ này có
cơ sở trong toàn bộ sách Tin Mừng nhưng không giải thích thỏa đáng liên hệ giữa
4,44 và 4,45.
Bài viết trên cho thấy phần nào sự phức tạp
của Ga 4,44 trong mạch văn 4,43-35. Ngay cả trong Tin Mừng Nhất Lãm, ba trình
thuật (Mt 13,53-58; Mc
6,1-6; Lc 4,14-39) được kể lại với những chi tiết khác nhau và
đặt trong những bối cảnh văn chương khác nhau. Riêng Ga 4,44 có thể giải thích
nhiều cách khác nhau. Vì thế, đối với một số đoạn văn, không nên đóng khung
trong một cách hiểu duy nhất, đồng thời chấp nhận sự phức tạp trong tình trạng
hiện tại của bản văn. Đối với độc giả, câu Đức Giê-su nói: “Ngôn sứ không có thế giá tại quê hương mình” (Ga 4,44b) là lời nhắn nhủ người tin qua mọi thời
đại: Đức Giê-su có thể bị khước
từ ngay trong Hội Thánh của Người, ngay trong nhà của Người./.
Ngày 29 tháng 10 năm 2013.
Email: josleminhthong@gmail.com
Nguồn: http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.com/2013/10/ga-444-uc-gie-su-lam-chung-rang-ngon-su.html