Bài 8 : Ngày lỄ : thỜi gian dành
cho gia đình
A. Bài hát và lời chào mở đầu
B. Kinh Chúa Thánh Thần
C. Bài đọc Lời Chúa
St 2,1 Thế là trời đất cùng
với mọi thành phần đã hoàn tất.
2 Ngày thứ bảy, Thiên Chúa đã hoàn thành công việc Người làm. Khi làm
xong mọi công việc của Người, ngày thứ bảy, Thiên Chúa nghỉ ngơi.
3 Thiên Chúa ban phúc lành cho ngày thứ bảy và thánh hoá ngày đó, vì ngày
đó Người đã nghỉ, ngưng làm mọi công việc sáng tạo của Người.
4 Đó là gốc tích trời đất khi được sáng tạo (St 2,1-4a).
Xh 20,8 Ngươi hãy nhớ ngày sabat,
mà coi đó là ngày thánh. 9 Trong sáu ngày, ngươi sẽ lao động và làm
mọi công việc của ngươi. 10 Còn ngày thứ bảy là ngày sabat kính Đức
Chúa, Thiên Chúa của ngươi. Ngày đó, ngươi không được làm công việc nào, cả
ngươi cũng như con trai con gái, tôi tớ nam nữ, gia súc và ngoại kiều ở trong
thành của ngươi. 11 Vì trong sáu ngày, Đức Chúa đã dựng nên trời
đất, biển khơi, và muôn loài trong đó, nhưng Người đã nghỉ ngày thứ bảy. Bởi
vậy, Đức Chúa đã chúc phúc cho ngày sabat và coi đó là ngày thánh (Xh
20,8-11).
D. Giáo lý Thánh Kinh
1. Ngày thứ bảy của tạo
dựng. Con người tân thời tạo nên thời giờ rảnh rỗi và đánh mất ý nghĩa của ngày
nghỉ lễ. Cần phải khôi phục ý nghĩa của ngày lễ, và đặc biệt của ngày Chúa
nhật, như là “một thời gian cho con người”, đúng hơn là một “thời gian dành cho
gia đình”. Tìm lại được trọng tâm của ngày nghỉ lễ là điều quyết định ngay cả
để làm cho lao động mang tính nhân văn, để mang lại cho nó một ý nghĩa mà không
giảm thiểu nó thành chỉ như một đáp ứng cho nhu cầu, nhưng là mở ra cho quan hệ
và cho chia sẻ : với cộng đoàn, với tha nhân và với Thiên Chúa.
Ngày thứ bảy đối với
người Kitô hữu là “ngày của Chúa”, vì đó là ngày mừng kính Đấng Phục sinh hiện
diện sống động trong cộng đoàn Kitô hữu, trong gia đình và trong đời sống cá
nhân. Đó là lễ vượt qua trong tuần. Ngày Chúa nhật không phá vỡ sự tiếp nối với
ngày sabat Do thái, nhưng đúng hơn, hoàn tất nó. Như thế, để hiểu tính độc đáo
của ngày Chúa nhật Kitô giáo, ta cần quy chiếu về ý nghĩa của giới răn ngày
sabat. Để thánh hóa ngày nghỉ lễ, theo giới răn đó, dân Chúa cần phải dành
một thời gian cho Thiên Chúa và cho con người. Trong Cựu ước có một mối
liên hệ chặt chẽ giữa ngày thứ bảy của tạo dựng và luật thánh hóa ngày sabat. Giới
răn ngày sabat, dành riêng một thời gian cho Thiên Chúa, cũng gìn giữ ý hướng
của Ngài muốn tạo nên một thời gian dành cho con người.
Sau sáu ngày làm việc,
ngày nghỉ lễ là sự hoàn tất công trình tạo dựng của Thiên Chúa. Trong
ngày thứ nhất Thiên Chúa thiết lập thước đo thời gian với sự đan xen ngày và
đêm ; vào ngày thứ tư Thiên Chúa tạo nên các vầng sáng, mặt trời, và mặt trăng,
để chúng “làm dấu chỉ xác định các đại lễ, ngày và năm” (St 1,14), trong
ngày thứ bảy Thiên Chúa “đã hoàn thành công việc Người làm” (St 2,2). Khởi
đầu, trung tâm và kết thúc của tuần lễ tạo dựng được đánh dấu bởi thời gian, có
đích đến trong ngày của Chúa. Ngày thứ bảy là thời gian nghỉ ngơi và thông
truyền phúc lành cho toàn thể tạo thành. Nó không chỉ cắt ngang dòng sinh hoạt
của con người, mà còn mang lại sự phong nhiêu vốn gắn liền với việc nghỉ ngơi
của Thiên Chúa. Phụng tự và lễ mừng mang lại ý nghĩa cho thời gian của nhân
loại. Nhờ phụng tự thời gian đưa con người vào hiệp thông với Thiên Chúa và
Thiên Chúa bước vào lịch sử con người. Ngày thứ bảy gìn giữ thời gian cho con
người, bảo vệ không gian của sự vô cầu và tương quan giữa người với người.
Ngày nghỉ lễ như là “thời
gian rảnh rỗi” ngày nay được sống trong khung cảnh của “ngày cuối tuần” có khuynh hướng
luôn nới rộng ra hơn nữa và mang tính tản mạn và lảng tránh. Thời gian cuối
tuần, nhất là trong bầu khí kích động, làm cho ngày Chúa nhật thành ngột ngạt. Thay
vì nghỉ ngơi, người ta chuộng giải trí, thoát khỏi thành phố, và điều đó ảnh
hưởng đến gia đình, nhất là nếu có con cái độ tuổi thanh thiếu niên. Thật khó
khăn gia đình mới có thể tìm được một thời gian sum vầy trong thanh bình và gần
gũi. Ngày Chúa nhật mất đi chiều kích gia đình. Nó được người ta sống như là
một thời gian riêng tư “cá nhân” hơn là “cộng đồng”. Thời gian rảnh rỗi thường
trở nên một ngày “di động” và có nguy cơ không còn là một ngày nghỉ “tại chỗ”,
để thích nghi với các đòi hỏi của công việc và tổ chức công việc.
Người ta không chỉ nghỉ
ngơi để trở lại với công việc, mà để mừng lễ. Thật thích hợp lúc này hơn bao
giờ hết gia đình cần khám phá lại ngày nghỉ lễ như là nơi để gặp gỡ Chúa và
gần gũi nhau, bằng cách tạo ra bầu khí gia đình, nhất là, khi con cái còn
nhỏ. Bầu khí sống những năm đầu đời tại nhà cha mẹ vẫn được khắc ghi mãi trong
ký ức của con người. Cũng như những hành vi đức tin vào ngày Chúa nhật và các
ngày lễ hàng năm phải đánh dấu đời sống gia đình, trong nhà và trong việc tham
gia vào đời sống cộng đoàn. Người ta nói rằng “không phải dân Do Thái giữ ngày
sabat cho bằng ngày sabat giữ gìn dân Do thái”. Như thế, ngay cả ngày Chúa nhật
Kitô giáo cũng gìn giữ gia đình và cộng đoàn Kitô hữu mừng lễ, bởi vì nó mở ra
cho ta gặp gỡ mầu nhiệm thánh về Thiên Chúa và canh tân các tương quan gia
đình.
2. Giới răn thánh hóa
ngày sabat. Giới răn thứ ba của Thập giới nhắc lại cuộc giải phóng
khỏi Ai Cập, là ơn tự do tạo thành dân Israel. Đây là một “dấu chỉ trường
tồn” của giao ước giữa Thiên Chúa và con người, mà mọi sự sống kể cả sự sống
loài vật đều tham dự vào. Trái đất (được nghỉ ngơi vào năm thứ bảy) và toàn thể
tạo thành (nghỉ trong năm thánh toàn xá, năm sabat) cũng tham dự vào giao ước
đó (Lv 25, 1-7.8-55). Vì thế, ngày sabat của Thập giới có một ý nghĩa xã
hội và giải phóng. Giới răn này không chỉ liên hệ tới công trình tạo dựng mà
còn với hành động cứu độ : “Ngươi hãy nhớ ngươi đã làm nô lệ tại đất Ai Cập, và
Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi, đã dang cánh tay mạnh mẽ uy quyền đưa ngươi ra
khỏi đó... Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi đã truyền cho ngươi cử hành ngày
sabat” (Đnl 5, 15). Công trình tạo dựng và tưởng niệm việc giải phóng
nối kết với nhau. “Giữ ngày sabat” có nghĩa là thực hiện một cuộc “xuất hành”
vì tự do của con người, vượt qua từ “kiếp nô lệ” đến “phục vụ”. Sáu ngày con
người sẽ làm việc nhọc nhằn, nhưng ngày thứ bảy sẽ không còn việc lao dịch nữa
để con người có thể phục vụ trong hân hoan tạ ơn và chúc tụng. Vì vậy ngày
sabat giúp con người thoát ra khỏi tình trạng lao dịch / nô lệ để đưa vào tình
trạng phục vụ / tự do.
Trong Phụng vụ có một lời
nguyện tuyệt vời (Lời nguyện tiến lễ Chúa nhật XX) có thể giúp chúng ta
tìm lại ngày nghỉ lễ như là sự hoàn tất công việc của con người : “Lạy
Chúa, xin chấp nhận lễ vật của chúng con và thực hiện cuộc trao đổi mầu nhiệm
này giữa phận nghèo hèn của chúng con và sự cao cả của Chúa : là cho chúng con
đón nhận chính Chúa khi chúng con dâng tiến của lễ do Chúa tặng ban”. Bản văn
gợi lên cuộc gặp gỡ kỳ diệu giữa sự nghèo nàn của chúng ta và sự cao cả của
Thiên Chúa. Cuộc trao đổi này được thực hiện trong cuộc gặp gỡ giữa công việc
và ngày nghỉ lễ, giữa chiều kích “hiệu năng” và chiều kích “vô cầu” của cuộc
sống. Trong nhà và trong cộng đoàn Kitô hữu, gia đình sống niềm vui biến cuộc
sống mọi ngày thành phụng vụ sống động. Trong kinh nguyện gia đình, đôi vợ
chồng chuẩn bị và tỏa sáng phụng vụ sẽ được cử hành vào ngày lễ. Nếu con cái
thấy cha mẹ mình cầu nguyện trước chúng và với chúng, chúng sẽ học cầu nguyện
trong cộng đoàn Hội thánh.
3. Lời nguyện tiến lễ nhắc
trên đây kết thúc như thế này : cho chúng con đón nhận chính Chúa để đổi lại
(khi chúng con dâng tiến của lễ do Chúa tặng ban). Cầu xin Chúa không chỉ được
sức khỏe, thanh bình, bình an trong gia đình, nhưng không gì hơn ngoài chính
Người. Ý nghĩa của những nhọc nhằn vất vả ngày thường là biến công việc của
chúng ta thành lễ vật tạ ơn, nhận biết những ơn lành Chúa đã tặng ban cho chúng
ta : sự sống, người bạn đời, con cái, sức khỏe, việc làm, những vấp ngã và đứng
dậy tiếp tục sống. Sự tự do Kitô hữu hệ tại ở việc giải phóng con người khỏi
lao dịch và trong lao động, để con người trở nên tự do đối với Thiên Chúa và
với người khác. Người ta, nam cũng như nữ, nhất là gia đình, phải đưa vào
lối sống của mình ý nghĩa của ngày nghỉ lễ, làm sao để sống mà không chỉ như là
chạy theo mưu sinh, nhưng còn là như cộng đoàn gặp gỡ.
Gặp gỡ Thiên Chúa và tha
nhân là trọng tâm của ngày nghỉ lễ. Bàn tiệc của ngày Chúa nhật, ở tại nhà và với
cộng đoàn, khác với bàn ăn ngày thường. Bàn ăn mỗi ngày phục vụ cho nhu cầu
sinh tồn, bàn tiệc của ngày Chúa nhật để sống niềm vui gặp gỡ. Bàn tiệc ngày lễ
là thời gian cho Thiên Chúa, là không gian để lắng nghe và hiệp thông, sẵn sàng
thực hành thờ phượng và bác ái. Việc mừng lễ và phục vụ là hai hình thức căn
bản của lề luật, qua đó người ta tôn vinh Thiên Chúa và đón nhận ơn lành yêu
thương của Ngài. Khi chúng ta thờ phượng Thiên Chúa, Ngài thông truyền cho
chúng ta tình yêu thương của Ngài cách vô điều kiện. Khi phục vụ, ơn chúng ta
nhận được trở thành tình yêu được chia sẻ và được sống với người khác. Ngày
của Chúa còn phải trở thành một ngày của con người ! Nếu tiếp cận
ngày nghỉ lễ theo cách đó, thì gia đình có thể sống ngày nghỉ lễ như là ngày
“của Chúa”.
E. Lắng nghe Giáo huấn
[của Giáo hội]
Gia đình mà biết tạm
ngưng dòng thời gian liên tục và dừng chân để cảm mến tưởng niệm những ơn lành
Chúa đã ban cho, là tập bước vào sự nghỉ ngơi của Chúa. Gia đình được mời gọi nghỉ ngơi trong Chúa biết
định hướng lại những ngày sống tản mạn hướng đến ngày của tạ ơn. Gia đình biết
biến những chờ đợi của mỗi ngày thành sự mong đợi duy nhất Ngày của Chúa. Gia
đình trở về như người phong được chữa lành để tạ ơn Chúa vì Ngài đã cứu độ mọi
người. Cầu khẩn liên lỉ gia đình làm ngắn lại thời gian chờ đợi ngày thứ tám,
ngày mà Đấng Phu quân đã hứa với Hiền thê : “Vâng, anh đến ngay đây !”. Amen.
Xin hãy đến, lạy Chúa Giêsu (Kh
22, 20).
Ngươi hãy nhớ ngày sabat
Giới luật Thập giới qua
đó Thiên Chúa buộc giữ ngày sabat, trong Sách Xuất hành, có một công thức đặc
trưng : “Ngươi hãy nhớ ngày sabat mà coi đó là ngày thánh” (20,8). Và hơn thế
nữa, bản văn linh hứng còn cho nó một lý do khi nhắc lại công trình của Thiên
Chúa : “Vì trong sáu ngày, Đức Chúa đã dựng nên trời đất, biển khơi, và muôn
loài trong đó, nhưng Người đã nghỉ ngày thứ bảy. Bởi vậy, Đức Chúa đã chúc phúc
cho ngày sabat và coi đó là ngày thánh” (c.11). Trước khi buộc một điều gì đó,
giới luật ra một dấu gì đó để ghi nhớ. Luật mời gọi hãy tỉnh thức tưởng nhớ đến
những công trình lớn lao và nền tảng của Thiên Chúa, đó là tạo thành. Sự tưởng
niệm ấy làm sống động toàn thể đời sống đạo của con người, để rồi qui về ngày
mà con người được kêu gọi nghỉ ngơi. Như thế, sự nghỉ ngơi mang một giá trị
thánh thiêng tiêu biểu : người tín hữu được mời gọi nghỉ ngơi không chỉ như
Thiên Chúa nghỉ ngơi, mà còn nghỉ ngơi trong Chúa, qui về Người mọi công trình
tạo dựng, với tâm tình ca ngợi, tạ ơn, trong tình thân mật con thảo và trong
tình bạn phu thê.
Đề tài “nhắc nhớ” về
những kỳ công Chúa đã thực hiện, liên quan đến ngày nghỉ lễ sabat, cũng xuất
hiện trong sách Đệ Nhị Luật (5,12-15), trong đó nền tảng của điều luật không
được lấy từ trong công trình tạo dựng cho bằng trong công trình giải phóng của
Thiên Chúa trong cuộc Xuất hành : “Ngươi hãy nhớ ngươi đã làm nô lệ tại đất Ai
Cập, và Đức Chúa, Thiên Chúa Chúa của ngươi, đã dang cánh tay mạnh mẽ uy quyền
đưa ngươi ra khỏi đó. Bởi vậy, Đức Chúa, Thiên Chúa của ngươi đã truyền cho
ngươi cử hành ngày sabat” (Đnl 5,15). Công thức này xem ra như bổ túc
cho công thức trước đây : nếu được cùng xem xét, chúng cho thấy ý nghĩa của
“ngày của Chúa” bên trong một nhãn giới thống nhất của thần học tạo dựng và cứu
độ. Như vậy, nội dung của điều luật trước hết không phải là ngưng làm việc, mà
là mừng những kỳ công Thiên Chúa đã thực hiện.
Trong phạm vi sống sự
“tưởng niệm” này, đầy tâm tình tạ ơn và ca ngợi Thiên Chúa, sự nghỉ ngơi
của con người, trong ngày của Chúa, mới mang ý nghĩa đầy đủ. Với tinh thần đó,
con người bước vào sự “nghỉ ngơi” của Thiên Chúa và tham dự vào đó một cách sâu
xa, đồng thời có thể cảm thấy một sự rung động vui sướng mà chính Đấng Tạo hóa
đã cảm thấy sau khi tạo dựng, Ngài thấy mọi sự Ngài làm ra “đều rất tốt đẹp” (St
1,31). [Tông Thư Dies Domini (Ngày của Chúa), 16t.]
F. Những câu hỏi để thảo
luận
Những câu hỏi dành cho
các đôi vợ chồng :
1. Chúng ta sống phong
cách ngày Chúa nhật như thế nào ở trong gia đình chúng ta ?
2. Ngày Chúa nhật của
chúng ta có đúng là một ngày “nghỉ ngơi trong Chúa” không ?
3. Đối với Kinh Thánh
ngày nghỉ lễ là thời gian của sự tự do nội tâm, lắng nghe nhau và sống tình
thân gia đình : bầu khí trong nhà chúng ta trong ngày Chúa nhật như thế nào ?
4. Gặp gỡ Chúa và tha
nhân là trọng tâm của ngày nghỉ lễ : ngày Chúa nhật của chúng ta có thực sự qui
tâm về việc mừng Chúa và dành thời gian dành cho những người khác không ?
Những câu hỏi dành cho
nhóm gia đình và cộng đoàn :
1. Những lối sống ngày
nghỉ lễ và thời gian rảnh rỗi trong xã hội hiện nay như thế nào ?
2. Các cộng đoàn Kitô hữu
đề nghị những kinh nghiệm nào để sống ngày Chúa nhật như là thời gian dành cho
Chúa và cho những người khác ?
3. Giáo xứ và các cộng
đoàn Hội thánh có giúp người ta “giữ ngày Chúa nhật” không ? Có thể đưa ra
những sáng kiến nào để thực hiện ?
4. Việc cử hành ngày Chúa
nhật có thể trở thành “bụi gai bốc cháy” giúp tìm lại ý nghĩa về Thiên Chúa như
thế nào ?
G. Một quyết tâm cho đời sống
gia đình và xã hội
H. Cầu nguyện tự phát. Kinh
Lạy Cha.
I. Bài hát kết thúc.