Phụng Vụ Đặt Thánh Nữ Maria Mađalena Ngang Hàng Với Các Tông Đồ

 

Ngày 3 tháng 6 va qua, theo lnh ca Đc Thánh Cha Phanxicô, B Phng T đã nâng l nh thánh Maria Mađalêna lên bc l kính, tc là ngang hàng l kính các thánh Tông Đ.

Nhân dp này cũng nên ghi nhn rõ hơn v v thánh này trong các Sách Tin Mng. Tôi mun trình bày theo các sách Tin Mng thôi, đ dung nhan v thánh n trong hàng môn đ ca Chúa được hin rõ hơn, sáng đp hơn.

Ta hãy ln m tng sách Tin Mng t đu đến cui, đng xào ln bn sách Tin Mng vi nhau, vì mi sách Tin Mng có mt cách nhìn riêng v Chúa Giê-su và các môn đ.

Bài 1. Bà Maria Ma-đa-le-na Trong sách Tin Mng Mát-thêu

27, 55:  đó cũng có nhiu người ph n đng nhìn t đàng xa. Các bà này đã theo Đc Giê-su t Ga-li-lê đ giúp đ Người. Trong s đó có bà Maria Mác-đa-la, bà Maria m các ông Gia-cô-bê và Giô-xép, và bà m các con ông Dê-bê-đê.

27, 60-61: Ông [Giô-xép] lăn tng đá to lp ca m, ri ra v. Còn bà Maria Mác-đa-la và mt bà khác cũng tên là Maria li đó, ngi quay mt vào m.

28,1-10: Sau ngày sa-bát, khi ngày th nht trong tun va ló rng, bà Maria Mác-đa-la và mt bà khác cũng tên là Maria, đi viếng m. Thình lình, đt rung chuyn d di;  Thiên thn Chúa t tri xung, đến lăn tng đá ra, ri ngi lên trên; din mo người như ánh chp, và y phc trng như tuyết. Thy Người, lính canh khiếp s, run ry chết ngt đi. Thiên thn lên tiếng bo các ph n: “Này các bà, các bà đng s! Tôi biết các bà tìm Đc Giê-su, Đng b đóng đinh.Người không có đây, vì Người đã tri dy như Người đã nói. Các bà đến mà xem ch Người đã nm, ri mau v nói vi môn đ Người như thế này: Người đã tri dy t cõi chết, và Người đi Ga-li-lê trước các ông. đó, các ông s được thy Người. Đy, tôi xin nói cho các bà hay”. Các bà vi vã ri khi m, tuy s hãi nhưng cũng rt đi vui mng, chy v báo tin cho môn đ Đc Giê-su hay.

Bng Đc Giê-su đón gp các bà và nói: “Chào ch em!” Các bà tiến li gn Người, ôm ly chân và bái ly Người. By gi Đc Giê-su nói vi các bà: “Ch em đng s! V báo cho anh em ca Thy đ h đến Ga-li-lê. H s được thy thy đó.”

§  Nhiu người ph n đng nhìn t đàng xa

Trong cnh th nht, khi Chúa Giê-su b treo trên thp giá, Mat-thêu cho thy mt nhóm “nhiu người ph n đng nhìn t đàng xa”. H không phi là nhng người xa l, nhưng là nhng người “đã theo Đc Giê-su t Ga-li-lê đ giúp đ Người”. Chi tiết này gi lên li thánh vnh 38/37, 12: “Con b tai ương, người thân k nghĩa chng ti gn, bà con rut tht cũng đng xa”, mt trong nhng thánh vnh đin t tình trng người công chính b bách hi (Tv 18/17; 22/21; 38/37; 69/68) và các sách Tin Mng trích dn, hoc gi lên, khi trình bày cuc Thương Khó ca Chúa Giê-su. Trong s các ph n đng đó, Mat-thêu nêu danh ba người:  đng đu là bà Maria Mác-đa-la, bà Maria m các ông Gia-cô-bê và Giô-xép và bà m các con ông Dê-bê-đê.

Sau khi ông Giô-xép A-ri-ma-thê đã lăn tng đá lp ca m và ra v, Mat-thêu cho thy hình nh cui cùng: “bà Maria Mác-đa-la và mt bà khác cũng tên là Maria [dch sát: bà Maria khác] li đó, ngi quay mt vào m”.

Bút pháp k chuyn đây ging như đin nh ngày nay, dùng ng kính tách dn t nhóm ph n, gi li ba người, ri hai người trên màn hình cui mt đon phim, trước khi chuyn sang cnh khác, và cnh mi này cũng m ra vi hai nhn vt y dưới ánh sáng khác: t ánh chiu tàn qua “ngày va ló rng”; và trong tư thế khác: t tư thếngi quay vào m” sang “đi viếng m”. Chú ý là Mát-thêu ch nói hai bà đi viếng m ch không nói đến chuyn đem du thơm đến ướp xác như Mác-cô (16, 1) hay Luca (24,1).

Trước khi Chúa Giê-su tt th thì Mat-thêu k: “T gi th sáu [gia trưa], bóng ti bao ph c mt đt mãi đến gi th chín [3 gi chiu]. Vào gi th chín, Đc Giê-su kêu ln tiếng: “Ly Thiên Chúa, ly Thiên Chúa ca con, sao Ngài b rơi con!” … Đc Giê-su li kêu lên mt tiếng ln, ri trút linh hn”. Cnh bóng ti và hai ln “kêu ln tiếng” ca Chúa Giêsu cùng vi cnh “đt rung đá v” thường được nhìn như din t cnh bi đát, nhưng dưới ánh sáng ca thánh vnh 17/18 thì đó là cuc hin linh ca Thiên Chúa; xin lướt qua mt s câu đây (7-17):

Lúc ngt nghèo tôi kêu cu Chúa, kêu lên Người là Thiên Chúa ca tôi. T Thánh đin, Người đã nghe tiếng tôi kêu cu, li tôi khn nguyn vng đến tai Người.

Trái đt bng m m rung chuyn, chân núi đi chn đng lung lay, vì Chúa ni lôi đình…

Chúa nghiêng tri ng xung, chân đp lp mây mù… Chúa dùng bóng ti làm màn bao ph, ly mây đen nght làm trướng che Người…

Chúa ni sm vang tri, Đng Ti Cao ln tiếng… T chn cao vi, Chúa đưa tay nm ly, vt tôi lên khi nước lũ mênh mông.

Đến gi th chín, ln th nht Chúa Giê-su ln tiếng kêu vi li thánh vnh 22/21, cũng là thánh vnh mà các sách Tin Mng đu s dng, và cũng kết thúc bng li t ơn vì được cu thoát; ln th hai Chúa kêu lên mt tiếng ln, không có ni dung nào c. Ta hãy tr li vi hai ln Thiên Chúa hin linh trước đó trong Tin Mng: b sông Gio-đan, sau khi Chúa Giê-su chu phép ra, tri m ra, Thánh Thn ng xung trên Chúa Giê-su và tiếng t tri phán: “Đây là Con yêu du ca Ta, Ta hài lòng v Người” (Mt 3,16-17). Ln th hai, khi Chúa Giê-su hin dung: “Ông [Phêrô] còn đang nói, cht có đám mây sáng ngi bao ph các ông, và có tiếng t đám mây phán rng,Đây là Con Yêu du ca Ta, Ta hài lòng v Người. Các ngươi hãy vâng nghe li Người” (Mt 17, 5). ln hin linh th hai, có ba người trong nhóm Mười Hai được chng kiến. Ln th ba này, “cuc hin linh trong bóng ti”din ra sut thi gian Chúa Giê-su trên thp giá, các ph n đng đó được chng kiến, nhưng Mat-thêu tách ra ba người vi tên gi rõ ràng, như gi cho ta đi chiếu vi ba tông đ chng kiến cnh “hin linh chói li trên núi” trước kia. Khi Chúa Giêsu kêu mt tiếng ln là lúc Thiên Chúa đã kéo Con lên khi “nước lũ mênh mông”, va là tiếng kêu ca Con được Cha ôm vào lòng, va là tiếng Đng Ti Cao quát nt k thù “Ri ni trn lôi đình Ngài quát nt, trút cơn thnh n khiến chúng kinh hoàng” (Tv 2, 5).

§  Bà Maria Mac-đa-la và mt bà khác cùng tên Maria đi viếng m

Bà Maria Mác-đa-la và mt bà khác cùng có tên là Maria, đi viếng m, được chng kiến mt cuc hin linh mi. “Thình lình, đt rung chuyn d di: thiên thn Chúa t tri xung, đến lăn tng đá ra, ri ngi lên trên; din mo người như ánh chp, và y phc trng như tuyết. Thy Người, lính canh khiếp s, run ry chết ngt đi”. Din mo và màu trng y phc ca thiên thn phn chiếu vinh quang ca Chúa Giêsu khi hin dung trên núi: “Dung nhan Người chói li như mt tri, và y phc Người tr nên trng tinh như ánh sáng” (Mt 17, 2). Sau khi Chúa chiến thng Xa-tan trong hoang đa thì “qu b đi, và có các thiên thn đến hu h Người” (Mt 4,11). Bây gi Chúa đã chiến thng c cái chết, thì thiên thn li đến hu h Người, phn ánh vinh quang phc sinh ca Người, m ca, đón khách ti viếng… và báo tin mng Phc Sinh.

Bn lính canh m khiếp s, ra như chết, gi lên cnh cui thánh vnh 2: “Hãy khiếp run ph phc dưới chân Người! Ko Chúa ni lôi đình là các ngươi mt l”. Trong khi đó thì thiên thn lên tiếng bo các ph n: “Này các bà, các bà đng s! Tôi biết các bà tìm Đc Giêsu, Đng b đóng đinh, Người không còn đây vì Người đã tri dy như Người đã nói. Các bà đến mà xem ch Người đã nm, ri mau v nói vi môn đ Người như thế này: Người đã tri dy t cõi chết, và Người đi Ga-li-lê trước các ông. đó các ông s được thy Người.”

Sau khi nhn được li nhn, “các bà vi vã ri khi m, tuy s hãi nhưng cũng rt đi vui mng, chy v báo tin cho các môn đ Đc Giê-su hay.” So sánh phn ng ca bn lính canh vi phn ng ca hai bà trùng tên Maria, chúng ta nghĩ ti li thánh vnh 67/68: “Thiên Chúa đng lên, đch thù Người tán lon… như sáp chy tan khi va gp la… Đc Chúa va tuyên sm, c mt đoàn quân ph n đã loan đi, vua quan đào tu, binh lính chy dài”.

Nhưng Chúa Giê-su như không ch ni: “Bng Đc Giê-su đón gp các bà và nói: “Chào ch em! Các bà tiến li gn Người, ôm ly chân, và bái ly Người. By gi Đc Giê-su nói vi các bà: “Ch em đng s! V báo cho anh em ca Thy đ h đến Ga-li-lê. H s được thy Thy đó.” Thế là hai bà trùng tên Maria là nhng người đu tiên được gp Chúa phc sinh và nhn s mng loan baó Tin Mng cho “anh em ca Chúa”. Thiên thn nói vi các bà “mau v nói vi môn đ Người”. Chính Chúa Giê-su nói vi các bà li bo “v báo cho anh em ca Thy”. S hoán đi danh xưng môn đ / anh em  đây có tm quan trng đc bit trong sách Tin Mng Mat-thêu. (Sách Tin Mng Gio-an cũng đưa ra s hoán đi này, nhưng Gioan quy chiếu vi mt chuyn khác trong Cu Ước, chúng ta s bàn khi nói v sách Tin Mng Gio-an.)

Trình thut Chúa Giê-su chu đóng đinh kết thúc vi hình nh “bà Maria Mac-đa-la và mt bà khác cũng tên là Ma-ri-a li đó, ngi quay mt vào m”. Hai bà cùng tên Maria này  tr thành hai nhân vt chính trong toàn th câu chuyn xy ra m vào lúc rng sáng ngày th nht trong tun, vi s mng do Chúa Giê-su Phc Sinh đích thân trao: ”v báo cho anh em ca Thy”.

§  Gia ph Chúa Gê-su

Đ hiu câu chuyn này chúng ta phi tr li t đu sách Tin Mng Mat-thêu. Mat-thêu m đu sách Tin Mng vi gia ph ca Chúa Giê-su: con cháu Ap-ra-ham, con cháu Đa-vit.  K xuôi t Ap-ra-ham xung ti Chúa Giê-su, chia làm ba giai đon, mi giai đon 14 đi. Đếm k chui th ba thì s thy ti “Giuse, chng ca bà MARIA” là 12 đi, Chúa Giê-su là đi th mười ba. Sau đó Mat-thêu k vic thiên thn báo tin cho thánh Giu-se, xác nhn Đc Maria có thai bi quyn năng Thánh Thn. Gia “Giu-se chng bà Maria” vi Chúa Giêsu có mt khong cách, bi vì Chúa Giê-su do “bà Maria sinh ra” nhưng không phi do ông Giuse, mà do s can thip ca Thánh Thn, khiến Chúa Giê-su va là dòng dõi Ap-ra-ham và Đa-vit, va là Con Thiên Chúa.

Ta t hi ti sao li đt hai v t ph Ap-ra-ham và Đa-vit làm ct mc: “gia ph Đc Giê-su Ki-tô con cháu Đa-vit, con cháu Ap-ra-ham”, ri k t Ap-ra-ham xung ti Chúa Giê-su? Trước hết vì hai v t ph này nhn được nhng li ha ca Thiên Chúa làm ct lõi cho c lch s cu đ: Ap-ra-ham nhn được li ha ca Thiên Chúa gm ba điu: mt min đt, mt dòng dõi đông đúc như sao tri cát bin, và tr nên phúc lành cho muôn dân (x. St 12, 1-3; 15; 22). Vua Đavit nhn được li ha là dòng dõi ông s đi đi làm vua (2S 7, 4-16). Mat-thêu cho thy c hai li ha trên được thc hin hoàn toàn nơi “Chúa Giê-su Ki-tô, con cháu Đavit, con cháu Ap-ra-ham”. Là con cháu ca vua Đavit, sinh ti Be-lem, quê hương vua Đavit, Chúa Giêsu Phc Sinh nhn được mi quyn trên tri dưới đt   vi các môn đ cho đến ngày tn thế (Mt 28, 18-20). Là con cháu Ap-ra-ham, Chúa Giê-su Phc Sinh tr thành phúc lành cho muôn dân khi Chúa sai các môn đ đi “làm cho muôn dân tr thành môn đ, làm phép ra cho h… và dy h tuân gi mi điu Thy đã truyn cho anh em”, và như vy làm cho li ha v dòng dõi Ap-ra-ham thành s thc: muôn dân tr thành môn đ thì cũng tr thành anh em ca Chúa Giê-su, và như thế tr thành con cháu Ap-ra-ham. (Thánh Phao-lô qung din điu này, x. Rm 4; Gl 4).

Hãy tm đưa ra kết lun th nht  đây: Chúa Giê-su va là đim ti (nhưng không phi là kết thúc) va là đim khi đu mi ca dòng dõi Ap-ra-ham, nh quyn năng Thánh Thn, dòng dõi Ap-ra-ham mi tht s tr nên đông như sao tri cát bin (x. St 15,5; 22, 15-18).

§  Ông Mô-sê sinh ra và được cu sng

Đến đây chc bn đc hi: chưa thy chuyn hai bà cùng tên Maria ăn nhp gì đây. Đó là chuyn tiếp theo. Sau bn gia ph và chuyn thiên thn báo mng cho ông Giu-se, Mat-thêu không k chuyn Chúa Giê-su sinh ra, mà k chuyn các nhà chiêm tinh tìm đến bái ly “Vua Người Do Thái mi sinh”. Câu chuyn này cho thy li ha ca Thiên Chúa v ngôi sao mc lên t lu tri Gia-cóp mà Thiên Chúa Chúa đã dùng ming ông Bi-lơ-am, mt người dân ngoi phương Đông đ công b (x.Ds 24, 16-19). Va sinh ra, Chúa Giê-su đã được dân ngoi nhn biết và tuyên xưng và đến bái ly như “Vua người Do Thái”. Nhưng chuyn này dn ti vic Hê-ro-đê ra lnh sát hi các bé trai t hai tui tr xung, Be-lem và vùng ph cn, hy vng giết được “Vua người Do Thái mi sinh”. Thiên Chúa ra tay trước, sai thiên thn báo cho ông Giu-se ban đêm, đđem hài nhi và m trn sang Ai-cp.” Thế là Chúa Giê-su thâu tóm trong bn thân mình lch s ca dân Thiên Chúa.

Hê-rô-đê ra lnh giết các hài nhi t hai tui tr xung, như m lưới vét, vi hy vng giết được “vua người Do Thái mi sinh”, chiếu theo ngày gi các nhà chiêm tinh đã thy ngôi sao mc lên, khiến ông Giu-se phi thc dy gia đêm khuya, vi vã đem “hài nhi và người m” trn sang Ai-Cp. Chuyn này gi ta nh đến phn m đu ca sách Xut Hành, vi chuyn vua Pha-ra-ô ra lnh cho các bà đ giết các con trai ca người Hip-ri khi va sinh ra. Nhưng hai bà đ tên là Sip-ra và Pu-a không tuân lnh vua, c đ cho sng. Khi b vua hi, các bà chng chế: “Đàn bà Hip-ri không như đàn bà Ai Cp, h kho lm, bà đ chưa kp đến thì h đã sinh ri” (Xh 1, 15-19). Vua Ai-cp chu lý, nhưng dùng bin pháp khác toàn din hơn: “Pha-ra-ô ra lnh cho toàn dân ca mình: “Mi con trai Hip-ri sinh ra, hãy ném xung sông Nin, còn con gái thì đ cho sng”.

Trong bi cnh “bin pháp toàn din” ca Pha-ra-ô, ông Mô-sê sinh ra và được mgiu trong ba tháng tri. Khi không th giu lâu hơn được na, nàng ly mt cái thúng cói, trét hc ín và nha chai, b đa bé vào, ri đt thúng trong đám sy b sông Nin.Ch đa bé đng đàng xa đ xem cho biết cái gì s xy ra cho em nó”.

Sau khi dân Chúa vượt qua Bin Đ ta thy người ch này xut hin vi tên là MARIA, trong vaI N NGÔN S, cm đu đoàn ph n đánh trng, nhy múa và hát đip khúc cho bài ca ca ông Mô-sê: “Hãy hát mng Đc Chúa, Đng cao c uy hùng, k binh cùng chiến mã, Người xô xung đi dương” (Xh 15, 21).

Đc đến đây, chc bn đc đã có th liên tưởng được mi liên h văn chương gia câu chuyn ông Mô-sê sinh ra vi chuyn Chúa Giêsu “vua người Do Thái mi sinh”; “chuyn các ph n đng nhìn t đàng xa” khi Chúa b treo trên thp giá vi chuyn “ch đưa bé đng đàng xa đ xem cho biết chuyn gì xy ra cho eem nó”; chuyn hai bà cùng tên là Maria li đó, ngi quay vào m; chuyn hai bà đi viếng m, ti nơi thì ca m đã m, thiên thn báo tin “Tôi biết các bà tìm Đc Giê-su, Đng b đóng đinh, Người  không còn đây, vì Người đã tri dy ri”.

Ông Mô-sê được cu sng, trước hết là nh hai bà đ, ri nh người ch tên là Maria “đng đàng xa đ xem cho biết cái gì s xy ra cho em nó”.  Thiên Chúa làm điu kỳ diu, đa bé b th trôi sông theo lnh vua Ai-Cp, li được con gái ca vua “cu khi nước” (ý nghĩa cái tên Mô-sê) rước v làm con, và chính người m sinh ra Mô-sê li tr thành vú nuôi ca Mô-sê, đ sau này Mô-sê tr thành người Chúa sai đi cu dân ca chính ông và là dân ca Thiên Chúa, khi ách nô l Ai-cp. Người con do bà Maria sinh ra có tên là Giê-su, “vì chính Người s cu dân Người khi ti li ca h.” T tri cao Thiên Chúa s đưa tay vt Con ca Người lên khi nước lũ ca đau kh và cái chết, đ trao cho Người mi quyn trên tri dưới đt, hu cu muôn dân khi ti li và s chết. Bà Maria Mac-đa-la và bà Maria kia gi nh hai bà đ và bà Maria ch ca Mô-sê, người đã chng kiến em mình được cu, và góp phn bng vic “mai mi” cho m được làm vú nuôi cho em.

Ông Gióp đã nguyn ra cái đêm ông được sinh ra “vì đêm y đã không đóng kín lòng d cưu mang tôi khiến mt tôi khi nhìn thy đau kh” (G 3, 10). Nhưng ngôi m ca Chúa Giê-su li tr thành lòng m cho mt cuc sinh n mi. M đt chuyn bng bng cuc đng đt d di, đt rung đá v. Tiếng Chúa Giêsu kêu trên thp giá khác nào tiếng kêu la ca bà m chuyn d sinh con (x. Kh 12, 2). Lp tc hai bà đ đã ti ngi quay mt vào bà m đang chuyn bng, đúng như Pha-ra-ô nhn các bà đ (x. Xh 1, 16). Mat-thêu cho ta thy cnh cui cùng lúc chiu ti, là hai bà cùng tên Maria ngi quay vào m, không nói khi nào hai bà đi v. Rng sáng ta thy hai bà lng thng đi viếng m, thình lình đt rung chuyn d di (nhưng ln này không có đá v), thiên thn Chúa t tri xung, lăn tng đá  đy ca m ra, ri ngi lên trên. Cùng lúc vi bn lính canh m, các bà thy thiên thn sáng láng và nghe thiên thn, va m ca, nói cho biết “Người đã tri dy ri, Người không còn đây”. Vai trò ca hai bà trong cnh này va gi li cnh hai bà đ bên canh chng sn ph Hip-ri, va gi li li hai bà chng chế vi Pha-ra-ô: “Bà đ chưa kp ti thì h đã sinh ri!” Mô-sê được đem giu, còn Chúa Giê-su đã v Ga-li-lê trước các “anh em” ca Chúa.

Bà ch Maria v gi m ra đón em v nuôi. Hai bà cùng tên là Maria được Chúa đích thân đến gp, sai v báo tin cho “anh em ca Thy” biết, h s được gp Thy Ga-li-lê. Khi Mô-sê đã ln, ông đi ra thăm anh em ca mình (Xh 2, 11). Chúa phc sinh chính là lúc Chúa cu dân mình khi ti, các môn đ tr thành anh em ca Chúa. Chúa nhn anh em ca Ngài đến vi Ngài Ga-li-lê, cũng như khi ông Mô-sê t đt Ma-đi-an tr v Ai-cp, thì Thiên Chúa sai ông A-ha-rôn, là anh, đi vào sa-mc gp ông Mô-sê (x. Xh  4,27-31).

Mt cuc sinh n mi bt đu nh phép Ra: muôn dân thành anh em ca Chúa Giê-su, và dòng dõi ca Ap-ra-ham t nay tr nên đông đúc như sao tri cát bin.

Không th nào din t hết được nhng hàm n trong ngh thut k chuyn này ca Tin Mng Mat-thêu; ch có s chiêm ngm trong thinh lng và lòng tin, mi cho ta cm nghim được mi ngày mt sâu xa hơn mu nhim Chúa Giê-su Ki-tô Con Thiên Chúa, Đng cu đ chúng ta, và thy được vai trò đc bit ca thánh n Maria Ma-đa-le-na trong khung cnh hoành tráng ca màu nhim Phc Sinh, được Mat-thêu trình bày như mt cuc sinh n mi đ làm nên mt dân mi, thc hin li Thiên Chúa ha vi Ap-ra-ham và vi Đa-vit.

Trên bình din văn chương thì nhân vt Maria Ma-đa-le-na trong Tin Mng Mat-thêu là cu ni trình thut thi thơ u ca Chúa Giêsu và trình thut “Phc Sinh” vi sách Xut Hành. V vai trò thì Mat-thêu đt Maria Ma-đa-le-na vào hàng N ngôn s Maria, ch ca Mô-sê, người đã canh chng đ cu em, chy v gi m; sau này khi đã vượt qua Bin Đ, bà chng kiến và ca ngi ơn cu đ. Bà Maria Ma-đa-lê-na cũng chng kiến, đón nhn Tin Mng ơn cu đ và chy đi loan báo cho “anh em” ca Chúa.

Ph chú v phương pháp nghiên cu

Người không biết đc các tác phm văn chương bt h ca M Vit Nam như Chinh ph ngâm, Cung Oán ngâm khúc, Kim Vân Kiu… có th s cui rui mà bo “ông già này khéo ba chuyn…” Khoan ! Dù sao tôi cũng đu Tú Tài Văn Chương Vit Nam năm 1960 đy. Các bn sinh sau đ mun vào thi tân tiến, không còn được nghe m ru bng nhng câu ca dao, nhng câu Kiu ly, đến trường thì hc thơ T Hu và các nhà thơ cách mng, vn nhm vn đng qun chúng, nên li văn d hiu, ca tng hay khóc than, ch cn hc thuc lòng, dù thơ mng như: “núi lin núi, sông liên sông”, hay ai oán thiết tha hết tình tho hiếu như: “Ông Xít-ta-lin ơi! Ông Xít-ta-lin ơi! – Thương con, thương v, thương chng – thương cha thương mt, thương ông thương mười!”; các bn không phi ngi ghi chép và hc nhng đin tích văn chương, đc mt câu trong chuyn Kiu hay Chinh ph ngâm… ri bóp trán tìm xem “Thu tri đt ni cơn gió bi, khói cam tuyn m mt thc mây” nghĩa là gì? “Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông” nghĩa là gì, liên quan ti đin tích văn chương nào? Ch khi tìm ra đin tích văn chương phía sau mi hiu được câu thơ.

Kinh Thánh cũng là văn chương, và hơn na, là đnh cao ca văn chương nhân loi, vì Li Chúa đã thành li người, nhp th trong li người, nên cũng có hin tượng quy chiếu văn chương tương t và còn quyết lit hơn, vì không ch là quy chiếu văn chương gia Tân vi Cu Ước, như các c nhà nho ca ta ngày xưa quy chiếu vào văn chương ch Hán, mà là s thc hin các li ha ca Cu Ước trong Tân Ước. Toàn b Sách Thánh là mt cun sách duy nht, nên gii thích ln nhau, như châm ngôn t thi các giáo ph : “Tân Ước n tàng trong Cu Ước; Cu Ước hin rõ trong Tân Ước”.

Có người li bo, c cho là như vy đi, nhưng làm sao biết chuyn nào quy chiếu vào đâu? Ông già này ch gii tưởng tượng cho ra lm chuyn! Ông già này xin tr li đơn gin: đi tìm các v giáo già còn biết văn chương Vit Nam c đin, nh các c ging cho mt đon truyn Kiu hay Chinh Ph Ngâm thì s biết: mt câu, mt t, cách din t, b cc… đu có th gi cho ta thy mi quan h gia câu ta đang đc vi nhng đin tích văn chương. Chúa Giê-su và các môn đ đu là người Do Thái, nghe Sách Thánh t nh nên cũng nh, cũng thuc các chuyn trong sách Thánh. Chính Chúa Giê-su khi ging dy cũng trưng dn Cu Ước. Khi các tông đ bt đu rao ging thì đã da vào Cu Ước đ gii nghĩa mu nhim Đc Giê-su Kitô (x. Cv2), đến khi viết sách Tin Mng thì nhng s quy chiếu đã chín mùi, xuôi chy, gn gàng, sc bén, nh nhàng, tinh vi hơn. Nghin ngm Sách Thánh cho nhun nhuyn thì s thy, cũng như các c nhà nho ngày xưa, c đi nghin ngm sách thánh hin, nên nói ra là có sách có ch, nghe mt câu văn, câu thơ là có th thy c mt vùng tri văn chương hin ra trước mt.

Giê-ru-sa-lem, 15 tháng 6 năm 2016

L.M.Giu-se Nguyn công Đoan, S.J.

 


Trang Kinh Thanh