DẪN NHẬP
Trang Giáo Phụ này được
soạn thảo nhằm giúp các độc giả có thể khám phá các văn sĩ, các tư tưởng Kitô
giáo thuộc những thế kỷ đầu mà người ta gọi là các Giáo Phụ, những chứng nhân
về thời thanh xuân của Giáo Hội.
Các "Giáo Phụ"
là ai? Theo nghĩa hẹp, kiểu nói này chỉ các tác giả Kitô Giáo cổ thời, giáo sĩ
cũng như giáo dân, trổi vượt do phẩm chất giáo lý, có đời sống mẫu mực, và được
Giáo Hội về sau chuẩn nhận. Ðó là định nghĩa của các sách giáo khoa về
"Giáo Phụ".
Theo một nghĩa rộng và
thông dụng hơn, người ta cũng kể vào số các Giáo Phụ những tác giả Kitô Giáo
trổi vượt khác của những thế kỷ đầu, cho dù đời sống hay giáo lý của họ không
hoàn toàn tránh khỏi những khuyết điểm kể cả những sai lầm nghiêm trọng: Chẳng
hạn Tertulien (chết trong ly giáo) hay Origène (có một số luận đề bị coi là phi
chính thống, dĩ nhiên là nhiều thế kỷ sau khi ông mất), do giá trị phi thường
của toàn bộ công trình của họ và do ảnh hưởng của nó đối với Kitô giáo cổ thời.
"Giáo Phụ học"
(Patrologie) và "Khoa học về tư tưởng các Giáo Phụ" (Patristique) là
khoa học có mục đích nghiên cứu về các Giáo Phụ, thế nhưng trong thực tế, nó
bao trùm tất cả văn chương Kitô Giáo của những thế kỷ đầu, kể cả những tác phẩm
vô danh, bên lề, thậm chí cả những tác phẩm phi chính thống: Nghĩa là mọi tư
liệu văn chương về Giáo Hội cổ thời.
Thời kỳ các Giáo Phụ kéo
dài từ hậu bán thế kỷ I thuộc kỷ nguyên này (những tác phẩm "Giáo
Phụ" đầu tiên xuất hiện cùng thời với một phần các tác phẩm Tân Ước) tới
thế kỷ IV bên Tây Phương và thế kỷ VII bên Ðông Phương.
Tư liệu của chúng ta bao
gồm các tác phẩm của các Giáo Phụ Hy Lạp, các Giáo Phụ La Tinh, ngoài ra còn có
những tài liệu được viết bằng ngôn ngữ Ðông Phương cổ: Syriaque (thổ ngữ phát
xuất từ tiếng Aram) Copte, Aménien.
Ngày nay, giữa lòng phong
trào trở về nguồn Kitô Giáo, một trong những nét phong phú của thế kỷ 20 này,
nghiên cứu về các Giáo Phụ đã có một bước phát triển đáng kể. Việc trở về với
các Giáo Phụ đã đóng góp rất nhiều cho sự đổi mới trên bình diện thần học,
phụng vụ trước và sau Công Ðồng Vaticanô và hiện nay nó đóng một vai trò chính
yếu trong cuộc đối thoại đại kết giữa các Giáo Hội ly khai.
Bốn sự kiện sau đây đủ để
cho ta thấy rõ hiểu biết về các Giáo Phụ có tầm quan trọng như thế nào đối với
việc thấu hiểu đức tin Kitô giáo:
A. Sự kiện đầu tiên là mối
liên hệ chặt chẽ, không thể tách rời giữa Kinh Thánh, Cựu và Tân Ước, và Giáo
Hội của các Giáo Phụ. Thánh Kinh là điểm qui chiếu hàng đầu của đức tin, nhưng
đó là Thánh Kinh đã được đón nhận, được đọc trong Giáo Hội, cộng đồng các tín
hữu, được đức tin của Giáo Hội soi sáng và được Giáo Hội giải thích. Làm sao
chúng ta có thể biết được tác phẩm này của thế kỷ thứ I là thuộc Thánh Kinh, là
lời được linh hứng chứ không phải tác phẫm kia mặc dầu được viết cùng thời gian
đó, nếu Giáo Hội thế kỷ II đã không ấn định "qui điểm" của Tân Ước
nghĩa là xác định, ít ra là trong những gì chính yếu, đâu là những tác phẩm
diễn tả đích thật sứ điệp tông đồ, đồng thời gạt ra những tác phẩm khác?
Các Giáo Phụ đã đón nhận
Thánh Kinh từ Giáo Hội các Tông Ðồ. Nhưng chính các Ngài đã truyền đạt Thánh
Kinh cho chúng ta, vì các Ngài đã là những người đầu tiên học hỏi, chú giải và
suy niệm Thánh Kinh. Khi chúng ta đọc, hiểu Thánh kinh theo như Giáo Hội trình
bày cho chúng ta hôm nay, là chúng ta gắn bó với cách đọc, cách hiểu của Giáo
Hội cổ thời, vừa nối dài và làm cho thêm phong phú dưới ánh sáng của kinh
nghiệm riêng của mỗi người. Mà đồng thời vẫn luôn lấy nó làm kim chỉ nam.
B. Chính Giáo Hội của các
Giáo Phụ đã đem lại cho chúng ta những "tuyên tín" nền tảng của tất
cả cộng đồng Kitô Hữu trong các Công đồng chung đầu tiên: Nicée (325),
Constantinople (381), Ephèse (431), Chalcédoine (451). Kinh Tin Kính mà chúng
ta tuyên xưng trong Thánh Lễ chính là bản tuyên tín của Công Ðồng Nicée, và
được Công Ðồng Constantinople bổ túc, vì thế mỗi lần tuyên xưng là chúng ta
được dìm vào trong đức tin của Giáo Hội thế kỷ IV. Là những vị đã hăng say bảo
vệ và tuyên xưng đức tin lãnh nhận từ các Tông Ðồ, với tất cả sự trong sáng và
chính xác có thể có được, các Giáo Phụ thực sự là những "người cha trong
đức tin" của chúng ta! Không thể tách rời các Giáo Phụ khỏi lời tuyên tín
của Giáo Hội, các Ngài là kho tàng chung mà các Giáo Hội Kitô quan trọng đều có
quyền thừa hưởng, là những "tiến sĩ chung" của đức tin.
C. Giáo Hội của các Giáo Phụ
cũng đặt ra những cơ cấu nền tảng cho Phụng Vụ Giáo Hội, chính vì thế mà mọi
canh tân phụng vụ, mọi cải cách về phụng vụ khi cần thiết, đều phải thường
xuyên tham chiếu Giáo Hội của các Giáo Phụ về khía cạnh này. Giáo Hội không hề
nghĩ rằng các hình thức cử hành phụng vụ phải giữ y nguyên, bất di bất dịch qua
các thế kỷ, lịch sử về phụng vụ trong Giáo Hội thời các Giáo Phụ, ngay từ đầu
đã chứng minh điều đó, tuy nhiên có những cơ cấu, nền tảng cần phải giữ gìn
nguyên vẹn, những cơ cấu làm nền cho các truyền thống phụng vụ lớn ở Ðông
Phương và Tây Phương. Cả về điểm này Giáo Hội của các Giáo Phụ vẫn là người dẫn
đạo thiết yếu.
D. Cuối cùng, chính giữa
lòng Giáo Hội, các Giáo Phụ, mà cơ cấu các thừa tác viên chức thánh đã được thiết
lập: Chức Giám Mục, Linh Mục, Phó Tế. Cơ cấu này chưa được định hình rõ ràng
trong Tân Ước. Các Kitô Hữu luôn luôn sống những thực tại mà Giáo Hội của những
thế kỷ đầu đã thiết lập, cũng vì thế Giáo Hội cổ thời không phải là một thế
giới xa lạ đối với các tín hữu hôm nay.
TÍNH HIỆN ÐẠI CỦA CÁC GIÁO PHỤ
Nghiên cứu về các Giáo
Phụ tuyệt đối không phải là một môn khảo cổ. Tính hiện đại của các Giáo Phụ là
điều có thực, không những vì, như chúng ta đã nói, ngày nay người ta quan tâm
nhiều đến các ngài, mà một cách sâu xa hơn vì các ngài là những chứng nhân của
một lịch sử sống động, một lịch sử mã mãi liên quan đến chúng ta và đôi khi
hoặc ngay cả thường khi chính chúng ta đang sống, đang trải qua lịch sử đó
trong tư cách là người Kitô hữu.
Ðàng khác, để có thể hiểu
được Kitô Giáo, điều quan trọng là phải có một kiến thức tối thiểu, phải có một
ý thức lịch sử, hay có thể nói: một ý thức sáng suốt về lịch sử ngõ hầu chúng
ta tránh được hai điều: Thứ nhất, tránh tuyệt đối hóa những điều mang tính chất
đặc thù của một thời đại, hoặc những điều vẫn luôn xảy ra trong Giáo Hội, vì
Giáo Hội chấp nhận những tiến triển, những thích nghi tùy theo sư tiến triển
ngay cả của những nhu cầu mục vụ và những đòi hỏi truyền giáo. Thứ đến tránh
tương đối hóa những điều vốn luôn luôn mang tính chất nền tảng trong đức tin và
trong đời sống Giáo Hội, những điều làm nên nền móng bất diệt của Kitô Giáo.
Nghiên cứu các Giáo Phụ sẽ giúp thực hiện sự biện biệt này. Trang Giáo Phụ này
không hề có tham vọng trình bày thấu đáo về các Giáo Phụ, mà chỉ tập trung vào
một số khuôn mặt chính, và mở ra những viễn tượng rộng lớn hơn khi nói về các
ngài. Ðối chiếu đức tin Kitô Giáo với văn hóa xung quanh, sự thai nghén tư
tưởng Kitô Giáo, đó là mội bận tâm chính, xuyên suốt tác phẩm về Giáo Phụ