Triết lý sống
Nguyễn Chính Kết
Cuộc đời là
một thực tại sống động, muôn mặt, nó thay đổi một cách hết sức linh động nơi
mỗi người. Hoàn cảnh sống, tính tình,
cấu tạo tâm lý, thể lý của mỗi người rất khác biệt nhau, nên không có cuộc đời
nào giống cuộc đời nào cả. Vì thế, mỗi
người nhìn cuộc đời một cách khác nhau, có lập trường sống khác nhau.
Nếu triết lý là chính cuộc sống, là những suy tư về cuộc
sống, để sống cho khôn ngoan, sáng suốt và hạnh phúc, thì hẳn nhiên triết lý
rất đa dạng và không bao giờ chấm hết được, vì không bao giờ người ta khám phá
được chân lý toàn diện về cuộc đời cả.
Vì thế, có thể định nghĩa cách khác về triết lý: triết lý là một nỗ lực
không ngừng của con người đi tìm chân lý của cuộc đời. Nhưng chân lý luôn luôn vượt thoát khỏi ý
muốn chiếm đoạt của con người. Khi con
người cảm thấy mình nắm chắc được nó trong tay, thì đó chính là lúc con người
thấy nó vuột ra khỏi tầm tay của mình.
Vì cuộc sống là một cái gì hết sức sống động, luôn luôn thay đổi, nên
không thể định thức nó trong một cách diễn tả hay quan niệm nào được. Nghĩa là không bao giờ cầm nắm nó được.
Cuộc đời của ta hay của bất cứ ai không phải là một ý
niệm, một thực tại khách quan ở ngoài mình, nhưng cuộc đời luôn luôn ở trong ta
và chính là ta. Và ta chỉ có thể là ta
trong hiện tại. Cái ta của quá khứ hoàn toàn vuột khỏi tầm nắm bắt của ta, ta
không còn làm chủ nó, không sửa đổi được nó, nó không còn là ta nữa. Còn cái ta của tương lai, ta cũng không làm
chủ được, ta không thể biết cái ta tương lai sẽ ra sao, ta hoàn toàn mù tịt, nó
chưa phải là ta. Ta chỉ làm chủ được ta
trong giây phút hiện tại, ta muốn cái ta hiện tại thế nào thì tùy ý ta, ta muốn
nó tốt thì nó sẽ tốt, ta chấp nhận cho nó xấu thì nó sẽ xấu.
Chỉ có cái ta trong hiện tại mới chính là ta, ta muốn ta
thế nào thì ta sẽ thế nấy, miễn là ta ý thức được điều ấy. Vậy, ta hãy làm chủ nó, tận hưởng nó. Chỉ có sống giây phút hiện tại thật tràn đầy
mới giúp ta hạnh phúc và giải thoát ta khỏi những ràng buộc của quá khứ và
tương lai. Nhưng giây phút hiện tại
không phải là cái gì có thể cầm nắm hay giữ lại được. Ta vừa mới ý thức về nó thì nó đã trở thành quá khứ, nhường chỗ
cho một giây phút khác trở thành hiện tại. Hiện tại quả là một mầu nhiệm. Bí quyết sống hạnh phúc, chìa khóa của giải
thoát chính là sống hiện tại cho thật tràn đầy, cho thật ý nghĩa.
Cuộc đời là một mầu nhiệm. Càng chấp nhận nó thì nó càng trở nên dễ chấp nhận, thậm chí nó
có thể trở nên rất đẹp, rất vui. Càng
không chấp nhận nó thì nó càng trở nên khó chấp nhận, thậm chí nó có thể trở
nên rất buồn, rất khổ. Cuộc đời sướng hay khổ, ý nghĩa hay không ý nghĩa, chủ
yếu tùy thuộc vào tư tưởng của ta, tùy thuộc vào việc ta có chấp nhận cuộc đời
như nó là hay không. Nghĩa là cuộc đời
xảy ra như thế nào, sướng khổ ra sao, thì hãy chấp nhận nó y như vậy. Đó là cách tốt nhất để được hạnh phúc.
Hạnh phúc là một cái gì đó mang tính chủ quan hơn khách
quan, nó tùy thuộc vào tâm trạng của ta hơn vào hoàn cảnh bên ngoài. Thật vậy, hai người cùng sống trong một hoàn
cảnh y như nhau, nhưng một người cảm thấy hạnh phúc, một người cảm thấy đau
khổ. Người cảm thấy hạnh phúc là do
người ấy bằng lòng với cảnh mình đang sống, cho rằng cảnh mình đang sống là
hạnh phúc. Kẻ cảm thấy đau khổ là do
người ấy không bằng lòng với cảnh mình đang sống, cho rằng cảnh mình đang sống
là đau khổ. Điều ấy khác gì hai tù nhân kia cùng nhìn qua song cửa sổ, một
người nhìn thấy trăng sao đẹp tuyệt vời trên bầu trời bao la, còn người kia chỉ
nhìn thấy trước mắt một vũng bùn dơ bẩn hôi hám. Thấy trăng sao hay thấy vũng bùn đâu tùy thuộc vào ngoại cảnh, mà
tùy thuộc vào người nhìn : có nhìn lên trời thì mới thấy trăng sao, còn nhìn
xuống đất làm sao khỏi thấy vũng bùn ?
Cùng nhìn một vấn đề, nhưng người thì lạc quan, kẻ thì bi
quan. Cũng như cùng nhìn một ly nước, người
nói : «Ly này đã đầy được một nửa», kẻ
nói : «Ly này đã cạn mất một nửa». Cả
hai đều đúng, nhưng hai câu nói phát sinh hai thái độ khác nhau và đi tới hai
kết quả khác nhau, một kết quả tốt và một kết quả xấu.
Cũng như một thầy bói bị chém đầu vì nói với nhà vua
: «Vào cuối đời, bệ hạ phải sống trong
cô đơn, vì bệ hạ không còn một người thân nào nữa, tất cả những người thân của
bệ hạ đều chết trước bệ hạ thậm chí hàng mấy chục năm». Còn một thầy bói khác cũng nói một nội dung
y như vậy thì lại được trọng thưởng : «Bệ
hạ thật là tốt phước nên được sống lâu hơn tất cả mọi người thân của mình, thậm
chí lâu hơn họ mấy chục năm». Ý tưởng y
như nhau, nhưng một câu nói nghe xong thì buồn, một câu nghe xong thì vui.
Cách nhìn của ta về cuộc đời định đoạt số phận của
ta. Một cái nhìn ảm đạm về cuộc đời tất
nhiên phải làm cho cuộc đời thêm buồn thảm.
Nhưng cái nhìn phấn khởi về cuộc đời ắt phải làm cho cuộc đời thêm vui
tươi. Ca dao ta có câu : «Người vui thì
cảnh cũng vui, người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?»
Con người tạo ra tư tưởng, cách nhìn, nhưng chính tư tưởng
hay cách nhìn ấy lại có thể ảnh hưởng lại con người, có thể làm con người hạnh
phúc hay đau khổ. Rất nhiều người tưởng tượng ra một con ma, rồi lại sợ chính
con ma do mình tưởng tượng ra. Uy lực
của con ma không có thật ấy vô cùng to lớn, nó có thể làm tê liệt thần kinh
người tưởng tượng ra nó, làm cho người ấy sợ run bắn người lên, thậm chí có thể
đứng tim mà chết.
Nếu người ta có thể tưởng tượng ra một điều gây sợ hãi cho
họ, thì trái lại, người ta cũng có thể tưởng tượng ra một điều giúp họ vững
tin, phấn khởi, hăng hái. Con người có
thể hưởng lợi từ tư tưởng mình, mà cũng có thể là nạn nhân của tư tưởng
mình. Vì thế, người khôn ngoan chỉ nghĩ
và nuôi những tư tưởng tốt lành, vui tươi, lạc quan. Còn người khờ dại thích nghĩ và nuôi trong lòng những tư tưởng
xấu, buồn thảm, bi quan.
Suy tư về cuộc đời, tạo cho mình một quan niệm về cuộc
đời, chính là làm triết lý. Do đó, triết lý quan trọng biết bao đối với cuộc
sống! Cuộc đời ta hạnh phúc hay đau khổ, đầy ý nghĩa hay vô nghĩa, đầy hữu lý
hay toàn là phi lý… tùy thuộc rất nhiều vào triết lý sống của ta.
Như vậy, bạn có triết lý của bạn chứ? Triết lý của bạn ra
sao? Nó ảnh hưởng đến đời bạn thế nào? Nếu bạn đang hạnh phúc, cảm thấy cuộc
đời thật đáng sống, chắc chắn là do triết lý của bạn rất thực tế và đầy lạc
quan. Còn nếu bạn đang đau khổ, cảm thấy cuộc đời đầy cay đắng và vô vị, bạn
hãy thay đổi triết lý của bạn đi. Vì triết lý của bạn không thực tế và đầy bi
quan. Chúc bạn thành công!