CHA MẸ VÀ VIỆC KIỂM
SOÁT CON CÁI
Những điều NÊN và KHÔNG NÊN làm đối với Thanh Thiếu Niên.
Sự nhận thức của cha mẹ
về những thay đổi cần thiết nơi con cái là điều quan trọng. Vì thế là bậc cha
mẹ, chúng ta hãy có những phong cách thích ứng với những thay đổi này. Thực ra,
cha mẹ kiểm soát hành vi và nếp sống của con cái là việc cần có và nên làm.
Chúng ta ai cũng muốn con cái mình phát triển trong tinh thần tự lập, trách
nhiệm và tự trọng. Nhưng để được như thế, bậc cha mẹ cũng cần quan tâm đến sự
phát triển của con cái về cả tâm và sinh lý với những thái độ cư xử thích hợp.
Nói cách khác, khi con cái bước vào tuổi thanh thiếu niên, chúng ta nên thay
đổi chiều hướng giáo dục cũng như kiểm soát cho thích hợp với lứa tuổi của các
em.
Sự thường, cha mẹ các
thanh thiếu niên (teenager) thường được các em miêu tả như những đấng đầy uy
quyền hay cằn nhằn, la lối để kiểm soát các em ngay cả óc sáng tạo của chúng
hoặc quá quan tâm đến độ soi mói cả vào đời sống riêng tư của chúng. Ðiều đó
chưa hẳn là tốt đối với các trẻ đang lớn lên và hòa nhập vào cuộc sống tại Hoa
Kỳ này.
Nói như thế thì liệu cha
mẹ có khi nào nên dự phần hoặc có hành động can thiệp để ngăn chận một thái độ
hoặc cách cư xử nào đó của các em không? Dĩ nhiên là có và đôi khi còn cần
thiết nữa. Không nhiều nhưng có những trường hợp cha mẹ phải hành xử đúng và
hợp pháp quyền phụ huynh của mình. Chẳng hạn, con cái có ý định hay hành động
như muốn tự tử, phải ra tay ngăn chận kịp thời. Ðứa con trai 16 có súng ống
trong nhà hay trong cặp, phải tịch thu tức khắc. Có người lai vãng muốn buôn
bán cần sa ma túy cho con cái hãy gọi cảnh sát ngay. Bạn bè trai có hành vi hay
lời nói ve vãn con gái mình kiểu sàm sở, thiếu tư cách, hãy đuổi hắn ra khỏi
nhà. Nói cách khác, những việc bảo vệ con cái trong sự an toàn khỏi những đe
dọa ngoài xã hội là những việc cần thiết và phải làm. Một ngày nào đó có lẽ
trong tương lai gần, con cái chúng ta sẽ mở miệng cám ơn chúng ta.
Một vài chuyên gia về gia
đình cho rằng cha mẹ nên hầu như chấp nhận mọi cách cư xử, sở thích cũng như
lối diễn đạt của con trẻ mặc dù đôi khi có vẻ kỳ quặc hoặc nguy hiểm. Họ cho
rằng làm như thế con cái sẽ phát triển tự nhiên hơn và sẽ chín chắn hơn khi tới
tuổi thành nhân. Lời khuyên của họ là: "Ðừng cố kiểm soát lối sử sự của
con trẻ nhưng hãy đặt ra một vài qui tắc". Lối cố vấn trên là một liều độc
dược cho con cái ở tuổi vị thành niên và là một liều thuốc an thần cho những
bậc cha mẹ vô trách nhiệm vì thanh thiếu niên buông thả sẽ hủy hoại chính tuổi
thanh thiếu niên của mình.
Một điều mà thanh thiếu
niên phải làm để phát triển đúng mức là sống tinh thần trách nhiệm và xứng đáng
với sự tin cậy của cha mẹ. Tiền nhân nói: "Dạy con từ thuở còn thơ",
phương pháp uốn nắn thích hợp với tuổi thơ ấu nhưng khi con cái ở tuổi thanh
thiếu niên, phương pháp hướng dẫn hoặc cố vấn (counseling) thường thích hợp hơn
và sẽ giúp các em tập luyện tinh thần trách nhiệm và tạo được sự tin cậy nơi
cha mẹ cũng như người chung quanh một cách có hiệu quả hơn. Những lời khuyên
của các chuyên gia có tâm huyết với giới trẻ là khi các em bước vào tuổi 12,
cha mẹ hãy để các em:
· Tự chọn lựa áo quần theo sở thích cũng như
chải tóc theo ý muốn.
· Tự chọn bạn bè.
· Ði với bạn bè vào các thương xá.
· Tự chọn môn học (optional courses) các em có
thể lấy thêm theo sở thích.
Chúng ta để con em tự ý
chọn lựa không có nghĩa là để các em tự do buông thả nhưng là với sự quan tâm
và hướng dẫn rất gần gũi với các em và đặt ra những giới hạn cần thiết để các
em không đi quá trớn. Linh mục Val Peter, Giám Ðốc điều hành tổ chức Boys Town,
một tổ chức chuyên giúp đỡ các em thanh thiếu niên bỏ nhà đi bụi đời (run
away), sau nhiều năm nghiên cứu tâm lý và hướng dẫn các em đã kết luận: Chúng tôi
sau nhiều năm tháng lăn lộn trong việc hướng dẫn và dìu dắt các thanh thiếu
niên đã nhận thấy rằng vai trò quan trọng nhất của những người làm cha mẹ tốt
là làm thầy dạy tốt. Cha mẹ cần hướng dẫn các thanh thiếu niên của mình chuẩn
bị hành trang khi vào đời và cách thế phát huy những vốn liếng học được một
cách lành mạnh. Ðây không phải là công việc dễ dàng nhưng cũng không có nghĩa
là chúng ta không làm được! Ngài cũng đưa ra một vài lãnh vực mà cha mẹ cần hết
sức chú tâm hướng dẫn con em mình như sau:
· Tìm bạn và kết bạn
· Hò hẹn với người bạn khác phái
· Ăn măc thế nào là thích hợp
· Biết nói "KHÔNG" khi cần thiết
· Diễn đạt trí sáng tạo cách tự nhiên và thoải
mái.
Lời kết luận cũng như
những lãnh vực được ngài đưa ra nhắc nhở không phải là không có lý. Chắc chắn
đó là những kinh nghiệm được tích lũy trong nhiều năm sống và chia sẻ với các
em bụi đời nơi mái ấm Boys Town của ngài. Dĩ nhiên, vấn đề không thể được giải
quyết hoặc xây dựng trong một khắc hay một giờ nhưng như một trò chơi lớn giữa
cha mẹ và con cái. Chúng ta cần kiên trì và chịu đựng chỉ vì thương yêu con cái
không nên biểu lộ cho các em thấy uy quyền phải suy phục hay vì những gì người
ta nghĩ.
Chiều hướng này rất khó
khăn so với khi các em còn ở tuổi 5,6. Tuổi mà đi chơi bên nhà hàng xóm các em
cũng lễ độ xin phép. Còn tuổi 16, bất kỳ một sự giám thị nào các em cũng coi đó
là một cuộc thẩm vấn! Dĩ nhiên, có nhiều lúc cha mẹ nên lui bước để các em diễn
đạt trí sáng tạo của chúng; nhưng cũng có lúc chúng ta phải nhỏ nhẹ giải thích
cho con em khi chúng có những quyết định sai lầm. Làm cha mẹ chúng ta không nên
cứng ngắc đối với những vấn đề nằm trong lãnh vực sáng tạo của con em nhất là
những sáng tạo nằm trong phạm vi có giới hạn. Nếu có thể chúng ta nên hòa nhập
vào những công trình sáng tạo của các em để thêm gần gũi, thông cảm và khích
lệ. Chúng ta cũng không quên hướng dẫn con em biết thế nào là tự chế trong công
việc, lối hành xử. Việc hướng dẫn này rất khó đem lại kết quả nếu chúng ta
không dành thời gian hòa nhập vào những sinh hoạt của các em.
Những lãnh vực sáng tạo
sau đây, chúng ta nên để các em tự do, có chăng chỉ nên hướng dẫn cách nhẹ
nhàng và uyển chuyển:
· Tôi muốn trở thành một người như thế nào?
· Tôi muốn xuất hiện trong xã hội theo kiểu
cách nào?
· Tôi muốn có những người bạn loại nào?
· Tôi muốn đạt được những bằng cấp học vấn
nào? Nghành nào?
· Tôi muốn chọn người bạn đời nào?
· Thành phố nào thích hợp cho công việc của
tôi trong tương lai?
Với một vài lãnh vực như
thế chúng ta nên giải thích cho các em hiểu không thể đưa đến một quyết định
trọn vẹn để trải rộng cuộc đời của mình trong đó. Giúp các em hiểu rõ vấn đề
không phải là một chuyện dễ dàng nhưng đó chính là ơn gọi mà mỗi người chúng
ta, bậc cha mẹ, phải sống.
THI ÂN