Truyền thông phục vụ nền văn
hoá gặp gỡ đích thực
(conggiao.info)6/3/2014
8:39:36 PM – Khi cử hành Ngày Thế Giới Truyền Thông Xã Hội, bao giờ chúng ta
cũng tập trung vào Sứ điệp của Đức Thánh Cha, vì đó là giáo huấn chính thức của
Giáo Hội.
Hơn thế nữa, khi mọi tín hữu Công giáo
đều tập trung vào cùng một sứ điệp thì điều đó tạo nên sức mạnh lớn vì cùng ý
thức trách nhiệm và cùng hành động cho mục tiêu được đề ra. Sứ điệp của Ngày Thế Giới Truyền Thông lần
thứ 48 có tựa đề Truyền thông phục vụ nền
văn hóa gặp gỡ đích thực. Sứ điệp đó, mọi người đã có trên tay
và cần đọc đi đọc lại nhiều lần để suy nghĩ và cầu nguyện. Ở
đây chỉ xin chia sẻ một vài cảm nhận trong bầu khí gia đình.
1. Tinh thần lạc quan
Cảm
nhận đầu tiên của tôi là tinh thần lạc quan của sứ điệp. Thánh Giáo hoàng Gioan
XXIII trong diễn văn khai mạc Công đồng Vatican II đã cảnh giác các nghị phụ và
toàn thể Giáo Hội về những tiên tri báo họa, những người “đầy lòng nhiệt thành
tôn giáo nhưng lại thiếu chín chắn trong việc phán đoán và trong cách nhìn mọi
sự, họ chỉ nhìn thấy tai ương và đổ vỡ…chỉ biết rao giảng tai họa, làm như thế
giới này sắp chấm dứt”. Đức giáo hoàng Phanxicô ngày nay cũng
có tinh thần lạc quan như thế nên trong thông điệp Evangelii Gaudium (Niềm Vui Phúc Âm),
ngài kêu gọi chúng ta hãy nói “không” với thuyết bi quan cằn cỗi. Thay
vào đó là một tầm nhìn lạc quan, không phủ nhận rằng vẫn còn đó những điều xấu
và chưa tốt trong cuộc sống, nhưng đồng thời lại thấy đó như những thách đố để
phát triển, chứ không phải như lời bào chữa cho sự bi quan và khép kín. Nói theo ngôn ngữ Tin Mừng, niềm tin giúp chúng ta “nhìn thấy
nước có thể hóa thành rượu và khám phá hạt giống đang lớn lên ngay giữa cỏ
lùng” (số 84).
Tinh
thần lạc quan ấy là thái độ cần thiết khi nhìn vào thế giới truyền thông ngày
nay, cách riêng là internet. Không thể phủ nhận rằng internet hàm chứa
những mặt trái, chẳng hạn tốc độ chóng mặt của thông tin ngày nay khiến con
người không còn đủ thời giờ để suy nghĩ và phán đoán, do đó dễ gây mất quân
bình; quá nhiều luồng ý kiến được trình bày khiến người ta dễ bị rơi vào tình
trạng hoang mang, mất định hướng; bên cạnh những hình ảnh và thông tin tích cực
làm gia tăng hiểu biết và nâng cao tâm hồn, internet cũng là phương thế thuận
lợi cho việc gieo rắc biết bao thảm họa cho đời sống tinh thần.
Tuy nhiên, không thể nhân danh những giới hạn và hiểm họa đó để vứt bỏ
internet, mạng xã hội.Vấn đề là ý thức rằng truyền thông không chỉ đơn thuần là
vấn đề kỹ thuật nhưng là vấn đề “con người”. Chính con người mới là chủ thể và
tác giả của những phương tiện truyền thông. Từ đó, điều quan trọng là phải làm
sao để truyền thông phục vụ con người và những giá trị nhân văn, phục vụ tình
yêu hơn là hận thù, phục vụ hiệp thông thay vì xa cách, phục vụ sự liên đới
thay vì cô lập. Văn hóa gặp gỡ là ở đó.
2. Tính thời sự của Phúc Âm
Cảm nhận kế tiếp của
tôi khi đọc Sứ điệp là tính thời sự của Tin Mừng. Trong sứ điệp cho Ngày Thế
Giới Truyền Thông năm nay, để giúp suy nghĩ về nền văn hóa gặp gỡ, Đức giáo
hoàng Phanxicô vận dụng hai hình ảnh trong sách Tin Mừng Luca, một là hình ảnh
người Samari nhân hậu, hai là hình ảnh Chúa Kitô Phục sinh đồng hành với hai
môn đệ trên đường Emmaus. Xét về thời gian, đây toàn là những hình ảnh của thời
xa xưa, thời người ta di chuyển bằng cách đi bộ hay đi ngựa, về mặt thông tin
lại càng kém hơn vì chưa có máy in, sách vở, nói chi đến internet. Thế nhưng những hình ảnh đó vẫn còn rất sống động và cần thiết để
gợi ý suy nghĩ cho con người thời hiện đại.
Thế
mới thấy rõ tính thời sự của Lời Chúa. Lại càng rõ nét hơn
nữa vì hai hình ảnh này đều được rút ra từ Tin Mừng Luca, vốn được gọi là Tin
Mừng của “hôm nay”. Trong Tin Mừng Luca, khi Đức Giêsu giáng sinh tại
Bêlem, sứ thần Chúa báo tin cho các mục đồng, “Hôm nay, Đấng Cứu độ đã sinh ra
cho anh em trong thành vua Đavít” (2,11). Trong hội
đường Nadarét, sau khi đọc đoạn sách Isaia, Đức Giêu tuyên bố, “Hôm nay đã ứng
nghiệm lời Kinh Thánh anh chị em vừa nghe” (4,21). Khi
vào nhà ông Dakêu, Đức Giêsu nói, “Hôm nay ơn cứu độ đã đến cho nhà này” (19,9). Trên đồi Canvê, Đức Giêsu nói với người trộm lành, “Hôm
nay, anh sẽ được ở với tôi trên thiên đàng” (23,43).
Dù được viết ra cách
đây 20 thế kỷ, Tin Mừng vẫn luôn là Tin Mừng cho hôm nay, và sẽ mãi như vậy cho
đến tận thế. Cho nên dù sống ở thời đại nào và trong hoàn cảnh nào, Tin Mừng
vẫn là người bạn đồng hành tuyệt vời cho những ai mong có sự sống dồi dào,
phong phú từ hôm nay và trọn vẹn trong đời sống vĩnh hằng. Chính
vì thế Đức giáo hoàng Phanxicô mới tặng khách hành hương sách Phúc Âm bỏ túi.
Hơn ai hết, những người làm công tác truyền thông phải bỏ vào túi mình cuốn
sách Phúc Âm, để lúc nào cũng có Chúa Giêsu đồng hành như với hai môn đệ
Emmaus, và để Lời Chúa soi sáng những chọn lựa, hành động của mình.
3. Nền văn hóa gặp gỡ
Khi suy nghĩ về truyền
thông trong ánh sáng của hai trình thuật Tin Mừng nói trên, có thể thấy được
điều gì?
Trước hết, một câu hỏi
xuất hiện: Liệu có khi nào truyền thông đóng vai trò kẻ cướp không? Vận dụng dụ ngôn Người
Samari nhân hậu để suy nghĩ về truyền thông, Đức Phanxicô đưa ra nhận xét rất hay:
“Bất cứ khi nào truyền thông chỉ nhắm mục đích chính là thúc đẩy tiêu thụ và
thao túng người khác, thì đó là một hình thức tấn công hung hãn như nhân vật
trong dụ ngôn đã bị bọn cướp đánh tơi tả và bỏ nằm đó nửa sống nửa chết”. Nói
cách đơn giản, truyền thông có nguy cơ trở thành kẻ cướp!
Truyền thông có thể
cướp đi phẩm giá con người. Hãy nghĩ đến hằng triệu người, nhất là người trẻ,
bị đầu độc vì những phim ảnh khiêu dâm trên internet, dẫn đến chứng nghiện sex,
lối sống buông thả, không thấy cuộc đời có ý nghĩa và giá trị nào lớn hơn
chuyện xác thịt.
Truyền thông có thể
cướp đi sự thật khi những người có thế lực và tiền của nắm trong tay những
phương tiện truyền thông, sử dụng những phương tiện đó để phục vụ mưu đồ và
tính toán của họ, bằng những thông tin một chiều, che giấu sự thật và gieo rắc
gian dối.
Truyền thông có thể
cướp đi cả mạng sống con người. Hãy nghĩ đến những bạn trẻ bị
biến thành trò cười trên các mạng xã hội. Có người
chịu không nổi, phải tự tử. Có người chưa tự tử thì
sống dở chết dở, suốt đời mang mặc cảm tự ti. Điều này
đang xảy ra khắp nơi trên thế giới cũng như tại Việt
Dụ
ngôn Người Samari nhân hậu còn cho thấy sự khác biệt giữa thấy và gặp. Hai
tư tế thấy nạn nhân và bỏ qua. Họ thấy nhưng không
gặp. Cũng thế, hằng ngày đi ngoài đường, chúng ta thấy
biết bao người nhưng không gặp, vì thấy người ta cũng như thấy cột đèn và cây
cối trên đường đi chứ không hề đi vào cuộc tiếp xúc nào. Trong thế giới internet cũng thế, chỉ nguyên từ “lướt web” đã đủ
diễn tả thực tế này, là thấy biết bao hình ảnh và thông tin nhưng không gặp.
Dửng dưng, xa lạ, hững hờ, hời hợt! Cho nên Đức Phanxicô kêu gọi chúng ta : “Chỉ nối mạng mà thôi thì chưa đủ, việc nối mạng này
cần phải phát triển thành những cuộc gặp gỡ thật sự”, nghĩa là truyền thông
phải phục vụ nền văn hóa gặp gỡ đích thực.
Để
thật sự gặp gỡ, cần có sự đồng cảm, lắng nghe,
chia sẻ.
Đồng
cảm là đặt mình vào trạng thái của người khác. Trong
câu truyện Về Emmaus, người khách lạ hỏi hai môn đệ, “Hai ông có chuyện gì trao
đổi với nhau mà buồn bã vậy?” Thế là họ có dịp bày tỏ
nỗi lòng. Trong dụ ngôn Người Samari nhân hậu cũng
thế, ông ta không chỉ thấy nạn nhân nhưng còn dừng chân, xuống ngựa và chăm sóc
nạn nhân.
Đồng
cảm dẫn đến lắng nghe như Đức Kitô Phục sinh lắng nghe nỗi niềm buồn đau và thất
vọng của hai môn đệ Emmaus, như người Samari nhân hậu lắng nghe nỗi đau của nạn
nhân.
Sự
lắng nghe chân thành còn dẫn đến nỗ lực giúp tha nhân vượt qua khó khăn. Người
Samari nhân hậu tìm cách chữa trị vết thương của nạn nhân, không những xoa dầu
mà còn đưa về quán trọ, trả tiền bác sĩ. Đức Kitô Phục sinh cũng chữa
trị nỗi buồn và thất vọng của hai môn đệ bằng cách khai mở tầm nhìn mới cho các
ông, để các ông nhìn mọi sự trong một ánh sáng mới, khi đó tâm hồn các ông
“bừng lửa”, tràn ngập niềm vui và hi vọng.
Kết luận
Mỗi
khi lên mạng, bước vào thế giới internet và social media, hãy tự nhủ đừng bao
giờ để mình thành kẻ cướp và cũng cảnh giác để không trở thành nạn nhân của kẻ
cướp. Cũng không chỉ sử dụng truyền thông cách hời hợt nhưng phải trở
thành người phục vụ nền văn hóa gặp gỡ, với con tim
đồng cảm, biết lắng nghe và chia sẻ, cùng nhau làm những điều tốt đẹp.
Để có được sự gặp gỡ
đích thực như thế, với các Kitô hữu, giả thiết phải có cuộc gặp gỡ ở chiều sâu
tâm hồn : Gặp gỡ Lời Chúa, gặp gỡ chính mình. Đây là
lý do Đức Phanxicô kêu gọi chúng ta phải dành thời giờ và tập thói quen sống
thinh lặng, kiên nhẫn. Chỉ khi chúng ta cảm nghiệm được Chúa Kitô Phục sinh
đồng hành với mình và làm cho tâm hồn mình bừng sáng bằng Lời của Ngài, khi ấy
ta mới có thể trở thành những người sử dụng truyền thông để phục vụ nền văn hóa
gặp gỡ đích thực.
Ngày Thế Giới Truyền Thông Xã Hội 2014
Gm. Phêrô Nguyễn Văn Khảm