SỐNG NĂM THÁNH - Ý NGHĨA THẦN HỌC VÀ LINH ĐẠO CỦA VIỆC TÔN THỜ THÁNH THỂ NGOÀI THÁNH LỄ

(giaophanxuanloc.net) Chủ đề mục vụ Năm Thánh mừng Kim Khánh Giáo Phận là “Gia đình và Giáo xứ sống Mầu nhiệm Thánh Thể”. Chọn lựa như vậy vì Thánh Thể là «nguồn mạch và chóp đỉnh  của toàn thể đời sống Kitô giáo»[1], là bản toát yếu và tổng luận đức tin Kitô giáo[2]. Do đó, hiểu biết thực sự về Thánh Thể là biết tất cả Kitô giáo, sống Thánh Thể là sống trọn vẹn nguồn ân phúc thiêng liêng dồi dào của Thiên Chúa, vì Thánh Thể chứa đựng «chính Đức Kitô, Chiên Vượt Qua của chúng ta và là Bánh Trường Sinh trao ban sự sống cho nhân loại»[3].

I. MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA THÁNH LỄ VÀ VIỆC TÔN THỜ THÁNH THỂ NGOÀI THÁNH LỄ

Giữa Thánh lễ và việc Tôn Thờ Thánh Thể ngoài Thánh lễ có một mối liên hệ nội tại. «Cử hành Hy tế Thánh Thể là nguồn gốc và đích tới của việc tôn thờ được tỏ bày đối với Thánh Thể ngoài thánh lễ»[4]. Việc tôn thờ Thánh Thể ngoài thánh lễ chính là sự kéo dài thánh lễ chúng ta cử hành, đưa ta đi sâu vào Mầu nhiệm Vượt Qua, bày tỏ niềm tin yêu, biết ơn đối với Chúa Giêsu hiện diện trong Bí tích Thánh Thể. «Bao lâu mà Thánh Thể còn được lưu giữ trong các nhà thờ, Chúa Kitô thực là Đấng Emmanuel, là “Chúa ở với chúng ta”. Chúa ở giữa chúng ta ngày và đêm; đầy tràn ân sủng và sự thật»[5].

II. CÁC VIỆC TÔN THỜ THÁNH THỂ NGOÀI THÁNH LỄ

Các việc tôn thờ Thánh Thể ngoài Thánh lễ bao gồm:

1. Việc Rước lễ ngoài Thánh lễ

Ngay từ thời Giáo Hội sơ khai, «Lý do tiên quyết và căn nguyên của việc lưu giữ Thánh Thể ngoài Thánh lễ là để trao ban “của ăn đàng” (Viaticum)»[6] cho các bệnh nhân.

Những tín hữu không thể tham dự Thánh lễ có thể rước lễ ngoài Thánh lễ, «để họ được liên kết với Chúa Kitô và với hy tế của Ngài được cử hành trong Thánh lễ»[7]. Người nhà của bệnh nhân không thể dự lễ, nên dọn lòng rước lễ cùng với bệnh nhân, để nhờ hiệp nhất với Chúa, họ hiệp thông sâu xa hơn với người bệnh trong lời khẩn nguyện và lễ dâng thập giá. 

2. Rước lễ thiêng liêng

Rước lễ thiêng liêng là việc sùng kính riêng tư. Một người yêu mến Chúa Thánh Thể sẽ liên lỉ ước ao kết hiệp với Chúa và vì không thể rước cách Bí tích (rước lễ) thì lòng họ khao khát rước Chúa cách thiêng liêng.

Hiệu quả của việc sùng kính này tùy thuộc lòng nhân từ của Chúa đối với lòng yêu mến khao khát nơi mỗi người. Thực hành này đẹp lòng Chúa. Chúa sẽ gìn giữ họ luôn sống trong ân sủng và ban ơn giúp họ ngày càng kết hiệp mật thiết với Chúa hơn. Thánh Têrêxa Hài Đồng Giêsu viết: "Khi bạn không được rước Mình Thánh Chúa và không tham dự Thánh lễ, bạn có thể rước lễ thiêng liêng, đây là một thực hành đem lại nhiều ơn ích; qua đó tình yêu của Thiên Chúa sẽ ấn dấu mạnh mẽ trên bạn".[8]

Một điểm thuận lợi là ta có thể rước lễ thiêng liêng mỗi ngày nhiều lần, ở bất cứ nơi nào, lúc nào, làm cả ngày sống của ta luôn kết hiệp mật thiết với Chúa, thành lời cầu nguyện liên lỉ như Chúa dạy (x. Lc 18,1; 21,36).

3. Viếng Chúa

 «Viếng Thánh Thể lưu giữ trong nhà tạm là việc gặp gỡ Chúa cách ngắn ngủi, được thúc đẩy bởi niềm tin rằng Chúa đang hiện diện tại đây và có đặc điểm là cầu nguyện trong thinh lặng»[9]. «Việc viếng Thánh Thể là một bằng chứng của lòng tri ân, một dấu hiệu của tình yêu mến và một bổn phận tôn thờ của ta đối với Đức Kitô, Chúa chúng ta»[10]. Thánh Anphonsô Liguori viết: «Trong số các việc đạo đức, việc thờ phượng Chúa Giêsu trong Thánh Thể là cao cả nhất sau các bí tích, việc mà Thiên Chúa yêu thích nhất và đem lại lợi ích cho chúng ta»[11].

4. Chầu Thánh Thể

«Việc chầu Thánh Thể thôi thúc các tín hữu ý thức về sự hiện diện kỳ diệu của Chúa Kitô và là một lời mời gọi họ hiệp thông thiêng liêng với Chúa. Hơn nữa, đó còn là sự thúc đẩy tuyệt vời để hiến dâng Thiên Chúa sự thờ phượng xứng hợp trong tinh thần và chân lý »[12].

«Niềm tin vào sự hiện diện đích thực của Chúa đương nhiên đưa tới việc biểu lộ công khai niềm tin ấy. Lòng sùng mộ thúc đẩy các tín hữu đến với Bí tích Thánh Thể cũng lôi cuốn họ tham dự sâu xa hơn vào Mầu nhiệm Vượt Qua và đáp lại với lòng biết ơn Đấng, qua nhân tính của mình, không ngừng tuôn đổ sự sống thần linh cho các chi thể của Thân Mình Người. Ở bên Đức Kitô, họ được hưởng tình thân sâu xa của Chúa, được gần gũi, tâm sự, cầu xin Chúa cho bản thân, cho người thân, cũng như cho sự bình an và ơn cứu độ của thế giới. Dâng hiến trọn đời sống mình cho Chúa Cha cùng với Đức Kitô trong Chúa Thánh Thần, họ được gia tăng đức tin, cậy, mến nhờ những cuộc trao đổi tuyệt vời này. Nhờ vậy, họ được nuôi dưỡng những tâm tình chân thực khiến họ có thể cử hành việc tưởng niệm Chúa với lòng sùng mộ thích đáng và năng rước lấy Bánh Thánh mà Chúa Cha đã ban cho ta»[13].

Chúng ta “thinh lặng” trước sự hiện diện của Chúa và mở lòng đón nhận ân sủng tình yêu… «Nhờ phụng thờ Chúa Thánh Thể, ta được biến đổi nên người Chúa muốn! Theo nghĩa đầy đủ, chầu Thánh Thể có nghĩa là “Thiên Chúa và con người vươn đến nhau cùng một lúc!”»[14].

5. Phép lành Thánh Thể

Linh mục hay Phó tế kết thúc Giờ Chầu Thánh Thể bằng việc ban phép lành Thánh Thể cho những người hiện diện. Đây là một trong những á Bí tích.

Bất cứ sự chúc lành nào cũng đều là lời ngợi khen, tạ ơn Thiên Chúa và là lời cầu xin các ân huệ của Ngài. Trong Đức Kitô, các Kitô hữu được chúc lành bởi Thiên Chúa Cha bằng mọi thứ chúc lành thiêng liêng. Bởi vậy, Giáo Hội ban phép lành bằng cách kêu cầu Danh thánh Chúa Giêsu và thường có kèm dấu Thánh Giá của Đức Kitô.

6. Cung nghinh Thánh Thể

«Rước kiệu ngày lễ trọng kính Mình Máu Chúa là “hình thức tiêu biểu” của những cuộc rước kiệu Thánh Thể. Đó là phần nối dài việc cử hành phụng vụ Thánh Thể: ngay sau lễ kính Mình Máu Chúa, Bánh Thánh được truyền phép trong thánh lễ được rước ra khỏi nhà thờ để giáo dân “bày tỏ công khai lòng tin và lòng mến đối với Bí tích Thánh Thể”»[15]. «Các tín hữu hiểu rõ và yêu thích những giá trị của việc rước kiệu Thánh Thể: họ ý thức mình là thành phần của “dân Chúa”, đi cùng đường với Chúa và tuyên xưng niềm tin nơi Đấng thật sự là “Chúa ở cùng chúng ta”»[16]. «Thánh Thể được rước đi cũng còn là nguồn mạch phúc lành và vô vàn ơn sủng» (x. Cv 10,38)[17].

7. Đại hội Thánh Thể

Thường tổ chức theo từng cấp từ Giáo Hội địa phương tới hoàn vũ. Trong Đại hội Thánh Thể, các Kitô hữu học hỏi về Mầu nhiệm Thánh Thể sâu xa hơn qua việc nghiên cứu về nhiều khía cạnh thần học hay tu đức.

III. GIÁO PHẬN SỐNG MẦU NHIỆM THÁNH THỂ

Năm Thánh là cơ hội thuận lợi thúc đẩy chúng ta canh tân đời sống đức tin. Con đường đổi mới này phải ngang qua Thánh Thể, bởi vì: «Mọi cam kết nên thánh… phải múc lấy sức mạnh cần thiết từ mầu nhiệm Thánh Thể và quy hướng về mầu nhiệm đó như là tột đỉnh của mình…»[18] Trọn chương trình mục vụ của Giáo Phận được đặt trong viễn tượng của “sự thánh thiện”, khi làm cho Năm Thánh này hoàn toàn thấm nhuần trong linh đạo Thánh Thể. Bí tích làm cho chúng ta trở thành những người thánh và không thể nào có sự thánh thiện mà không được hòa nhập vào trong đời sống Thánh Thể: «Ai ăn Thịt Ta thì sẽ sống nhờ Ta» (Ga 6,57).

Mỗi Giáo xứ cần tổ chức việc cử hành Thánh lễ trong bầu khí tràn đầy đức tin và ân sủng. Mỗi người và mỗi gia đình cần nỗ lực thực hiện một linh đạo Thánh Thể toàn vẹn nghĩa là không chỉ dừng lại ở việc siêng năng dự lễ và thực hiện lòng tôn thờ Thánh Thể ngoài Thánh lễ cách ý thức, mà còn để cho Nhiệm tích Thánh Thể nuôi sống và định hướng cuộc đời ta, uốn nắn ta sống những đòi hỏi của một Kitô hữu như là một «việc tôn thờ thiêng liêng» (x. Rm 12,1). «Không có việc vun trồng một “linh đạo phụng vụ”, thì hành động phụng vụ dễ dàng bị rút gọn về một thứ như là “cử hành hình thức” và làm vô ích ân sủng phát sinh từ việc cử hành»[19].

Vì Thánh Thể trên hết không phải là “chủ đề” được bàn luận, mà là “con tim” của đời sống Kitô hữu, nên «Bí tích Thánh Thể không thể bị đóng khung trong nhà thờ, nhưng phải trở thành “dự án đời sống” và nằm ở nền tảng của một linh đạo Thánh Thể đích thật»[20]. Chúa Giêsu đang ân cần chờ đợi ta, chúng ta hãy đến với Người:

1. Hãy đến với Thánh Thể để cảm nếm sự Hiện Diện của Chúa.

Tình yêu đã thúc đẩy Thiên Chúa cao cả tự hủy đến cùng, hiện diện khiêm hạ trong Thánh Thể vì chúng ta và cho chúng ta. Cách tốt nhất để chúng ta ý thức và cảm nếm sự hiện diện của Chúa là sống với Chúa.

Có những lúc chúng ta cùng nhau chiêm ngắm và tôn thờ Chúa Thánh Thể, nhưng hãy tập có được những phút giây quỳ lặng một mình trước Thánh Thể, bởi cầu nguyện không nhất thiết phải nói nhiều mà là yêu mến nhiều. Sự thinh lặng từ môi miệng đến cõi lòng khi không nói, không xin, mà chỉ để được ở bên Chúa, để được Chúa phủ lấp ta bằng sự hiện diện đầy yêu thương của Người. Cầu nguyện trong thinh lặng là để con tim tự do mở ra chiêm ngắm và lãnh nhận tình yêu, là cách thế tuyệt vời để cảm nhận sự hiện diện thân tình của Chúa với mỗi người! Đó là lúc chúng ta đang nghe Chúa ân cần bảo ta: “Hãy ở thinh lặng và lắng nghe, bây giờ con hãy nghỉ ngơi và để Cha hành động!”

Giữa xã hội náo động ngày nay, dành được mười lăm phút bên Chúa mỗi ngày đã khó, mà bỏ lại mọi lo âu để thanh thản hiện diện bên Chúa còn khó gấp bội. Nhưng đó là điều cần vì «Không có sự thinh lặng thì hầu như không thể sống đời sống thiêng liêng. Sự thinh lặng bắt đầu với việc dành một thời gian và không gian nào đó cho Chúa và chỉ cho một mình Chúa mà thôi. Nếu ta thực sự tin rằng Thiên Chúa không chỉ hiện hữu mà còn hiện diện sống động để chữa lành và hướng dẫn đời ta, thì ta cần phải sắp xếp một nơi tĩnh lặng, một giờ nhất định nào đó để chỉ quan tâm tới một mình Chúa (x. Mt 6,6)»[21].

Vì «cảm thức về sự hiện diện của Chúa là một hồng ân Chúa ban, chứ không là kết quả do con người thủ đắc»[22], nếu nỗ lực tập luyện, những khó khăn ban đầu sẽ được vượt thắng và rồi nhờ ơn Chúa, «Kỷ luật của sự thinh lặng cho phép ta dần dần đụng chạm được sự hiện diện đầy hy vọng của Thiên Chúa trong đời ta, và nếm cảm ngay từ bây giờ niềm vui và bình an thuộc về trời mới, đất mới»[23].Một khi có được kinh nghiệm về Chúa, chúng ta sẽ thấy Chúa quý giá tuyệt đối và sẵn sàng đánh đổi tất cả để có Ngài. Sự cầu nguyện trong thinh lặng dần có sức lôi cuốn ta cách mãnh liệt, mang lại cho đời ta sự biến đổi và bình an diệu kỳ.

2. Hãy đến với Thánh Thể để cảm nếm Tình Yêu của Chúa.

Mọi điều chúng ta có đều là ơn ban của Chúa. Sự sống, tài năng, của cải, “tất cả là hồng ân”. Trong cái nhìn của đức tin, chúng ta có thể khám phá Chúa đang hiện diện rất gần, rất sâu trong chúng ta, vì Ngài là chính sự sống của ta.

Ơn tự nhiên đã diệu kỳ, mà ơn siêu nhiên còn cao quý gấp bội. Để phục hồi sự sống siêu nhiên đã mất vì tội, Thiên Chúa đã trao ban cho chúng ta chính Con của Ngài là Đức Kitô, Đấng đã tự hiến mình đến chết trên Thập giá để ta được giải thoát, được cứu độ, được sống đời đời. 

Thánh Thể tiếp tục là tình yêu tự hiến này vì «Trong Thánh Thể, chúng ta có Chúa Giêsu, chúng ta có hy tế cứu độ của Chúa, chúng ta có sự sống lại của Chúa, chúng ta có ân ban của Chúa Thánh Thần, chúng ta có sự tôn thờ, vâng phục và tình yêu đối với Chúa Cha»[24].

«Tôn thờ Thánh Thể là lúc chúng ta ở lại bên Chúa để học biết sự thật về Chúa là Đấng… đã trở nên nghèo khó, để ta nên giàu có ơn sủng, đã tự hiến chính mình, để ta được sống dồi dào (x. Ga 10,10). Người mặc lấy thân phận mỏng manh thấp hèn của tấm bánh, hoàn toàn trút bỏ vinh quang, không còn sống cho chính mình nữa. Tất cả hiện hữu của Chúa Giêsu là trọn vẹn hiến dâng, là sống vì ta và để cứu rỗi ta, cho ta được bước vào cảnh vực thần thiêng, được “ở cùng Chúa” và “Chúa ở cùng ta”. Đức Kitô là Đấng duy nhất, đứng trên đỉnh viên mãn của thời gian, đã mặc lấy thân phận thời gian của con người, để dẫn đưa con người vào trong chính Chúa, là “Hiện Tại Vĩnh Hằng”»[25].

Nếu chúng ta mở rộng đôi mắt đức tin chiêm ngắm, mở rộng con tim để nhận biết tình yêu cứu độ của Chúa dành cho ta, đưa ta từ một tội nhân vào huyền nhiệm tình yêu vĩnh cửu của Chúa, thì giây phút trước Thánh Thể, lòng chúng ta phải sửng sốt yêu mến thốt lên như Phaolô: Con Thiên Chúa «… đã yêu tôi và hiến mạng vì tôi»(Gl 2,20).

3. Đến với Thánh Thể để hiệp nhất với Chúa và hiệp thông với tha nhân.

Các lần gặp gỡ thân tình với Đấng mà chúng ta xưng tụng là Chúa, là Đấng Cứu Độ, phải mang lại cho đời sống chúng ta «chân trời mới và hướng đi mới mang tính quyết định»[26]. Như thế, «Tôn thờ Thánh Thể mở cho ta cơ hội để sống “nhờ Chúa, với Chúa và trong Chúa”, để ra khỏi chính mình và trải rộng thân mình đến mức vô biên vô tận là được hiệp nhất với Thiên Chúa, Đấng Vĩnh Cửu»[27].

a. Một khi cảm biết tình yêu Chúa Thánh Thể và sự thật về Chúa, chúng ta phải được thúc đẩy cách mãnh liệt để «giao nộp đời mình cho Chúa Giêsu để sống thiết thân với Chúa»[28], để Chúa làm chủ và uốn nắn đời ta theo tình yêu Thánh Thể của Chúa. Một tình yêu có khả năng làm cho cuộc đời chúng ta vươn đến một sự “hiện hữu” chân thực, thánh thiện, vĩnh cửu, tràn đầy niềm vui và hy vọng.

Giữa dòng đời, trong đó, người ta chạy theo sự khôn ngoan nhân loại để khẳng định mình đẹp, mình giàu và quyền lực hơn người, phải rất quả cảm ta mới dám đặt tất cả hy vọng và ý nghĩa tối hậu đời mình nơi mình Chúa, sống theo thánh ý Chúa, thực hành những giá trị Tin Mừng. Họa theo nếp sống của Chúa Giêsu: giản dị và nghèo khó, khiêm tốn và hiền hậu, bao dung và phục vụ, ra khỏi chính mình để sống cho tha nhân là đi theo lẽ khôn ngoan của thập giá, là đường dẫn ta đi vào tương quan với Chúa ngày mật thiết hơn. Nhờ việc cử hành và tôn thờ Thánh Thể, chúng ta tìm thấy căn nguyên, mẫu mực và niềm hy vọng cho đời sống Kitô hữu của mình.

b. Một khi cảm biết tình yêu Chúa Thánh Thể và sự thật về Chúa, chúng ta chắc chắn sẽ được chính Tình Yêu biến đổi thành khí cụ của tình yêu.

«Chúa Giêsu đã muốn ở lại với chúng ta trong Thánh Thể, bằng cách làm cho sự hiện diện của Chúa trong bữa ăn và trong hy tế, trở nên lời hứa đổi mới nhân loại bằng tình yêu của Chúa»[29]. Khi chiêm ngắm Thánh Thể, chúng ta có thể trở thành điều mình chiêm ngắm và học biết hiến dâng sự sống mình cho Thiên Chúa và nhân loại.

Một khi cảm nhận tình Chúa sâu xa, thì yêu người không còn là bổn phận phải làm, mà là một ân huệ trong đời, thúc bách ta hân hoan thực thi và chối từ yêu thương là một mất mát lớn lao trong đời. Lòng mến Thánh Thể thôi thúc lòng mến tha nhân. Bánh Thánh Thể “chuyên chở tình yêu của Đức Kitô” thì khi đón nhận và chiêm ngắm Thánh Thể, chúng ta cũng trở nên người chuyên chở tình yêu Đức Kitô đến cho mọi người.

Mẹ Têrêxa Calcutta có thể cho ta kinh nghiệm đáng tin này: «Trong Thánh Thể, chúng ta có Chúa Giêsu dưới hình bánh, còn trong các khu nhà ổ chuột, chúng ta nhìn thấy và sờ được Đức Kitô nơi những thân xác nát tan và những trẻ thơ bị ruồng bỏ. Nếu bạn không nhận ra Chúa Giêsu nơi Thánh Thể thì bạn cũng không thể nhận ra Chúa Giêsu trong người nghèo»[30]. Việc tôn thờ Thánh Thể giúp ta biết tôn trọng sự hiện diện của Đức Kitô trong những kẻ nghèo đói, khổ đau, bị bỏ rơi… Họ như là “bí tích” sống động đầy sự hiện diện của Chúa.

Kết luận

Ước gì nhờ nỗ lực học tập, cử hành và sống linh đạo Thánh Thể, chúng ta được trang bị một hiểu biết giáo lý sâu xa về Bí tích Cực Thánh, thắp bừng lên trong lòng mỗi người niềm say mến Chúa Giêsu, quyết tâm nên giống Chúa, để Bí tích Thánh Thể thực sự trở thành “chóp đỉnh và trung tâm”, thành “dự án sống” của mỗi người, của từng gia đình và của cộng đoàn giáo xứ.

Đức Thánh Cha Phanxicô ân cần nhắc nhở chúng ta: «Một buổi cử hành có thể rất đẹp trên bình diện bề ngoài, nhưng nếu nó không đưa chúng ta tới chỗ gặp gỡ Chúa Giêsu, thì nó có nguy cơ không đem lại sự dưỡng nuôi nào cho con tim và cuộc sống chúng ta. Trái lại, qua Bí tích Thánh Thể, Chúa Giêsu muốn bước vào cuộc sống chúng ta, thấm nhuần nó với ơn thánh của Chúa, dẫn đưa ta tới cuộc sống bác ái, quảng đại, thứ tha và hòa giải… và như thế, trong mỗi cộng đoàn Kitô hữu có sự liên hệ giữa phụng vụ và đời sống»[31].

Vì vậy, «điều quan trọng nhất trong đời là học biết cách để Chúa Giêsu chạm đến và biến đổi ta bằng tình yêu trìu mến của Chúa»[32]. Chúa đang chờ đợi chúng ta trong Bí tích tình yêu. Chúng ta hãy mau mắn và hân hoan tìm gặp Chúa.

Nhớ rằng, linh đạo Thánh Thể là một “cảm nếm” hơn là “suy nghĩ”, là dìm mình trong sự hiện diện đầy yêu thương của Chúa để con tim được lôi cuốn, hơn là lý trí được thuyết phục bởi các chân lý đức tin được bàn luận. Ước gì, nhờ sự nhiệt thành và sốt sắng hơn trong cử hành và tôn thờ Thánh Thể, chúng ta sớm được Chúa Thánh Thần dẫn vào một kinh nghiệm sâu xa về Chúa, để cuộc đời chúng ta tràn đầy ý nghĩa và niềm vui đức tin như cha Henri M. Nouwen xác quyết: “Niềm vui không tự đến với chúng ta. Chúng ta phải chọn niềm vui và gìn giữ nó trong suốt cuộc đời. Đó là chọn lựa đặt nền tảng trên sự hiểu biết rằng chúng ta sống với Thiên Chúa, tìm thấy nơi Thiên Chúa chỗ trú ẩn, sự an toàn và không gì cất Thiên Chúa đi khỏi chúng ta, kể cả cái chết.”[33]

[1] CĐ Vaticanô II, Hiến chế Lumen Gentium, số 11; Christus Dominus, số 30.

[2] X. GLHTCG 1327.

[3] CĐ Vaticanô II, Sắc lệnh Presbyterorum Ordinis, số 5 ; x. Lumen Gentium, số 42.

[4] Bộ Phụng Tự và Kỷ Luật các Bí tích, Huấn thị Eucharíticum Mysterium (1967), 3e.

[5] Rituale Romanum, De Sacra Communione et de Cultu Mysterii Eucharistici Extra Missam (1973), 2 ; x. Huấn thị Eucharisticum Mysterium (1967), số 3e.

[6] Rituale Romanum, De Sacra Communione et de Cultu Mysterii Eucharistici Extra Missam (1973), 5.

[7] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Huấn thị Eucharisticum Mysterium, số 3e.

[8] Nicolas Cabasilas, Sự sống trong Đức Kitô, IV, 10: SCh 355, 270; X. Thông điệp Ecclesia de Eucharistia, số 34.

[9] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Huấn thị Hướng dẫn về lòng đạo đức bình dân và Phụng vụ, số 165.

[10] GLHTCG, 1418; x. Phaolô VI, Thông điệp Mysterium Fidei, 03/9/1965; AAS 57 (1965), 771.

[11] Visite al SS. Sacramento e a Maria Santissima, Dẫn nhập: Opere Ascetiche, Avellino, 2000, 295; X. Thông điệpEcclesia de Eucharistia, số 25.

[12] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Huấn thị Eucharisticum Mysterium (1967),  số 60.

[13] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Huấn thị Hướng dẫn về lòng đạo đức bình dân và Phụng vụ, số 164.

[14] Phaolô Vũ Chí Hỷ, SSS., “Ý nghĩa thần học và linh đạo của việc tôn thờ Thánh Thể”, trong [http://dongthanhthe.net].

[15] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Huấn thị Hướng dẫn về lòng đạo đức bình dân và Phụng vụ, số 162.

[16] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Huấn thị Hướng dẫn về lòng đạo đức bình dân và Phụng vụ, số 162.

[17] Nvt., số 245.

[18] Thánh Gioan Phaolô II, Thông điệp Ecclesia de Eucharistia, 17/4/2003, số 60.

[19] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Văn kiện Năm Thánh Thể: Những gợi ý và đề nghị, 15/10/2004, số 4.

[20] Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, Văn kiện Năm Thánh Thể: Những gợi ý và đề nghị, 15/10/2004, số 20.

[21] Henri M. Nouwen, Chỉ có một điều cần mà thôi, Nxb. Phương Đông, 2013, tr. 43.

[22] Mark Link, SJ., Cầu nguyện theo gương Chúa Giêsu, Nxb. Tôn Giáo, 2010, tr. 33.

[23] Henri M. Nouwen, Chỉ có một điều cần mà thôi, Nxb. Phương Đông, 2013, tr. 51.

[24] Thánh Gioan Phaolô II, Thông điệp Ecclesia de Eucharistia, 17/4/2003, số 60.

[25] Phaolô Vũ Chí Hỷ, SSS., “Ý nghĩa thần học và linh đạo của việc tôn thờ Thánh Thể”, trong [http://dongthanhthe.net].

[26] ĐTC Bênêđictô XVI, Thông điệp Deus Caritas Est, 25/12/2005, số 1.

[27] Phaolô Vũ Chí Hỷ, SSS., “Ý nghĩa thần học và linh đạo của việc tôn thờ Thánh Thể”, trong [http://dongthanhthe.net].

[28] ĐGH Phanxicô, Sứ điệp Ngày Cầu nguyện cho Ơn gọi lần thứ 50.

[29] Thánh Gioan Phaolô II, Thông điệp Ecclesia de Eucharistia, 17/4/2003, số 20.

[30] Robert Goedert, “Why Eucharistic Adoration?”, trong

[http://www.therealpresence.org].

[31] ĐGH Phanxicô, Udienza: Huấn dụ tiếp kiến ngày Thứ Tư, 12/2/2014.

[32] Jacques Philippe, Tự do nội tâm, Nxb Tôn Giáo, 2013, tr. 36-37.

[33] Henri M. Nouwen, Sống trong Chúa Thánh Thần ở Đây và Bây Giờ, tr.28.