Sứ điệp của Đức Giáo hoàng Bênêđictô
XVI
nhân Ngày Thế giới Truyền thông xã
hội lần thứ 45
Sự thật, Việc Loan báo và Cuộc sống
thực trong thời đại kỹ thuật số
5 tháng Sáu, 2011
***
Anh chị em thân mến,
Nhân Ngày Thế giới Truyền thông xã hội
lần thứ 45, tôi muốn chia sẻ vài suy tư gợi ý từ một hiện tượng đặc trưng của
thời đại chúng ta: sự xuất hiện mạng lưới truyền thông internet. Một quan điểm
ngày càng phổ biến cho rằng, cũng như cuộc Cách mạng công nghiệp thời đó đã tạo
nên sự biến chuyển sâu xa trong xã hội qua những thay đổi được đưa vào quy
trình sản xuất và trong đời sống của công nhân, thì ngày nay, những đổi thay
sâu sắc diễn ra trong lãnh vực truyền thông cũng đang điểu khiển những phát
triển văn hóa và xã hội quan trọng. Các công nghệ mới không chỉ thay đổi cách
chúng ta giao tiếp, nhưng còn thay đổi cả chính sự giao tiếp, đến nỗi có thể
nói rằng chúng ta đang sống trong một giai đoạn biến đổi văn hóa rộng lớn. Điều
này có nghĩa là việc truyền bá thông tin và tri thức làm nảy sinh một lối học
tập và suy nghĩ mới, với những cơ hội chưa từng có cho việc thiết lập các mối
quan hệ và tình thân hữu.
Ngày nay các chân trời mới –vốn cho tới
thời gian gần đây vẫn chưa thể hình dung được– đang mở ra; khiến người ta kinh
ngạc với những khả năng mà các phương tiện truyền thông mới này đem lại, đồng
thời chúng đòi hỏi phải cấp bách suy tư nghiêm túc về ý nghĩa của truyền thông
trong thời đại kỹ thuật số. Điều này là đặc biệt rõ rệt khi chúng ta đối mặt
với tiềm năng phi thường của internet và những ứng dụng phức tạp của nó. Cũng
như mọi thành quả của tài năng con người, các công nghệ truyền thông mới phải
nhằm phục vụ cho thiện ích toàn diện của cá nhân cũng như cả nhân loại. Nếu
được sử dụng cách khôn ngoan, chúng có thể góp phần làm thỏa mãn niềm khao khát
về ý nghĩa, sự thật và sự hiệp nhất vốn vẫn còn là khát vọng thâm sâu nhất của
mỗi con người.
Trong thế giới kỹ thuật số, việc truyền tải
thông tin càng ngày càng có nghĩa là phổ biến thông tin ấy trong một mạng lưới
xã hội, nơi các cá nhân trao đổi kiến thức với nhau. Sự phân biệt rõ rệt giữa
người cung cấp và người tiếp nhận thông tin trở nên tương đối và truyền thông
xem ra không chỉ là trao đổi dữ liệu, nhưng còn là một hình thức chia sẻ. Tính
cách năng động này, góp phần tạo nên một thái độ quý trọng mới đối với chính
truyền thông, vốn trước tiên được coi là đối thoại, trao đổi, liên đới và tạo nên
các tương quan tích cực. Mặt khác, điều này trái ngược với các giới hạn tiêu
biểu của việc truyền thông kỹ thuật số. Những giới hạn đó là: tính một chiều
của việc tương tác, khuynh hướng chỉ truyền thông một vài khía cạnh thế giới
nội tâm của mình, nguy cơ của việc xây dựng một hình ảnh giả tạo của bản thân
vốn có thể trở thành một hình thức phóng túng.
Đặc biệt là các bạn trẻ đang sống kinh nghiệm
về sự thay đổi này trong lãnh vực truyền thông, với tất cả những lo âu, những
thách đố và tính sáng tạo đặc trưng của những người nhiệt tình và tò mò sẵn
sàng hướng đến những kinh nghiệm sống mới mẻ. Việc họ tham gia ngày càng đông
vào các diễn đàn kỹ thuật số công cộng, tạo nên bởi những cái gọi là mạng xã
hội, giúp tạo ra những hình thức tương quan liên vị mới mẻ, đã tác động đến ý
thức bản thân và do đó, không thể tránh khỏi đặt ra các vấn đề là không chỉ làm
sao để hành động đúng đắn, mà còn cả về tính thực hay ảo của chính hữu thể mình
nữa.
Tham gia vào không gian điều khiển có thể là
dấu chỉ muốn thực sự tìm gặp gỡ người khác, miễn sao phải lưu tâm tránh những
nguy hiểm như giam mình trong một thứ hiện hữu song song, hay bộc lộ quá mức ở
thế giới ảo. Trong khi tìm sự chia sẻ, “tìm bạn”, có một thách đố phải trung
thực, trung thành với chính mình, không để rơi vào ảo tưởng tạo ra một hình ảnh
công khai giả tạo về mình.
Các công nghệ mới cho phép người ta gặp nhau
vượt qua giới hạn không gian và nền văn hóa của riêng mình, tạo ra một thế giới
tình bạn tiềm tàng hoàn toàn mới mẻ. Đây là một cơ hội to lớn, nhưng nó cũng
đòi hỏi phải lưu tâm nhiều hơn và ý thức về những nguy cơ có thể có. Ai là
“người thân cận” của tôi trong thế giới mới này? Liệu có mối nguy cơ là
chúng ta có thể ít hiện diện hơn với những người chúng ta gặp gỡ hằng ngày?
Liệu có nguy cơ chúng ta trở nên xao lãng hơn, bởi vì sự chú ý của chúng ta bị
phân mảnh và bị mất hút trong một thế giới “khác” với thế giới chúng ta đang
sống? Chúng ta có còn thời gian suy nghĩ nghiêm túc về các chọn lựa của mình và
nuôi dưỡng các mối tương quan nhân bản thực sự sâu xa và bền vững không? Điều
quan trọng là luôn nhớ rằng việc tiếp xúc ảo không thể và không được thay thế
cho việc tiếp xúc nhân vị trực tiếp với những con người ở mọi bình diện của
cuộc sống của chúng ta.
Trong thời đại kỹ thuật số cũng vậy, mỗi người
đối mặt với nhu cầu sống thực và nhu cầu suy tư. Vả lại, tính năng động trong
các mạng xã hội cho thấy một người luôn có mặt trong những gì họ truyền thông.
Khi trao đổi thông tin, người ta cũng chia sẻ chính mình, chia sẻ thế giới quan
của mình, niềm hy vọng và lý tưởng của mình. Kết quả là có một cách cho Kitô
giáo hiện diện trong thế giới kỹ thuật số: phong cách ấy mang hình thức của
một sự truyền thông trung thực và cởi mở, có trách nhiệm và tôn trọng người
khác. Loan báo Tin Mừng qua các phương tiện truyền thông mới không chỉ có nghĩa
là diễn tả nội dung tôn giáo trong các lãnh vực truyền thông khác nhau, nhưng
còn là làm chứng một cách kiên định, trong bản lý lịch trên mạng của mình và
theo cách thức chia sẻ những chọn lựa, những ưu tiên, những phán đoán phù hợp
hoàn toàn với Tin Mừng, ngay cả khi người ta không nói về điều đó cách riêng.
Vả lại, trong thế giới kỹ thuật số, một sứ điệp không thể được loan báo mà
không có một chứng tá kiên định của người loan báo nó. Trong những bối cảnh mới
và với những hình thức diễn tả mới này, một lần nữa các kitô hữu được mời gọi
đưa ra câu trả lời cho những ai chất vấn họ về niềm hy vọng của mình (x.
1Pr 3,15).
Việc làm chứng cho Tin Mừng trong thời đại kỹ
thuật số đòi hỏi mọi người phải đặc biệt lưu tâm đến những khía cạnh của sứ
điệp này vốn có thể là thách đố cho một số người về những lối suy nghĩ tiêu
biểu của mạng lưới internet. Trước hết chúng ta phải ý thức rằng giá trị của sự
thật mà chúng ta muốn chia sẻ không phải do được nhiều người ưa thích hay chú
ý. Chúng ta phải làm cho sự thật ấy được biết đến một cách toàn vẹn, thay vì
tìm cách làm cho người ta chấp nhận nó hay làm dịu nó đi. Sự thật ấy phải trở
nên lương thực hằng ngày chứ không phải một điều hấp dẫn thoáng qua. Chân lý
Tin Mừng không phải là điều để tiêu thụ hay sử dụng một cách hời hợt, nhưng là
một ân huệ đòi hỏi sự đáp trả tự do. Ngay cả khi được loan báo trong không gian
ảo của mạng lưới internet, Tin Mừng cũng đòi hỏi nhập thể vào thế giới thực và
nối kết với những khuôn mặt thực của anh chị em chúng ta – những người mà chúng
ta chia sẻ cuộc sống hằng ngày. Những tương quan nhân bản trực tiếp vẫn luôn là
nền tảng cho việc thông truyền đức tin!
Tôi muốn mời gọi các kitô hữu hãy tự tin cùng
với tinh thần sáng tạo có ý thức và trách nhiệm tham gia vào mạng lưới các
tương quan mà thời đại kỹ thuật số đã đem lại. Không phải đơn giản để thỏa mãn
ao ước được hiện diện, nhưng vì mạng lưới này là một phần của cuộc sống con
người. Mạng lưới internet đang đóng góp vào sự phát triển những lãnh vực tâm
linh và trí thức mới mẻ và phức tạp hơn, và những hình thức mới của việc chia
sẻ xác tín. Cả trong lãnh vực này, chúng ta cũng được mời gọi loan báo niềm tin
của chúng ta rằng Chúa Kitô là Thiên Chúa, Đấng Cứu Độ con người và lịch sử,
Đấng mà trong Ngài mọi sự được thành toàn (x. Ep 1,10). Việc loan báo Tin Mừng
đòi hỏi một hình thức truyền thông vừa tôn trọng vừa truyền cảm, kích thích tâm
hồn và lay động lương tâm; một hình thức gợi lại phong cách của Chúa Giêsu Phục
Sinh khi ngài đồng hành với các môn đệ trên đường Emmaus. Khi Chúa đến gần họ,
đàm thoại với họ, nhẹ nhàng khơi gợi tâm tư của họ, họ mới dần dần hiểu được
mầu nhiệm.
Xét cho cùng, chân lý về Chúa Kitô là câu trả
lời trọn vẹn và đích thực cho khát vọng của con người về tương quan, hiệp thông
và ý nghĩa vốn thể hiện nơi sự tham gia đông đảo vào các mạng xã hội. Khi làm
chứng cho những xác tín sâu xa nhất của mình, các tín hữu giúp rất nhiều cho
thế giới mạng để không trở thành một công cụ phi nhân cách hóa con người, mưu
toan thao túng cảm xúc con người hay cho phép kẻ mạnh nắm độc quyền các ý kiến
của người khác. Trái lại, các tín hữu khuyến khích mọi người luôn lưu tâm đến
những vấn đề muôn thuở của con người, vốn biểu lộ niềm khao khát siêu việt và
mong muốn những hình thức sống đích thực, đáng sống. Chính niềm khao khát
thiêng liêng nhân bản duy nhất này thúc đẩy chúng ta tìm kiếm chân lý và hiệp
thông, truyền thông cách liêm chính và trung thực.
Đặc biệt tôi mời gọi các người trẻ sử dụng đúng
đắn sự hiện diện của mình trong thế giới kỹ thuật số. Tôi lặp lại lời mời các
bạn trẻ tham dự Ngày Giới trẻ Thế giới sắp tới tại
lễ thánh Phanxicô Salêsiô
Bênêđictô XVI
Đức Thành dịch theo bản tiếng Anh của Libreria
Editrice Vaticana