Sứ điệp của Đức Thánh Cha Bênêđictô
XVI nhân Ngày Thế giới Truyền thông xã hội lần thứ 47
“Mạng xã hội: cửa vào
sự thật và đức Tin;
những không gian mới
cho việc loan báo Tin Mừng”
[Chúa nhật, 12 tháng
Năm 2013]
Anh chị em thân mến,
Ngày Thế giới Truyền thông xã hội 2013
đang đến gần, tôi muốn đề nghị với anh chị em một vài suy tư về một hiện thực
ngày càng trở nên quan trọng, liên quan đến cách thức con người ngày nay truyền
thông cho nhau. Tôi muốn xem xét việc phát triển các mạng xã hội kỹ thuật số đang
góp phần rõ ràng tạo nên một “agora” (quảng trường) mới, một không gian
công cộng mở, nơi đó con người chia sẻ các ý tưởng, thông tin, ý kiến, và cũng
là nơi phát sinh những mối tương quan và hình thái cộng đồng mới.
Những không gian này, nếu được đánh giá
một cách đúng đắn và quân bình, sẽ góp phần thúc đẩy những hình thức đối thoại
và tranh luận, và khi sử dụng những phương tiện này với sự tôn trọng và
quan tâm bảo vệ bí mật đời tư, tinh thần trách nhiệm và sự thật, sẽ củng cố những mối dây liên kết con người
với nhau và thúc đẩy một cách có hiệu quả sự hòa hợp trong gia đình nhân loại.
Việc trao đổi thông tin có thể trở thành sự truyền thông đích thực, những mối
liên hệ có thể phát triển thành tình bạn, những cuộc kết nối
tạo thuận lợi cho tình hiệp thông. Nếu những mạng xã hội được mời gọi biến khả
năng lớn lao này thành hiện thực, thì mọi người đang tham dự vào hoạt động này
cần phải cố gắng tỏ ra đáng tin cậy, bởi trong những không
gian này, người ta không chỉ chia sẻ các ý nghĩ và thông tin mà thực sự còn
thông truyền chính bản thân mình.
Sự phát triển các mạng xã hội đòi hỏi
phải dấn thân: người ta tham gia xây dựng được các mối tương quan và kết bạn,
khi đi tìm lời giải đáp cho những vấn nạn và tiêu khiển, và cả khi rèn luyện
trí tuệ cũng như chia sẻ kiến thức và các bí quyết. Khi liên kết những người
cùng có những nhu cầu cơ bản này, chính các mạng thông tin ngày càng trở thành
một yếu tố dệt nên xã hội. Như vậy, các
mạng xã hội được nuôi dưỡng bởi những khát vọng sâu xa trong lòng người.
Nền văn hóa do các mạng xã hội tạo nên
và những thay đổi về hình thức và phong cách truyền thông đang đặt ra những
thách thức lớn lao cho những ai muốn nói về sự thật và các giá trị. Cũng như
trường hợp các phương tiện truyền thông xã hội khác, ý nghĩa
biểu đạt và hiệu quả của những hình thức diễn tả khác nhau dường như thường
được quyết định bởi tính phổ biến của chúng hơn là tầm
quan trọng và giá trị nội tại. Mức độ phổ biến rộng rãi vẫn thường gắn với sự
nổi tiếng hoặc với những chiến lược lôi kéo hơn là tính lôgich của những lập
luận. Đôi khi tiếng nói cẩn trọng của lý trí lại bị những thông tin hết sức ầm
ĩ lấn lướt, tiếng nói cẩn trọng này không thu hút được sự chú ý đã bị cuốn theo
những người có lối nói hấp dẫn hơn. Vì vậy những phương tiện thông tin xã hội
đang cần đến sự dấn thân của tất cả những ai ý thức được tầm quan trọng của đối
thoại, của tranh luận có lý trí, của lập luận lôgich; cần đến sự dấn thân của
những người đang tìm cách vun trồng những hình thức phát biểu và diễn đạt, có khả năng đưa dẫn những người tham gia công việc truyền thông hướng đến những
khát vọng cao quý nhất. Cuộc đối thoại và thảo luận cũng có thể phát triển khi
chúng ta trò chuyện và biết tôn trọng những người có suy nghĩ khác mình. “Trong
bối cảnh đa dạng văn hóa, không những phải biết chấp nhận nền văn hóa của người
khác, mà còn phải biết khao khát dùng chính nền văn hóa đó làm giàu cho bản
thân mình và mang đến cho nền văn hoá đó những gì là Chân,
Thiện, Mỹ mình có được” (Diễn văn trong cuộc gặp gỡ những nhà hoạt động văn
hóa, Belem, Lisbon, 12 tháng Năm 2010).
Thách thức mà các mạng xã hội đang gặp
phải là làm thế nào để thực sự có tính toàn diện: như thế mạng xã hội sẽ sinh
ích lợi nhờ sự tham gia trọn vẹn của các tín hữu, những người mong muốn chia sẻ
sứ điệp của Chúa Giêsu và những giá trị của phẩm giá con người đã được loan báo
trong giáo huấn của Người. Quả thật, các tín hữu ngày càng ý thức rằng nếu Tin
Mừng không được biết đến trong thế giới kỹ thuật số, hẳn Tin Mừng sẽ vắng bóng
trong cuộc sống của rất nhiều người đang lấy không gian sống này làm trọng. Môi
trường kỹ thuật số không phải là một thế giới tồn tại song song hay thuần túy
là thế giới ảo, nhưng đang là một phần cuộc sống hằng ngày của
nhiều người, nhất là giới trẻ. Các mạng xã hội là kết quả của sự tương tác giữa
con người với nhau, nhưng rồi chính nó lại định hình cho việc truyền thông năng
động vốn tạo ra những tương quan: vì vậy, sự hiểu biết thấu đáo về môi trường
này là điều kiện tiên quyết nếu muốn hiện diện trong đó một cách có ý nghĩa.
Cần phải biết sử dụng những ngôn ngữ
mới, không phải chỉ để theo kịp thời đại, nhưng là để làm cho sự phong phú vô
tận của Phúc âm có được những hình thức diễn đạt đi vào trí óc và con tim mọi
người. Trong môi trường kỹ thuật số, chữ viết thường có hình ảnh và âm thanh
kèm theo. Một cuộc giao tiếp đạt hiệu quả, như việc Chúa Giêsu dùng dụ ngôn,
đòi phải khơi gợi trí tưởng tượng và cảm xúc của những
người chúng ta muốn mời gọi đến gặp gỡ mầu nhiệm tình yêu của Thiên Chúa. Hơn
nữa, chúng ta biết, truyền thống Kitô giáo luôn phong phú về ký hiệu và biểu
tượng: chẳng hạn như Thánh giá, các tranh icôn, những hình ảnh Đức
Trinh nữ Maria, máng cỏ, các kính màu và tranh vẽ trong các nhà thờ. Mặt khác,
một phần quan trọng của di sản nghệ thuật nhân loại đã được tạo ra bởi các nghệ
sĩ và nhạc sĩ vốn đã từng cố gắng diễn tả những chân lý đức Tin.
Trong các mạng xã hội, các tín hữu bày
tỏ tính xác thực của mình khi chia sẻ cội nguồn sâu xa đã phát sinh niềm hy
vọng và vui mừng của họ: đó là niềm tin vào Thiên Chúa yêu thương và
giàu lòng thương xót đã được mặc khải nơi Đức Giêsu Kitô. Sự chia sẻ đó không
chỉ thể hiện qua việc nói lên rõ ràng về đức Tin, mà còn qua việc làm chứng, bằng cách
chia sẻ “những chọn lựa, những ưu tiên và nhận định hoàn toàn phù hợp với Phúc
âm, dù không nói rõ ra những điều đó” (Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông xã
hội, 2011). Một cách làm chứng đặc biệt có ý nghĩa là ý muốn tự hiến cho
tha nhân qua việc lấy sự kiên nhẫn và lòng tôn trọng tham dự vào những vấn nạn
và hoài nghi của họ trên con đường kiếm tìm chân lý và ý nghĩa đời người. Việc
ngày càng có thêm những cuộc đối thoại về vấn đề đức Tin và tín ngưỡng trong
các mạng xã hội khẳng định tầm quan trọng và sự liên quan của tôn giáo trong
cuộc thảo luận công cộng và đời sống xã hội.
Đối với những người đã mở lòng đón nhận
hồng ân đức Tin, trước những vấn nạn của con người về tình
yêu, sự thật và ý nghĩa cuộc sống –những vấn đề không hề vắng bóng trong các
mạng xã hội– câu trả lời triệt để nhất được tìm thấy nơi con người của Đức Giêsu
Kitô. Là lẽ tự nhiên khi một người có đức Tin muốn chia sẻ, với sự kính trọng
và lòng nhạy cảm, đức Tin của mình với những người họ
gặp trong
diễn đàn kỹ thuật số. Tuy nhiên, rốt cuộc, nếu sự chia sẻ Tin Mừng của chúng ta
gặt hái được kết quả, thì điều đó luôn là nhờ sức mạnh của Lời Chúa tác động
những cõi lòng, trước khi chúng ta đem hết sức ra. Niềm tin cậy vào quyền năng
của việc Chúa làm phải luôn lớn lao hơn mọi thứ tin tưởng vào các phương tiện
của con người. Ngay trong môi trường kỹ thuật số, nơi người ta dễ
dàng nói năng hùng hổ và gây sự, đôi khi còn thích dùng cả lối
giật gân, chúng ta vẫn luôn được mời gọi phải biết nhận định một cách thận
trọng. Chúng ta hãy nhớ, tiên tri Êlia nhận ra tiếng Chúa nói không phải trong
cơn cuồng phong dữ dội, mạnh mẽ, cũng không trong trận động đất hoặc lửa cháy,
nhưng trong “tiếng thì thầm của ngọn gió thoảng qua” (1 V 19, 11-12. Chúng ta
phải tin có những niềm khát khao căn bản là yêu thương và được yêu thương, là
kiếm tìm ý nghĩa và sự thật –được chính Thiên Chúa đặt vào trái tim con người–
vẫn luôn giữ cho con người ngày nay biết mở lòng đón nhận điều đã được Chân
phước Hồng y Newman gọi là “ánh sáng dịu êm” của đức Tin.
Các mạng xã hội, ngoài việc là một
phương tiện loan báo Tin Mừng, còn có thể là một yếu tố phát triển con người.
Chẳng hạn, trong một số bối cảnh địa lý và văn hóa mà các Kitô hữu cảm thấy bị
cô lập, các mạng xã hội có thể giúp họ cảm thấy vẫn hiệp nhất thực sự với cộng
đoàn Kitô hữu khắp thế giới. Những trang mạng tạo thuận lợi cho việc chia sẻ
các nguồn tài liệu đạo đức và phụng vụ, giúp con người có thể cầu nguyện với
cảm giác thấy mình gần gũi với những người cùng một niềm Tin. Sự tham gia đúng
đắn và tương tác vào những vấn đề và sự băn khoăn của những người xa lạ với đức
Tin sẽ giúp chúng ta cảm thấy cần phải cầu nguyện và suy tư để nuôi dưỡng niềm
tin vào sự hiện diện của Thiên Chúa cũng như nuôi dưỡng đức ái tích cực của
chúng ta: “Nếu tôi có nói được các thứ tiếng của loài người và của các thiên
thần, mà không có đức ái, thì tôi không khác gì tiếng thanh la đang khua hoặc
tiếng phèng la đang vang lên” (1 Cr 13, 1).
Trong thế giới kỹ thuật số, có những
trang mạng xã hội mang lại cho con người ngày nay những dịp để cầu nguyện, suy
niệm và chia sẻ Lời Chúa. Những trang mạng này cũng có thể mở những cánh cửa
dẫn vào những chiều kích khác của đức Tin. Quả thật, nhờ gặp gỡ trước trên
mạng, nhiều người đã khám phá tầm quan trọng của việc gặp gỡ trực tiếp, những
kinh nghiệm của cộng đoàn, và cả việc hành hương, là những yếu tố luôn luôn quan
trọng trong hành trình đức Tin. Bằng cách cố gắng đưa Phúc âm hiện diện trong
thế giới kỹ thuật số, chúng ta có thể mời gọi mọi người cùng cầu nguyện hoặc cử
hành phụng vụ tại những nơi chốn cụ thể như nhà thờ, nhà nguyện. Trong bất cứ
hiện thực nào của cuộc sống mà chúng ta được mời gọi tham dự, dù đó là không
gian vật lý hữu hình hay trong thế giới kỹ thuật số, không được thiếu đi sự gắn
bó và hiệp nhất khi diễn tả đức Tin và làm chứng cho Tin Mừng. Khi gặp gỡ tha
nhân, chúng ta đều được kêu gọi bằng mọi cách phải làm cho tình yêu Thiên Chúa
được nhận biết đến tận cùng trái đất.
Nguyện xin Chúa Thánh Thần đồng hành với
anh chị em và luôn soi sáng cho anh chị em, và tôi thành tâm chúc lành cho tất
cả anh chị em được trở nên những người loan báo và làm chứng cho Tin Mừng. “Anh
em hãy đi khắp thế gian và loan báo Tin Mừng cho mọi loài thụ tạo” (Mc 16, 15).
Vatican, ngày 24 tháng Giêng 2013, lễ
Thánh Phanxicô Salêsiô
[Đức Thành chuyển ngữ, nguồn: Libreria Editrice
Vaticana]