Ý NGHĨA VÀ GIÁO HUẤN QUA CÁC BÀI ĐỌC CỰU ƯỚC TRONG ĐÊM CANH THỨC VƯỢT QUA

Phêrô Phm Duy Khánh

Dn nhp

Đêm sáng hơn chính ng;

Đêm, ban ngày kém thua;

Đêm trng hơn tuyết;

Đêm hơn đuc soi;

Đêm thiên đàng thua thit;

Đêm mit th bóng đen;

Đêm cơn mê dng chân chua chát;

Đêm bát ngát bên các thiên thn;

Đêm khiếp nhược bao thn vương qu lc;

Đêm trân quý ngóng đi sut muôn niên;

Đêm ngn đuc Tân Lang soi khp cõi;

Đêm nim tin tân tòng được p ôm;

Đêm kh tr muôn ti lu;

Đêm Trưởng T gom quyn tha kế;

Vào gia sn không bao gi mai mt.[1]

Vic tưởng nim Chúa Kitô chu chết và sng li đt ti đim cao nht trong Đêm Vượt Qua, là đêm thánh ca người Kitô hu. Lch s ghi nhn trong nhng thế k đu, các tín hu đã c hành đi l quan trng nht trong năm phng v bng nhng l nghi đc bit. Và như li Thánh Âu-tinh nói, cuc hp ca đêm nay là “m ca hết mi bui canh thc phng v”[2]. Chúa Kitô đã dy các môn đ phi canh thc đ đi ch Tân Lang đến, vì thế người Kitô hu có dành mt phn ban đêm đ cu nguyn thì cũng là chuyn chính đáng. Nhưng không có đêm nào thích hp cho mt cuc hp mng phng v bng Đêm Vượt Qua. Khi c hành cái chết và cuc phc sinh ca Đc Kitô, Hi Thánh không ch nhc nh mt biến c lch s đã din ra trong quá kh. Hi Thánh c hành “theo cách bí bích” mu nhim cu đ[3] và, khi gi li cái chết và cuc phc sinh ca Đc Kitô, Hi Thánh hin ti hoá hiu năng mu nhim ca cái chết và cuc phc sinh y[4]. Đêm nay là đêm cc thánh: đây là đêm dân Israel ăn tht chiên và được cu thoát, là đêm h đi b qua Bin Đ; đây là đêm Chúa Kitô đp tan xing xích t thn và t âm ph khi hoàn đi lên; đây còn là đêm Hi Thánh, ngay t bui đu vn ch mong Chúa tr li. Trong đêm nay Giáo hi c hành biến c Chúa sng li, đng thi cũng nhc nh mi tín hu rng h đã được sng li vi Chúa Kitô qua bí tích thanh ty.

Phng v Đêm Canh Thc Vượt Qua gm 4 phn:

Phn I: C hành mu nhim Phc Sinh ca Đc Kitô, bao gm:

- Làm phép la

- Thp nến Phc Sinh

- Rước nến Phc Sinh

- Công b Tin Mng Phc Sinh

Phn II: Phng v Li Chúa

Phn III: Phng v Thánh Ty

Phn IV: Phng v Thánh Th

1. Khái quát v Phng v Li Chúa trong Đêm Vng Phc sinh

Phn Phng v Li Chúa được c hành trong Đêm Canh Thc bao gm nhiu bn văn. Điu đó cũng là hu lý, vì đêm nay, người tín hu dành nhiu thi gian đ lng nghe nhng li Sách Thánh, đc bit là các sách Cu Ước.[5] Qua nhng trình thut này, người tín hu được mi gi nhìn li hành trình lch s cu đ, lch s ca nim tin. Đó là điu “Thiên Chúa mun qui t chúng ta đ mng mu nhim Vượt Qua bng cách cho chúng ta lng nghe Kinh Thánh”[6]. Đ được như thế, phn Phng v Li s chiếm nhiu thi gian. Đây chính là khonh khc tuyt ho trong đó dân được qui t canh thc và cu nguyn chung trong tâm tình đi ch Chúa ca mình.

Vic chn các bài đc Sách Thánh dành cho Đêm Canh Thc cũng tri qua lch s lâu dài. Thot đu, nhng tài liu xưa ghi li rng người ta đc 12 trích đon Cu Ước cùng vi nhng bài Thánh vnh và các li nguyn.[7] Sách L Rôma (1570) vn còn du vết xưa vi th t 12 bài đc Cu Ước (St 1,1 – 2,2 ;  St 5,31 ;6,1-7.13-22; 7,6.11-14.18-24; 8,1-3.6-12.15-21 ; St 22,1-19 ; Xh 14,24 – 15,1 ; Is 54,17 – 55,11 ; Br 3,9-38 ; Ed 37,1-14 ; Is 4,1-6 ; Xh 12,1-11 ; Gn 3,1-10 ; Đnl 31,22-30 ; Đn 3,1-24).[8] Mi s ch được thay đi vi s canh tân phng v ca Đc Thánh cha Phaolô VI vào năm 1970. Phn phng v Li Chúa hin nay gm 9 bài đc sách thánh (St 1,1-2,1 ; St 22,1-18 ; Xh 14,15-15,11 [bài này không bao gi được b] ; Is 54,5-14 ; Is 55,1-11 ; Br 3,9-15.32 - 4,4 ; Ed 36,16-17a.18-28 ; Rm 6,3-11 và bài Tin mng). Con s các bài đc Cu Ước được rút li còn by. Thế nhưng ý nghĩa ca chúng vn không thay đi. Điu này được th hin qua Thư Luân Lưu nhân dp đi l Phc Sinh 1988 ca Thánh b Phng t. Trong lá thư này, Thánh b nhn mnh: “Nơi nào có th được, nên đc tt c các bài phng v Li Chúa đ thy được tính cht riêng bit ca đêm Canh Thc Vượt Qua, điu đó đòi hi nhiu thi gian nhưng s được đn bù xng đáng”.[9]

2. Các Bài đc - Hành trình giáo hun v các mu nhim

Trong nhng bài đc Cu Ước, bài trình thut vic Israel ra khi Aicp, vượt qua Bin Đ chiếm mt đa v quan trng (bài đc 3), vì s cu thoát ca Israel chính là biến c tiên báo vic cu đ nhân loi trong Đc Kitô. Tuy nhiên Phng v Li Chúa ch đt ti cao đim trong bài Tin Mng tường thut s sng li ca Đc Kitô (bài đc 9). Trước đó, Thánh Phaolô cho biết, như mi tín hu đã chết và sng li vi Đc Kitô trong phép Ra thì mi ti nhân cũng phi được chôn táng và tm gi trong giếng ca phép Ra, ngõ hu khi ra khi đó h s sng như mt th to mi (bài đc 8). Đi vào chi tiết người ta s thy mi bài đc đu nói lên mt biến c cu đ, thường là ca Cu Ước, nhưng li tiên báo nhng s vic s được thc hin trong Tân Ước.

Nhưng trước khi đi vào tìm hiu ý nghĩa và giáo hun có t nơi mi bài đc, ta cùng tìm hiu xem lý do mà Hi Thánh chn đc nhng đon Kinh thánh Cu Ước này mà không chn đc nhng đon khác. Qua đó ta s thy đim nhn mà Hi Thánh mun con cái mình lãnh hi đang khi h canh thc mng mu nhim Vượt Qua ca Chúa chúng ta.

Theo các nhà nghiên cu phng v, vic chn la theo li hin hành không phi là được thc hin tu tin, nhưng đã ly ngun gc t truyn thng Dothái.[10] Tht vy, bn bài đc Cu Ước đu, truyn thng được ghi li trong Palestinian Targum cho thy, người Dothái trong đêm Vượt Qua đã tưởng nim ký c v “Bn Đêm”, đó là đêm ca cuc sáng to thế gii, hiến tế ca ông Ápraham, cuc Xut Hành và vic Đc Mêsia đến (St 1,1-2,1 ; St 22,1-18 ; Xh 14,15-15,11 ; Is 54,5-14).[11] Theo đó, hành trình “bn đêm” được lưu gi trong tâm khm ca mi người Israen:

Đêm th nht din ra khi Thiên Chúa sáng to vũ hoàn: Đt còn trng rng, chưa có hình dng, bóng ti bao trùm vc thm (St 1,2). Li ca Thiên Chúa đã phát ra và soi chiếu trên s hn mang y. Đó được gi là đêm th nht.

Đêm th hai là thi đim khi Thiên Chúa hin ra vi ông Ápraham và bà Sarai (St 17,17) đ làm cho hin thc hoá điu Sách Thánh được ghi: Ông Ápraham có con lúc 100 tui và bà Sara được 90 tui mi mang thai… và ông Isaác được 37 tui khi sp b sát tế trên bàn th

Đêm th ba xy ra khi Thiên Chúa giáng pht dân Aicp (Xh 12,29; Kn 18): bàn tay ca Đc Chúa tiêu dit mi con đu lòng ca người Aicp và bo v nhng người con đu lòng Israen, đ ng nghim li Sách Thánh: “Israen là con đu lòng ca ta” (Xh 4,22). Đây được gi là đêm th ba.

Đêm th tư s din ra khi thế gii đến thi đã đnh. Lúc này, cái ách s b đp v và mi ti li s b tiêu tan. Khi y, ông Môsê s t sa mc đi ra…

Đây là đêm ca cuc Vượt Qua vì danh chúng mang danh Đc Chúa: đêm đã được trù đnh vì ơn cu đ dành cho mi con cháu nhà Israen.[12]

Ba bài đc Cu Ước còn li (Is 55,1-11 ; Br 3,9-15.32 - 4,4 ; Ed 36,16-17a.18-28) có ý tưởng giáo hun v phép ra rõ ràng, đc bit trong Đêm Canh Thc Phc Sinh.

Vi nhng ý nghĩa giáo hun như vy, qua các bài đc Cu Ước đêm nay, Hi Thánh mi gi con cái mình hãy dành thi gian “ngm xem trong thi Cu Ước, Chúa đã cu chuc dân Người làm sao, và trong thi đi cui cùng này, Người li sai Con Mt đến cu chuc chúng ta thế nào”[13]. Vy nên, sau mi bài đc, cng đoàn dân Chúa đáp li hng ân cao c bng li ca Thánh vnh. Li cu nguyn ca v tư tế giúp các tín hu thâu tóm các ý chính ca các bài đc.

Vi nhng ý nim tng quát như thế, gi đây chúng ta cùng tìm hiu ý nghĩa và giáo hun ca các trích đon Cu Ước được chn đc trong Đêm Canh Thc Vượt Qua.

3. Ý nghĩa và giáo hun ca các Bài đc Cu Ước trong Đêm Canh Thc Vượt Qua

3.1. Bài đc 1 (St 1,1 – 2,2): Lun gii v “lúc khi đu”

Nhng nghiên cu gn đây cho thy công vic son tho và biên tp cun sách đu tiên trong b Ngũ Thư din chung quanh cuc lưu đày tr v t Babilon (561 t.c.n.). Trn b Ngũ Thư ch được hoàn tt vào đu thế k IV t.c.n.[14] Vì vy, có th xem trình thut v cuc sáng to là mt trình thut v mt cm nghim tra vn nim tin được ghi chép li. Tác gi Sách Thánh đã nhìn s hình thành vũ tr dưới con mt ca người đã kinh nghim s yêu thương và quan phòng ca Đc Chúa. Trong s yêu thương, quan phòng đó, “Thiên Chúa đã dng nên tri đt”, Người dng nên người nam và người ntheo hình nh và ging như mình”. Người đã nói vi hhãy sinh sôi cho đy mt đt và thng tr chúng”. Đây là mc khi bng hành đng đu tiên ca Thiên Chúa, và người ta phi ghi khc điu đó mi khi truy vn v s hình thành thế gii.

Có th nói tác gi ca nhng chương đu sách Sáng Thế là mt ngôn s khi loan báo nhng k công ca Thiên Chúa. Thế nhưng vai trò ngôn s ca ông là loan báo nhng s kin din ra trong quá kh. Nh đó, người ta có th đc và hiu nhng gì đang din ra trong hin ti đ hướng đến tương lai. Vai trò ca ông khác hn vai trò ca các “ngôn s tương lai” khi nhng người này loan báo điu s đến.[15] Chính nh nhng li loan báo v quá kh này, đng trên lp trường ca nim tin, đc gi mi thi s nhn ra din mo ca Thiên Chúa mà h tôn th. Thiên Chúa đó là v Thiên Chúa đc nht, sáng to t hư vô bng Li ca mình. “Thiên Chúa phán… lin có như vy”. Li ca Thiên Chúa đóng vai trò ch cht trong cuc to dng này. “Lúc khi đu đã có Ngôi Li. Ngôi Li vn hướng v Thiên Chúa, và Ngôi Li là Thiên Chúa. Lúc khi đu, Người vn hướng v Thiên Chúa. Nh Ngôi Li, vn vt được to thành, và không có Người, thì chng có gì được to thành” (Ga 1,1-3). Li đó có sc sáng to, làm cho hin hu. Và mi s hin hu trong lúc khi đu đu “tt đp” hay “rt tt đp”.

Gia nhng th to được dng nên tt đp đó, v thế con người được tri vượt hơn c. Da trên trình thut, người ta như thy công trình sáng to trong sáu ngày như đ dn ch cho vic sáng to con người. Mi công trình to dng trước như đ to không gian cho con người sinh sng. Trong con mt ca Thiên Chúa, con người có v thế đc bit, đến ni tác gi Thánh vnh đã phi tht lên:

Con người là chi, mà Chúa cn nh đến,

phàm nhân là gì, mà Chúa phi bn tâm ?

Chúa cho con người chng thua kém thn linh là my,

ban vinh quang danh d làm mũ triu thiên,

cho làm ch công trình tay Chúa sáng to,

đt muôn loài muôn s dưới chân” (Tv. 8,5-7)

Hay như trong mt suy tư thn hc, thánh Phêrô Kim Ngôn có viết nhng li l tuyt vi:

Chng my giá tr, sao con người li trân quý trong mt Thiên Chúa? Sao ngươi li mi miết tìm kiếm và trang đim bng nhng th bên ngoài mà không lưu tâm đến chính s hin hu ca mình? Chng l ngươi không nhn ra thế gii k vĩ được dng nên cho ngươi sao? Vì ngươi, ánh sáng được phái đến đ làm thước đo phân đnh ngày đêm và đ xua tr bóng đêm đang bao bc ly ngươi. Vì ngươi, ánh sáng ca bóng thái dương, vng nguyt và muôn tinh tú chiếu to. Vì ngươi, trái đt tr sinh muôn hoa thơm trái ngt. Vì ngươi mà muôn loài muôn vt sng trên đt bng, bơi li trong dòng nước, bay nhy gia thinh không được to thành”.[16]

Đa v tri vượt ca con người là thế trong cái nhìn ca tác gi Sách Thánh. Chính nh yếu t này, cùng vi vai trò ca Li trong to dng, Hi Thánh như mun mi gi con cái mình suy gm v ân hu làm người, v Li sáng to ca Thiên Chúa. Nếu như xưa kia, Li đó là ánh sáng bóc tách bóng ti đang bao ph thế gii đ hin hin trong thc tế, thì sau này, Li là ánh sáng đó s đến thế gian (x. Ga 1,9-13). Nếu như xưa kia, Li đó phát ra gia hn mang thinh không, thì sau này, Li đó s hoá thành nhc th và cư ng gia loài người (x. Ga 1, 14). Nếu như xưa kia, Li đó đã tác to mi s, thì sau này, li đó s tái to mi s bng cuc kh nn và phc sinh ca mình. Và nếu như xưa kia, cuc sáng to đã cho con người đa v vượt trên muôn loài, thì sau này, cuc sáng to mi còn đưa con người tr thành con Thiên Chúa.

Ý nghĩa ca cuc sáng to và tái to trong Đc Kitô được tóm gn trong li nguyn mà v tư tế, thay mt cng đoàn dâng lên Thiên Chúa: “Ly Thiên Chúa toàn năng hng hu, mi công trình ca Chúa tht k diu phi thường. xin làm cho chúng con là nhng k được Chúa cu chuc luôn luôn hiu biết rng: công trình to thành vũ tr tha ban đu tuy đã k diêu, nhưng công trình cu đ ca Đc Kitô, Đng hy sinh làm Chiên l Vượt Qua ca chúng con trong thi sau hết, còn k diu hơn na.”[17]

3.2. Bài đc II (St 22,1-18): Cuc th thách ca t ph Ápraham

Có l nhiu người cm thy sc trước cơn th thách mà t ph Ápraham đã tri qua. Cơn th thách y đòi người cha già sát tế người con chính hôn duy nht ca mình. Du chúng ta có c ngàn ln đc câu chuyn này, du ta đã biết, cui cùng cu Isaác s không chết, nhưng điu đó cũng không ngăn chn được cm xúc xót xa cha đng trong câu chuyn. Xét v mt luân lý, người ta không b đòi buc phi thc thi mt lnh truyn như thế. y vy mà thc tế vn đã din ra. Các tác gi Tin mng đã nhiu ln k cho ta nghe chuyn mt người cha đã hiến tế đa con đc nht ca mình.[18] Người Cha y là Thiên Chúa. Vy nên nghe bài đc này trong bi cnh Đêm Canh Thc, chúng ta cn hiu theo hai nghĩa: Nghĩa văn t và nghĩa tiên trưng.

Xét v nghĩa văn t (nghĩa c ch), ta thy trong trình thut, ông Ápraham có quyn khước t li yêu cu ca Thiên Chúa. Thế nhưng ông đã không làm như thế. Nim tin đơn thành nhưng kiên vng ca ông mách bo rng điu Chúa ha, Chúa s thc hin. Vy nên ông đã không ngn ngi b nơi chôn nhau ct rn, khước t chn thân quen đ lên đường theo li mi gi ca Đc Chúa. “Hãy ri b x s, h hàng và nhà cha ngươi, mà đi ti đt Ta s ch cho ngươi. Ta s làm cho ngươi thành mt dân ln, s chúc phúc cho ngươi. Ta s cho tên tui ngươi được ly lng, và ngươi s là mt mi phúc lành. Ta s chúc phúc cho nhng ai chúc phúc cho ngươi; Ai nhc m ngươi, Ta s nguyn ra. Nh ngươi, mi gia tc trên mt đt s được chúc phúc” (St 12,1-3). Qu tht, đt mình trong hoàn cnh ca ông Ápraham, người đương thi s rt khó đ lên đường. Tương lai phía trước m mt lm, nơi s đt chân còn mông lung. y vy mà ông Ápraham vn ra đi. Ông đi vì tin tưởng vào li Thiên Chúa phán.

Câu chuyn nào đâu có hết. Có ln Thiên Chúa đã bo vi Ápraham “‘Hãy ngước mt lên tri, và th đếm các vì sao, xem có đếm ni không’. Người li phán : ‘Dòng dõi ngươi s như thế đó !’” (St 15,5). Chúa ha là vy, thế mà đến tui gn trăm, ông Ápraham cũng chng có mn con ni dõi. Li mt ln na, ông Ápraham vn vng tin vì Thiên Chúa đã phán thế. Tình cnh bi đát đến ni bà Sarai, v ông, đã đ ngh chng ăn nm vi Haga, n tì ca bà, “đ may ra nh nó mà tôi s có con” (St 16,1-2). Thế nhưng điu Chúa ha không phi được thc hin qua Haga, mà qua bà Sarai, người đã 90 tui. Cui cùng, bà Sarai đã mang thai và sinh con trong lúc tui già. Đa con y mang tên là Isaác (xc. St 21,1-8). Nhng tưởng cu Isaác s ln lên trong cnh thanh bình mà nh lòng tin, t ph Ápraham đáng được hưởng, nhưng cuc th thách ln lao dành cho Ápraham khi cam lòng sát tế Isaác ra như đã ph nhn hết nhng hình nh tt đp trước đó v Thiên Chúa. Đ ri trong ánh sáng Tân Ước, người đc ngày nay cht nhn ra vic th thách lòng qung đi ca Ápraham li tr nên cuc mc khi v hình nh Thiên Chúa. Nếu như ông Ápraham đã không tiếc con mt ca mình trước yêu cu ca Thiên Chúa (chuyn sát tế đã không xy ra), thì Thiên Chúa cũng chng tiếc trao Người Con Mt vào tay con người. Điu Thiên Chúa cn đó là s vng tin nơi con người, còn mi chuyn, “Thiên Chúa s liu”.

Theo nghĩa tiên trưng, truyn thng Kitô giáo vn đc thy du ch ca cuc th thách và hiến tế ca t ph Ápraham xưa ri đây s ng nghim nơi Đc Giêsu. Tình cha con nơi loài người s minh ho phn nào tình thương mà Thiên Chúa dành cho Đc Kitô, và qua đó, dành cho con người. Trình bày ý tưởng ngày, giáo ph Ôrigen đã viết:

“Chàng Isaác vai vác bó ci lên núi hiến tế là hình nh ca Đc Kitô, Đng “chính mình vác cây thp giá” (Ga 19,17); ngoài ra đó còn là hình nh ca v tư tế mang ci đ dâng l toàn thiêu. Vy nên nơi Đc Kitô hi t c hai điu, va là tư tế, va là l phm. Ý nghĩa đó còn có nơi hình nh “c hai cùng sánh bước”. Ông Ápraham, người s c hành hiến tế, mang la và dao; còn cu Isaác đã không bước sau ông, nhưng song hành cùng ông. Điu đó cho thy cu y cũng đóng vai trò là tư tế… Trước câu hi ca con, ông Ápraham đã tr li: “Chiên làm l toàn thiêu, chính Thiên Chúa s liu, con ”.

Câu tr li ca ông Ápraham va đúng, va khôn ngoan, va đánh đng chúng ta. Tôi không biết t ph đã nghĩ gì, vì điu ông ám ch không nhng phù hp vi hoàn cnh hin ti nhưng còn đúng vi tương lai khi ông nói: “Thiên Chúa s liu”. Đa con hi hoàn cnh hin ti, ông li nói v tương lai. Bi chính Đc Chúa s liu mt con chiên nơi Đc Kitô.”[19]

Tóm li, nhng li Thiên Chúa ha xưa vi t ph Ápraham đã nên ng nghim nơi Đc Kitô, Đng là “hu du” ca ông. Nếu như người con đc nht là Isaác không phi chết đ tránh cnh tuyt t tuyt tôn, thì sau, Người Con Duy Nht s chết, nhưng cái chết ca Người li khai m mt dân tc mi, nương theo nim tin ca t ph xưa. Nếu như s tha kế ca cu Isaác ch khiến cho ông Ápraham tr thành cha ca mt dân tc, thì nơi Đc Giêsu, Người s làm cho li xưa ng nghim, khi khiến cho ông Ápraham tr thành cha chung ca mi dân tc.[20] Vy nên tht chính đáng, sau khi nghe trình thut th thách này, cng đoàn cùng xướng lên li Thánh vnh 15 đ ca tng s quan phòng ca Thiên Chúa và nim tin ca ông Ápraham:

Ly Chúa, Chúa là phn sn nghip con được hưởng,

là chén phúc lc dành cho con ;

s mng con, chính Ngài nm gi.

Con luôn nh có Ngài trước mt,

được Ngài bên, chng nao núng bao gi.” (Tv 16,5.8)

3.3. Bài đc 3 (Xh 14,15 – 15,1a): Khi dân Israen ra khi Aicp

Chng th nào c hành Đêm Vượt Qua cho đúng nghĩa mà b quên, không đc bài đc sách Xut Hành. Bài đc này cho thy Thiên Chúa đã giơ cánh tay uy hùng ca Người đ gii thoát dân riêng khi ách thng tr ca đch thù. Đây là chiến công hin hách, đt nn tng cho vic tái lp mt dân riêng đúng nghĩa. Ta nên nh, k t thi ông Giuse đưa gia đình mình sang Aicp đnh cư, cm thc gn bó theo kiu mt dân tc, liên đi vi nhau trong cùng mt gia đình, con cháu ca t ph Ápraham vn chưa được rõ nét. Điu này phi đi khong 400 năm sau, nơi cuc Vượt Qua ra khi đt Aicp, và nht là cuc ký kết Giao ước trên núi Sinai mi tr nên sáng rõ.[21] Vy nên có mt rápbi thi Trung c nói rng, trình thut xut hành phi là trình thut đt đu cun Kinh thánh, là trình thut nn tng cho mi s kin khác trong lch s cu đ.[22]

Thiết nghĩ đ ngh n ca v rápbi không phi không có căn c. Bi nh biến c xut hành, dân Israen mi khám phá ra Thiên Chúa là ai, danh hiu Người là gì. Dân Israen khám phá thy Thiên Chúa là Đng gii thoát, là V cu tinh, trước khi nhn ra Thiên Chúa là Đng sáng to.[23] Đi vi người Israen, vic b min Aicp ra đi không phi ch là biến c xy ra trong quá kh, nhưng là mt thc ti sng đng mà tiếng vang vn di li trong cuc sng hàng ngày. Đ ri trong sách Mishna, khi chú thích Xh 13,8 đã viết: “ mi thế h, ai cũng phi coi như chính mình đã b Aicp ra đi.”[24] Ý tưởng này trước đó đã được v ngôn s trong sách Isaia tuyên b thng thng, rng đã đến lúc c hành mt cuc xut hành mi (Is 43,16-21). Đây s là mt cuc gii phóng diu k khi nơi lưu đày, mà kết qu s là gii phóng người ta khi ti li (x. Is 40,2; 44,21-22).

Phi đi đến Đc Kitô, người ta mi thy hết được cuc xut hành mi mà v ngôn s đã nói trước kia là gì. Cuc vượt qua ca Đc Kitô, chính là cuc kh nn ca Người, đã gii thoát con người khi ách thng tr ca ma qu và ti li. Hơn thế na, cuc vượt qua này đã tái lp mt dân mi bng mt giao ước đã được ký kết bng máu ca Người.

Chính đêm này ct la sáng rc c bu tri, đy lùi xa bóng đêm ti li.

Chính đêm nay, tín hu Đc Kitô trên khp mt đa cu,

được tách khi thói đi sa đo và thoát vòng ti li ba vây,

được tr v tình trng ân nghĩa và hip thông vi ngun thánh thin.” (Exultes)

Vy nên trong bi cnh phng v đêm nay, nghĩ đến cuc Xut hành s giúp người tín hu cm nghim thy hnh phúc vì đã được gii thoát khi ách ti li và ma qu nh bước qua dòng nước thanh ty. Nghĩ đến cuc Xut hành s gia tăng nim tin cho người tín hu trong nhng cơn th thách cuc sng hàng ngày: nếu Thiên Chúa đã gii thoát ta ngày xưa, thì Người vn có th gii thoát ta hôm nay. Chính trong khía cnh này, s thp lên trong tâm hn người tín hu nim hy vng cánh chung. Nơi y, người tin ca mi thi cũng vn s lên đường, theo chân Đng gii thoát đ tiến v thiên quc.[25]

Khi cm nghim nhng ý nghĩa này, hn người tín hu s cùng ông Môsê và đoàn con cái Israen hát lên bài ca:

Tôi xin hát mng CHÚA, Đng cao c uy hùng :

K binh cùng chiến mã, Người xô xung đi dương.

CHÚA là sc mnh tôi, là Đng tôi ca ngi,  chính Người cu đ tôi.

Người là Chúa tôi th, xin dâng li vinh chúc,

Người là Chúa t tiên, xin mng câu tán tng.

Người là trang chiến binh, danh Người là "ĐC CHÚA !"

Xa mã Pha-ra-ô, Người xô xung lòng bin,

tướng dũng vi binh hùng chết chìm trong Bin Sy.

Vc thm vùi lp chúng, chúng chìm xung nước sâu chng khác nào hòn đá.

Ly CHÚA, tay hu Ngài đã biu dương sc mnh.

Tay hu Ngài, ly CHÚA, đã nghin nát đch quân.

Ngài cho dân tiến vào, đnh cư h trên núi, núi gia nghip ca Ngài.

Ly CHÚA, chính nơi đây Ngài chn làm ch ,

đây cũng là đn thánh t tay Ngài lp nên.

CHÚA là vua hin tr đến muôn thu muôn đi.” (Xh 15,1b-2.3-4.5-6.17-18)

3.4.Bài đc IV (Is 54,5-14): Nim vui vô b

Chúng ta đã tri qua “ba đêm” vi nhng biến c trong quá kh được phng v liên h trong bi cnh hin ti. “đêm th tư”, đang khi người Dothái đương thi vn xem đây là đêm ca tương lai, khi Đng Mêsia ng đến cu thoát dân người, thì người Kitô hu li xem đó là đêm mà Đc Giêsu đã t cõi chết sng li. Vy nên, người Dothái đã đc trích đon Is 54,5-14 trong nim hy vng vào tương lai, truyn thng gi phn trích này thuc v “Sách An i” (chương 40-55).[26]

Trong trình thut này, ta thy đây là cuc đc thoi ca Đc Chúa. Người ng li vi nhà Israen. Rng sau mt thi gian b rung b, “nhưng vì lòng thương xót vô b, Ta s đón ngươi v tái hp… vì tình nghĩa ngàn đi, Ta li chnh lòng thương xót” (cc. 7-8). Trong cuc t nn và phc sinh ca Đc Kitô, người ta cũng nhn ra đó là tình yêu đi bước trước ca Thiên Chúa khi sai con mt đến hiến mng vì nhân loi. Đó là thi Thiên Chúa thi ân, là ngày Thiên Chúa cu đ.

Cũng ging như biến c Lt Hng Thu, cuc tái hp mà sách Isaia tiên báo, s được ghi du bng mt giao ước đến muôn đi. “Ta lp giao ước ca Ta vi các ngươi: mi xác phàm s không còn b nước hng thu hu dit, và cũng s không còn có hng thu đ tàn phá mt đt na” (St 9,11). Giao ước cu vng xưa, người tín hu ngày nay thy hin hin nơi bóng thp giá Chúa. K t nay, bt c ai nhìn lên thp giá và tin nhn trong đi sng, rng Đc Kitô chu đóng đinh là Cu Chúa ca mình thì h được k là người hưởng hng ân mà giao ước mi mang li.

Gia cng đoàn nhng người tin, Thiên Chúa s xây dng mt thành Giêrusalem mi, thành mà “đá ca ngươi, Ta ly phm màu tô đim, nn móng ngươi, Ta đt trên lam ngc, l châu mai tường thành, Ta xây bng hng ngc, các ca thành ngươi, bng pha lê, tường trong lu ngoài, toàn đá quý” (cc. 11-12). Thành Giêrusalem mi này chính là Hi Thánh, là dân mi, dân riêng ca Thiên Chúa, được gn bó bng mt giao ước vĩnh cu.[27]

Vy nên ta s cm thy ý nghĩa khi cng đoàn cùng hát lên bài Thánh vnh 30 sau khi nghe trích đon sách thánh này:

Ly CHÚA, con xin tán dương Ngài, vì đã thương cu vt,

không đ quân thù đc chí nho cười con.

Ly CHÚA, t âm ph Ngài đã kéo con lên, tưởng đã xung m mà Ngài thương cu sng.

Hi nhng k tín trung, hãy đàn ca mng CHÚA, cm t thánh danh Người.

Người ni gin, gin trong giây lát, nhưng yêu thương, thương sut c đi.

L có rơi khi màn đêm buông xung, hng đông v đã vng tiếng hò reo.

Ly CHÚA, xin lng nghe và xót thương con, ly CHÚA, xin phù trì nâng đ.

Khúc ai ca, Chúa đi thành vũ điu, ci áo sô, mc cho con l phc huy hoàng.

Vì thế, tâm hn con ca ngi Chúa, và không h nín lng.

Ly CHÚA là Thiên Chúa con th,

xin t ơn Ngài mãi mãi ngàn thu.” (Tv 30,2.4.5-6.11-12a.13b)

3.5. Bài đc V (Is 55,1-11): Hãy đến, lng nghe và ngươi s được sng

C mi biến c, giai đon ca lch s cu đ được thc hin trong Cu Ước, người Kitô hu li quy hướng v Đc Kitô, Đng là khi đu và cũng là cùng đích. bn bài đc đu tiên trong đêm Canh Thc Vượt Qua mà chúng ta va tìm hiu đã cho thy tính cách huyn nhim ca nim tin. Qua đó người tín hu khám phá ra mình đã được dng nên thế nào, cu đ ra sao. Quan trng hơn hết, cùng vi người Dothái, ta s khám phá thy v Thiên Chúa mà ta tôn th là ai? Còn trong ba bài đc kế tiếp, trích t sách các ngôn s s giúp ta tiếp tc đào sâu nim tin hơn na đ có th hình thành nên “cái khung” ca lch s mà Thiên Chúa mun thc hin qua Đc Kitô.

Bài đc th năm được trích trong phn kết lun ca “Sách An i” (Is 55,1-11). Trong đó, v ngôn s đã loan báo, này đã đến thi nhng người đang khát hãy nhanh chân tìm đến, đ được dã khát, vì “nước đã sn đây” và “hãy tìm Đc Chúa khi Người còn cho gp”. Li mi gi vui tươi và h hoan này được m ra cho tt c mi người. Không ai b loi tr, vì “chng ai phi tr đng nào”. Người ta s nhn được tình thương và ơn cu đ cách nhưng không.

Thế nhưng yếu t đòi hi mi người, ngoài chuyn đến vi “dòng nước” là lòng thương xót ca Thiên Chúa, là Bí tích Ra ti, điu h cn là lng nghe điu Chúa phán.[28] Lng nghe đ thy được rng mình cn b đường li mình đang theo, b tư tưởng mình đang có mà tr v cùng Chúa (c.7). Lng nghe đ thy được rng mình s được sng bi đã được giáo hun ca Chúa dưỡng nuôi (c. 2-3). Và lng nghe đ thy đường li, cách cư x ca Chúa vượt quá trí tưởng ca con người. Vì “tư tưởng ca Ta không phi là tư tưởng ca các ngươi, và đường li các ngươi không phi là đường li ca Ta” (c. 8)

Trong s chú tâm như thế, người Kitô hu s nhn thy nhng li Chúa phán là chân tht và không sai chy. “Cũng như mưa vi tuyết sa xung t tri không tr v tri nếu chưa thm xung đt, chưa làm cho đt phì nhiêu và đâm chi ny lc, cho k gieo có ht ging, cho người đói có bánh ăn, thì li Ta cũng vy, mt khi xut phát t ming Ta, s không tr v vi Ta nếu chưa đt kết qu, chưa thc hin ý mun ca Ta, chưa chu toàn s mng Ta giao phó” (c. 10-11). Li ha ca Thiên Chúa xưa nơi các t ph, qua các ngôn s đã thành hin thc. Ân sng, ngun sui mát lành và Li ca Thiên Chúa được hi t li trong Đc Kitô. Đng đã có t khi đu và đã mc ly xác phàm, cư ng gia chúng ta (x. Ga 1,1.14). Qua cái chết và s phc sinh, Đc Kitô đã hoàn trn mi li Chúa phán xưa và tr v li nơi Người đã phát xut.

Vy nên khi nghe bài đc này, mt mt người tín hu ca ngi nhng k công Chúa đã làm, mt khác h không quên dâng lên li khn cu đ nh Li Chúa khơi gi và soi dn, người ta có th tr v đường ngay no chính. Đ nh đó, h mnh dn tiến bước đến mch sui đích thc là Đc Kitô.[29] Cui cùng, nơi bài đáp ca, nếu xưa kia, v Ngôn s reo mng và tiến li sui nước hng sng, thì chúng ta s kết hp vi ngôn s và cùng reo vui khi tiến ti giếng nước Ra ti, nước ca ơn thánh.

Đây chính là Thiên Chúa cu đ tôi, tôi tin tưởng và không còn s hãi,

bi vì ĐC CHÚA là sc mnh tôi, là Đng tôi ca ngi, chính Người cu đ tôi.

Các bn s vui mng múc nước tn ngun ơn cu đ.

Các bn s nói lên trong ngày đó :

Hãy t ơn ĐC CHÚA, cu khn danh Người,

vĩ nghip ca Người, loan báo gia muôn dân,

và nhc nh : danh Người siêu vit.

Đàn ca lên mng ĐC CHÚA, vì Người đã thc hin bao k công ;

điu đó, phi cho toàn cõi đt được tường.

Dân Xi-on, hãy reo hò mng r,

vì gia ngươi, Đc Thánh ca Israen qu tht là vĩ đi!” (Is 12,2-3.4bcd.5-6)

3.6. Bài đc VI (Br 3,9-15.32 - 4,4): Hãy gn bó vi Ngun Mch Khôn Ngoan

Trong li nguyn sau bài đc trích t sách Barúc, Hi Thánh khn khon: “Ly Chúa, Chúa không ngng kêu gi muôn dân gia nhp Hi thánh Chúa, khiến Hi thánh ngày thêm phát trin. Xin hng thương gi gìn nhng người đã được ơn tái sinh nh Bí tích thánh ty.”[30] Nơi li khn cu này, Hi Thánh xác tín da trên nn tng, Thiên Chúa là ánh sáng dn đường, là sui ngun ca s khôn ngoan. Người hướng dn ta bng lut l ca Người. Các tín hu phi trung thành vi l lut ca Người, theo gương Chúa Kitô.

Đc trích đon ca sách Barúc, người tín hu đương thi như nhn thy tính thi s ca s đip mà ngôn s này loan báo. Gia mt thế gii kh thiêng, ra như người ta mun gt b Thiên Chúa ra mt bên. Còn nh trong s đip cho ngày gii tr thế gii ln 26 (2011), Đc Bênêđíctô XVI có viết: “Có mt xu hướng duy đi (laïciste) mnh m mun loi b Thiên Chúa ra khi cuc sng con người và xã hi, toan tính kiến to mt “thiên đường” không có Thiên Chúa. Nhưng kinh nghim dy rng mt thế gii không có Thiên Chúa là “mt ha ngc” trong đó, tri vượt nhng ích k, chia r trong các gia đình, oán thù gia cá nhân và các dân tc, thiếu tình thương, nim vui và hy vng”. Ý tưởng này, chúng ta còn có th thy ri rác nơi các giáo hun ca Đc Thánh Cha. Trong Thông đip “Chúng ta được cu ri nh nim hy vng”, Đc Thánh Cha cũng đã qu quyết: “Mt nn nhân bn vng bóng Thiên Chúa s là mt nên nhân bn phi nhân”.[31]

Rt nhiu tín hu, đang khi sng nim tin Kitô giáo, h li b lôi kéo bi ch nghĩa cá nhân, ch nghĩa t do phóng khoáng, đ ri xem lut l là mt th ràng buc, gò bó t do ca h. H đâu biết rng, trong truyn thng Dothái - Kitô giáo, Lut chính là cánh ca ca s khôn ngoan, dn h tiến vào min đt ca s sng. Ngay t nhng chương đu ca sách Lut (Tora), bt k ai cũng nhn ra rng mi hu th nhân linh được đt trước mt s la chn căn bn khi đng trước cây biết lành biết d (St 2,16-17). Người ta được k cho biết, ai nghe theo lòng ham mun bi nô l cho ước mun ca mình, thì người y chn con đường lm lc, con đường bt hnh, và s chết s dn người y đến ch xa lìa s sng. Trong nhng trang cui cùng ca sách Tora, người ta cũng gp thy cùng mt tình trng y: Israen li buc phi la chn: s sng hoc s chết, hnh phúc hoc tai ho, t do hay nô l (Đnl 30,15-20). Nếu h chn s sng, mt con đường được m ra đ dn dt h đi trên no đường s sng. Con đường y chính là L Lut được viết trong b sách này.[32] “Đc Khôn Ngoan là hun gii ca Thiên Chúa ghi trong sách Lut, Lut tn ti đến muôn đi. Ai gn bó vi L Lut thì s được sng; còn ai lìa b, t s phi chết” (Br 4,1).

Chính vì thế, khi hp mng đ c hành bui Canh Thc này, cng đoàn tín hu s không ngng ca hát đ tán dương nhng k công Chúa thc hin nơi mi cá nhân. Qua đó, h cũng không ngng t ơn Thiên Chúa vì đã thương mc khi đc công chính và ngun mch khôn ngoan đ h thy đâu là no chính đường ngay mà h cn bước đi. No đường đó không là ai khác ngoài Đng là “đường, là s tht và là s sng” (Ga 14,6).

Lut pháp CHÚA qu là hoàn thin, b sc cho tâm hn.

Thánh ý CHÚA tht là vng chc, cho người di nên khôn.

Hun lnh CHÚA hoàn toàn ngay thng, làm hoan h cõi lòng.

Mnh lnh CHÚA xiết bao minh bch, cho đôi mt rng ngi.

Lòng kính s CHÚA luôn trong trng, tn ti đến muôn đi.

Quyết đnh CHÚA phù hp chân lý, hết thy đu công minh,

tht quý báu hơn vàng, hơn vàng y muôn lượng,

ngt ngào hơn mt ong, hơn mt ong nguyên cht.” (Tv 19,8.9.10.11)

3.7. Bài đc VII (Ed 36,16-28): Ta s đt Thn Khí vào lòng các người

Người ta hn s rt trăn tr vi vic Hi Thánh chn đc trích đon ca sách ngôn s Êdêkien bài đc cui cùng các sách Cu Ước trong Đêm Canh Thc Vượt Qua này. Xét v ni dung ca trích đon này, điu mà v ngôn s gi nên, v vic Thiên Chúa s ban tng mt qu tim mi, s đt Thn Khí mi vào lòng dân ca Người, không phi là chuyn mi m. Trước đó, ngôn s Giêrêmia đã là người khi xướng (xc. Gr 31,31-34).[33] Thế nhưng, nói như thế không có nghĩa là ta đng hoá vi vic chn đc trích đon sách thánh này là mt hn chế. Đúng hơn, người tín hu khi nghe trích đon này, cn đt trong bi cnh rng hơn mà s đip ca ngôn s Êdêkien mang li. Người ta s không th quên nét tư tế và đn th là đc đim văn chương trong sách ngôn s Êdêkien. Ngoài ra nhng th kiến va dài dòng va k d mà v ngôn s này viết li, ra như rt thích hp cho bi cnh phng v hôm nay.[34]

Tr li vi bài đc, th kiến mà v ngôn s lãnh nhn t Thiên Chúa cho thy, dân không ngng phn nghch cùng Thiên Chúa qua cách ăn nết ca mình. Vy nên dân ngoi nhìn thy nhng vic h làm mà kêu lên rng: “Đó là dân ca Đc Chúa, chúng đã phi ra khi x ca Người” (c. 20). Li nói đó ra như mt li xúc phm đến Danh ca Đc Chúa, đến quyn năng ca Người.

Thiên Chúa không bưng tai, bt mt trước li phm ca dân, cũng không gi điếc làm ngơ trước nhng li xúc phm. Thế nhưng tình thương ca Người còn ln hơn nhng ti phn nghch đó. Tình yêu đó là tình yêu đi bước trước. Trước khi dân ý thc v li phm ca mình và tr v ca Chúa, thì Người đã giơ tay giáng phúc cho h. Vì thế: “Ta s biu dương danh thánh thin vĩ đi ca Ta đã b xúc phm gia chư dân… By gi chư dân s nhn biết chính Ta là Đc Chúa” (c. 22-23). S biu dương ca Đc Chúa s là vic quy t dân đang tn mác khp nơi và dn đưa v min đt đã ha vi bc t tiên.

Vic quy t này khiến cho người tín hu liên h đến kế hoch mà Thiên Chúa thc hin cho Hi thánh ca Người như trong sách Khi Huyn mô t: “Sau đó, tôi thy: kìa mt đoàn người tht đông không tài nào đếm ni, thuc mi dân, mi chi tc, mi nước và mi ngôn ng. H đng trước ngai và trước Con Chiên, mình mc áo trng, tay cm nhành lá thiên tuế. H ln tiếng tung hô: ‘Chính Thiên Chúa chúng ta, Đng ng trên ngai, và chính Con Chiên đã cu đ chúng ta’” (Kh 7,9-10).

T vin tượng ca sách Khi Huyn v cuc chiêu tp vĩ đi ca Thiên Chúa như thế, người ta nhn ra tính cách ph quát trong ơn cu đ mà Thiên Chúa mang li. Đ nhp đoàn cùng đoàn dân đông đo này, người ta cn đón nhn “dòng nước thanh sch” (c. 25) và “Thn Khí mi” (c. 26). Nhng yếu t đó được hi t trong Phép ra mà Đc Giêsu Kitô đã thiết lp trong máu ca mình (xc. Ga 3,1-8).

Vy nên nhng li Thánh vnh và cu nguyn mà Hi Thánh dùng đ đc sau khi nghe đon sách ngôn s Êdêkien đu hướng đến Bí tích Ra ti. Nơi các Thánh vnh, chúng đu là nhng ca vãn Ra ti. Thánh vnh 41 din t nim mong ước ca người d tòng được gp Chúa hng sng; Thánh vnh 50 din t s ước ao được đi mi tn ci gc thâm sâu nht ca hu th. Điu đó cho thy Hi Thánh như mun thiết lp mt bước chuyn tiếp t nhng bài đc Cu Ước sang nhng bài đc Tân Ước mà đnh cao là nhng trình thut Phc Sinh. Thế nhưng trước khi lng nghe trình thut Phc Sinh, Li Chúa trong thư thánh Phaolô gi giáo đoàn Rôma (6,3-11) s giúp tín hu ý thc rng khi người d tòng được dìm xung nước, là lúc h cùng chết vi Chúa Kitô; khi h ra khi nước, là lúc h được cùng sng li vi Người. Là chi th ca Đng đã thng s d và s chết, các tín hu phi sng như nhng người đã sng li.

4. Kết lun

Hi Thánh đã tri qua 40 ngày chay tnh và Tam Nht Thánh. Trong quãng thi gian này, yếu t cu nguyn được đy mnh. Cách riêng trong Đêm Vng Phc Sinh, truyn thng Hi Thánh ghi nhn dân Chúa càng cu nguyn khn thiết hơn trong đêm nay. H dành c đêm đ lng nghe nhng bài Sách Thánh, dành c đêm đ cu nguyn bng nhng Thánh vnh. Qua đó người tín hu s khám phá thy ân hu mc khi tình thương ca Thiên Chúa.

Đang khi sng trong mu nhim ca Đêm Canh Thc như thế, người tín hu cũng được mi gi khám phá hng ân Thiên Chúa t t mình và mc khi ơn cu đ ca Người trong dòng lch s cu đ. Đ đi đến “M ca mi đêm canh thc” này, lch s cu đ đã ghi nhn “nhiu đêm” trước đó. mi đêm y, Thiên Chúa đã giáo dc cách tim tiến đ con người nhn biết Thiên Chúa là ai? Con người là gì? Con người có vai trò và cùng đích ra sao? Con người đã được cu đ như thế nào?

Vi nhng đòi buc ca thi đi, vic c hành như xưa không còn tn ti. Thế nhưng điu đó cũng không đng nghĩa vi vic lãng quên đi tt c ý nghĩa mà truyn thng xa xưa đ li. nhng bài đc thu gn theo Sách l hin hành, Cách riêng nơi nhng bài đc Cu Ước được c hành trong Đêm Canh Thc Vượt Qua, người ta s nhìn thy mt bn tóm tt ca Sách Thánh v lch s cu đ, v nhng k công Chúa đã thc hin, và v kế hoch nhim mu ca Thiên Chúa.

Ước mong n lc mà bài viết này thc hin, s giúp người tín hu ý thc và hiu rõ hơn nhng điu mà mình c hành trong Đêm cc thánh này. Qua đó, người ta s bt đi cm giác mt mi, mt thi gian đang khi c hành phn Phng v Li Chúa. Thay vào đó, nhiu người s cm nghim nim vui vì được cu đ, vì được thy nhng k công Chúa làm cho con người và cho riêng mình, và cũng vì được v oà trong nim vui phc sinh, nim vui tiên báo tương lai s đến ca con người.

Đoàn áo trng mau chnh t hàng ngũ,

Đã vượt qua Hng Hi tht diu huyn,

Hãy tiến vào d yến tic Con Chiên,

Dâng lên Đc Kitô li ca ngi!

Cùng nếm th, nào anh em ta hi,

Thánh Th Ngài trên thp t hiến dâng,

Ung cho say ly bu huyết đ hng,

Đ ta sng cho Chúa Tri mãi mãi.

Ôi phúc c! Đêm dài Vượt Qua y

Lúc thiên thn chinh pht khp dân Ai,

Bng vùng lên đoàn dân thánh ca Ngài

Thoát xing xích Pharaô đc d.

Chiên Vượt Qua là Kitô Đc Chúa

Đ máu đào vô ti cu sinh linh,

Này bánh không men nuôi dưỡng lòng thành

Hn trinh trng khi sa vòng tc lu.[35]


[1] “Homily 19 on psalm 5”, The Paschal Mystery: Ancient Liturgies and Patristic Texts (Alba Patristic Library, Vol. 3), Andre Hamman, OFM, ed., 1969, pp. 109-110. Trích li trong: Jame Monti, The Week of Salvation: History and Tradition of Holy Week (Our Sunday Visitor: Huntington, Indiana, 1993), p. 324.

[2] Thánh Âutinh, Sermo 219, (PL., 38:1088).

[3] Thánh Lêô C, Tractatus 47, 1, CCL 138 A, p. 274.

[4] Thánh Lêô C, Tractatus 72, 1, CCL 138 A, p. 441.

[5] Xc. Nhiu tác gi, Khi hp nhau c hành phng v, bn ronéo, tp I, tr. 224.

[6] Li nguyn th hai sau bài đc th by (Ed 36,16-17a.18-28).

[7] Xc. Josef Adreas Jungmann, “Introduction”, K. Becker, O Truly Blessed Night: A Study of the Theology of the Easter Vigil, (St. Louis, Missouri: Pie Decime Press, 1956), p. 9.

[8] Jame Monti, ibid., p.343.

[9] Circular Letter Concerning the Preparation and Celebration of the Easter Feast, Feb 20, 1988, #85, L’Osservatore Romano, Feb 29, 1988, p.18.

[10] Xc. Georges Martimort ed., The Church at Prayer, Vol. IV: The Liturgy and Time (The Liturgical press, Collegeville, Minesota, 1986), p. 42.

[11] R. Le Déaut, La Nuit pascale …, Roma, 1963 (Analecta biblica 22), pp. 73-129. Trích li trong: Georges Martimort ed., ibid.

[12] R. Le Déaut, ibid., p. 64-65. Trích li trong: Robert Gantoy and Romain Swaeles ed., Day of the Lord: The Liturgical Year, Vol. III: Easter Tridium / Easter Season (The Liturgical press, Collegeville, Minesota, 1993), p. 42-43.

[13] Li hun d ca tư tế dành cho cng đoàn trước khi c hành phn Phng v Li Chúa trong đêm Canh Thc Vượt Qua. Trích trong: Nhóm PD. CGKPV, Nghi Thc Tun Thánh (Sài Gòn, 2011), tr. 156.

[14] Xc. Ngũ Thư – Bn dch đ hc hi, phn dn nhp tng quát, Bn dch ca Nhóm PD. CGKPV (nxb. Tôn giáo, Hà Ni, 2010), tr. 36-39.

[15] Xc. Robert Gantoy and Romain Swaeles ed., ibid., p. 43-44.

[16] Peter Chrysologus (ca 380-450), Sermon 148, in I.P. Migne, Patrologie Latine, 52, col. 596.

[17] Li nguyn th nht sau bài đc I.

[18] Xc. Mt 3,17; Mc 12,6; Lc 1,55-73; Ga 3,16; Cv 3,15; Gl 3,16.

[19] Origen (ca. 185-253), Homélies sur la Genèse, VIII,6, in Sources chrétiennes 7 (Paris: Cerf, 1943) 167-168. Trích li trong: Robert Gantoy and Romain Swaeles ed., ibid., p. 48.

[20] Xin coi li nguyn sau bài đc II.

[21] Xc. Neal M. Fanagan, Salvation History (New York, 1964), bn Vit ng: Lch s cu đ, in Róneo, tr. 29-42.

[22] Xc. Robert Gantoy and Romain Swaeles ed., ibid., p. 49.

[23] Xc. Etienne Charpentier, Du lch Kinh thánh, không rõ dch gi, nơi và năm xut bn, tr. 30.

[24] Ngũ Thư – Bn dch đ hc hi, ibid., phn dn nhp sách Xut Hành, tr. 182.

[25] Xc. Li nguyn sau bài đc III.

[26] Xc. Nguyn Ngc Rao, Các sách Ngôn S (Sài gòn: 2006), tr. 137.

[27] Xc. Li Chúa cho mi người, Bn dch ca Nhóm PD. CGKPV (nxb. Tôn giáo, Hà Ni, 2006), phn chú thích, tr. 1252-1253.

[28] Xc. James Monti, ibid., p. 348.

[29] Xin coi li nguyn sau bài đc V.

[30] Li nguyn sau bài đc VI.

[31] Thông đip Spe Salvi, s 78.

[32] Xc. Ngũ Thư – Bn dch đ hc hi, ibid., phn dn nhp tng quát, tr. 45-46.

[33] Xc. Nguyn Ngc Rao, ibid., tr. 216-218.

[34] Nhng th kiến đó là: Bn con vt mang xa giá ca Đc Chúa (ch. 1-3); Đn th lúc nhúc nhng súc vt và nhng thn tượng ghê tm (ch. 8-11); Cánh đng mênh mông đy xương ct bng dưng chi dy thành mt rng người sng đng (ch. 37); Đc bit là th kiến đn th tương lai được xây ct theo mt ho đ tưởng tượng (ch. 46-48).

[35] Thánh thi Kinh Chiu, Mùa Phc Sinh.

 

(daminhvn.net) Th hai, 26 Tháng 3 2012 15:19 Thn Hc


Phung Vu