Lịch Sử Đằng Sau Cuộc Đàn Áp Giáo Hội Công Giáo Tại Nicaragua

(dcctvn.org) Chúa Nhật, 14-08-2022

 Đức Giám mục Rolando Álvarez Địa phận Matagalpa, Nicaragua, đã bị cảnh sát theo dõi từ đầu tháng 8 năm 2022 (Ảnh: Giáo phận Matagalpa)

Một Giám mục bị quản thúc tại gia, các Linh mục bị cảnh sát sách nhiễu, Dòng Thừa sai Bác ái bị trục xuất, và nhiều hạn chế trong việc thờ phượng: đây là tình trạng mà Giáo hội Công giáo ở Nicaragua đang trải qua hiện nay dưới thời chính phủ đương nhiệm của Tổng thống Daniel Ortega.

Nhưng làm thế nào mà đất nước Trung Mỹ lại đi đến cuộc khủng hoảng như vậy?

Câu chuyện này bắt đầu vào năm 1979 với việc lật đổ chế độ độc tài của triều đại Somoza và chính phủ Sandinista đầu tiên lãnh đạo Nicaragua từ đó cho đến năm 1990. Và 40 năm sau, những thái độ thù địch và sự đàn áp lại tiếp tục lặp lại.

Vào ngày 19 tháng 7 năm 1979, Mặt trận Giải phóng Quốc gia Sandinista (FSLN), một nhóm du kích cánh tả, đã lật đổ Anastasio Somoza Debayle, thành viên thứ ba và cuối cùng của cái gọi là triều đại Somocista – sau cha ông, Anastasio Somoza García, và anh trai của ông, Luis Somoza Debayle – người đã trị vì đất nước từ năm 1937.

Vào tháng 11 năm 1979, Hội đồng Giám mục Nicaragua đã công bố một bức thư mục vụ có tiêu đề “Cam kết của Kitô giáo vì một Nicaragua mới”, trong số những điều khác, coi “quá trình cách mạng” này là một cơ hội cho đất nước và đồng thời kêu gọi dân chúng thực hiện những hy sinh cần thiết và trải nghiệm một “sự hoán cải tâm hồn sâu sắc”.

Các Giám mục cũng kêu gọi “không gian rộng rãi đối với tự do cho phép Giáo hội thực hiện hoạt động tông đồ của mình mà không bị can thiệp”.

Ngay sau khi chế độ cầm quyền của Somoza sụp đổ, Hội đồng Quản lý Tái thiết Quốc gia gồm 5 thành viên được thành lập: 3 thành viên đến từ FSLN và 2 thành viên độc lập, bao gồm Violeta Chamorro (góa phụ của Pedro Chamorro, giám đốc tờ báo La Prensa, người bị Somoza ám sát) và Alfonso Robelo. Người điều phối là Daniel Ortega.

Violeta Chamorro từ chức khỏi hội đồng này vào tháng 4 năm 1980 do đường hướng xã hội chủ nghĩa mà FSLN đang thực hiện và ảnh hưởng của Cuba trong chính phủ. Robelo từ chức vì những lý do tương tự và sau đó gia nhập ban lãnh đạo chính trị của phong trào Kháng chiến Nicaragua (được gọi là “Contras” dành cho “những người phản cách mạng”), được Hoa Kỳ tài trợ, đã đã chiến đấu trong một cuộc nội chiến với Sandinistas trong suốt thập kỷ.

Hội đồng đã cai trị Nicaragua cho đến năm 1985 và trao lại quyền lực cho Ortega, người đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1984 với FSLN, vốn đã trở thành một đảng chính trị.

Các Linh mục trong chính phủ và sự can thiệp của Đức Gioan Phaolô II

Với việc ra mắt Hội đồng, ba Linh mục nổi tiếng cổ vũ thần học giải phóng chủ nghĩa Mác đã đảm nhận các chức vụ trong chính phủ Sandinista: Cha Miguel D’Escoto giữ chức vụ Bộ trưởng ngoại giao (1979-1990); Cha Ernesto Cardenal giữ chức vụ Bộ trưởng văn hóa (1979-1987); và Cha Edgar Parrales giữ chức vụ Thứ trưởng, phó Tổng giám đốc Viện An sinh xã hội Nicaragua (1979-1980), Bộ trưởng phúc lợi xã hội (1980-1982) và Đại sứ Nicaragua tại Tổ chức các quốc gia châu Mỹ (1982-1986).

Sự tham gia của các Linh mục này trong chính phủ đã gây ra sự căng thẳng với các Giám mục. Mặc dù ban đầu Giám mục cho phép họ tham gia, vào tháng 1 năm 1980, Hội đồng Giám mục quyết định rằng họ không thể là thành viên của chính phủ Sandinista nữa.

Vào tháng 4 năm đó, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã tiếp kiến các Giám mục Nicaragua tại Vatican và nói với họ trong một bài diễn văn rằng “một hệ tư tưởng vô thần không thể trở thành công cụ hướng dẫn cho nỗ lực thúc đẩy công bằng xã hội, vì nó tước đi tự do của con người, tước đi nguồn cảm hứng thiêng liêng và sức mạnh để yêu thương anh chị em mình, vốn có nền tảng vững chắc nhất và hữu hiệu nhất nơi tình yêu của Thiên Chúa”.

Vài tuần sau, các Giám mục yêu cầu các Linh mục này từ chức khỏi chính quyền Sandinista, nhưng họ đã từ chối.

Vào tháng 2 năm 1984, Đức Gioan Phaolô II đã đình chỉ chức thánh (ad divinis) đối với ba Linh mục và Cha Fernando Cardenal, anh trai của Ernesto, người cũng tham gia vào chế độ Ortega. Từ năm đó đến năm 1990, Cha Fernando Cardenal giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ giáo dục.

Một vị Tổng Giám mục can trường và một Linh mục bị phục kích

Trong thời kỳ Sandinista đầu tiên, một trong những thành viên của Giáo hội Công giáo đã đứng ra tố cáo các vi phạm nhân quyền là Đức Tổng Giám mục Địa phận Managua, Đức Cha Miguel Obando y Bravo (1926-2018), người được Đức Gioan Phaolô II tấn phong Hồng y vào năm 1985.

Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo đã được biết đến với việc tố cáo các hành vi vi phạm nhân quyền trong chế độ độc tài Somoza và không giữ im lặng khi đối mặt với các hành vi ngược đãi của chế độ Ortega.

Ngoài ra, vai trò của Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo còn có ý nghĩa quyết định trong việc ngăn chặn sự lan truyền của cái gọi là “Giáo hội của nhân dân” do các Linh mục và tu sĩ cổ xúy thần học giải phóng của chủ nghĩa Mác.

Chính phủ FSLN đã trả đũa và nhắm mục tiêu vào các Linh mục mục lỗi lạc. Vào tháng 8 năm 1982, các đặc vụ của chế độ ăn mặc như cảnh sát đã bắt giữ Cha Bismarck Carballo, người lúc đó là phát ngôn viên của Giáo hội và là giám đốc của một đài phát thanh Công giáo.

Các đặc vụ đã xông vào nơi ở của vị Linh mục ở và bịa đặt một vụ bê bối tình dục bị cáo buộc với một phụ nữ. Họ lột trần ngài, bắt ngài ra ngoài đường, và công bố câu chuyện sai sự thật trên tất cả các phương tiện truyền thông chính thức.

Vào tháng 2 năm 1986, Ngoại trưởng Hoa Kỳ đã công bố lời khai của cựu trung úy Álvaro Baldizón Avilés thuộc đảng Sandinista, một người ly khai tuyên bố rằng vụ bê bối liên quan đến Cha Carballo là do chế độ Ortega dàn dựng.

Một trong những sự phẫn nộ khác của Ortega chống lại Giáo hội là việc trục xuất 10 Linh mục nước ngoài vào tháng 7 năm 1984. Các vị Linh mục này bị buộc tội vi phạm luật pháp quốc gia và tham gia các hoạt động chống chính phủ vì tham gia cuộc tuần hành do Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo kêu gọi liên đới với Cha Luis Amado Peña, một Linh mục bị chế độ buộc tội khủng bố.

Vai trò của Giáo hội trong thỏa thuận hòa bình

Vào những năm 1980, các cuộc đụng độ giữa FSLN và quân kháng chiến hay còn gọi là “Contras” khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng. Vào ngày 7 tháng 8 năm 1987, Hiệp ước Hòa bình Esquipulas II được ký kết tại Guatemala nhằm chấm dứt cuộc nội chiến ở Nicaragua và đạt được một “nền hòa bình lâu dài” ở Trung Mỹ. Văn kiện kêu gọi các cuộc bầu cử đa đảng tự do và thành lập Ủy ban Hòa giải Quốc gia.

Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo và Đức Giám mục phụ tá lúc đó của Địa phận Managua, Đức Cha Bosco Vivas Robelo, đã tham gia vào ủy ban này.

Ortega tranh cử Tổng thống trong cuộc bầu cử vào tháng 2 năm 1990 và bị đánh bại bởi Violeta Chamorro. Ortega tiếp tục tranh cử Tổng thống không thành công vào năm 1996 và 2001.

Vào ngày 18 tháng 10 năm 1996, hai ngày trước cuộc bầu cử, Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo đã kể một câu chuyện – mà báo chí gọi là “câu chuyện ngụ ngôn về kẻ ác hiểm” – khuyến khích người dân Nicaragua nên thận trọng và suy nghĩ về những điều tốt đẹp nhất cho đất nước.

Ortega làm hòa với Giáo hội Công giáo

Sau khi thua trong cuộc bầu cử, Ortega – lúc đó đang lãnh đạo phe đối lập – dường như đã làm hòa với Giáo hội Công giáo. Vào tháng 7 năm 2003, người cựu du kích đã xin lỗi về những “sự thái quá” và “những sai sót” của chính phủ ông ta đối với người Công giáo trong những năm 1980.

Vào tháng 6 năm 2004, Ortega đề xuất đề cử Giải Nobel Hòa bình cho Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo, “nhằm ghi nhận sự tranh đấu của ngài cho hòa giải dân tộc” và việc ký kết các hiệp ước hòa bình vốn đã chấm dứt cuộc nội chiến.

Vào tháng đó, Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo đã chấp nhận yêu cầu của Ortega để dâng Thánh lễ do Sandinista tài trợ cầu nguyện cho hàng nghìn người chết trong cuộc nội chiến.

Vào tháng 7 năm 2004, như một phần trong sự kiện kỷ niệm 25 năm cuộc cách mạng Sandinista, Ortega đã công khai xin lỗi về những hành vi ngược đãi chống lại Giáo hội Công giáo trong chính phủ đầu tiên của ông và nhắc đến Cha Carballo một cách rõ ràng.

Ortega trở lại nắm quyền vào năm 2007

Ortega đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2006 với 38% phiếu bầu nhờ cải cách bầu cử vốn đã hạ tỷ lệ thắng cử tổng thống xuống còn 35% phiếu bầu nếu có khoảng cách 5% so với vị trí thứ hai.

Vào tháng 2 năm 2007, Ortega đã mời Đức Tổng Giám mục Obando y Bravo, khi đó là nguyên Tổng Giám mục Địa phận Managua và 81 tuổi, chủ trì Hội đồng Hòa giải và Hòa bình Quốc gia do chính phủ mới của ông lập ra. Đức Hồng y Tổng Giám mục Obando y Bravo đã chấp nhận vị trí đó trên “cơ sở cá nhân” và có sự hỗ trợ của Hội đồng Giám mục.

Tuy nhiên, vào tháng 9 năm 2008, Đức Giám mục Địa phận Matagalpa, Đức Cha Jorge Solórzano, cảnh báo rằng mặc dù quan hệ với chính phủ có vẻ thân thiện, các biện pháp chống lại công việc của Giáo hội đã được dự đoán trước, chẳng hạn như loại bỏ trợ cấp của nhà nước cho các trường học Công giáo.

Vào tháng 11 năm đó, bạo lực lại tiếp tục bùng phát tại quốc gia này sau những cáo buộc gian lận trong các cuộc bầu cử của thành phố vốn đã trao 62% văn phòng thị trưởng trên toàn quốc cho FSLN. Các Giám mục đã đưa ra một lời kêu gọi mạnh mẽ đối với hòa bình.

Ortega một lần nữa tấn công Giáo hội Công giáo

Đầu năm 2009, căng thẳng lại tiếp tục giữa chính phủ Sandinista và Giáo hội Công giáo. Vào cuối tháng 4, một email từ Tổng thống Nicaragua đã gửi một tài liệu đến các phương tiện truyền thông mô tả các Giám mục Nicaragua là những kẻ tham nhũng, gây ra phản ứng chính thức từ Hội đồng Giám mục.

Vào tháng 6, Ortega cố gắng bịt miệng những lời chỉ trích mà một số Giám mục đưa ra về chính phủ của ông bằng cách kêu gọi họ cầu nguyện thay vì bình luận về chính trị. Các Giám mục đã đáp lại rằng cầu nguyện là không đủ nếu một người không dấn thân cho công lý.

Vào tháng 4 năm 2010, khi khả năng Ortega tái tranh cử vào năm 2011 đang được tranh luận, các Giám mục đã kêu gọi đất nước đối thoại và tố cáo “những hành vi vi phạm” trái với hiến pháp vốn đặc biệt nghiêm cấm các nhiệm kỳ tổng thống kế tiếp.

Tuy nhiên, Tòa án Tư pháp Tối cao, với các thành viên Sandinista, đã cho phép Ortega tranh cử trong cuộc bầu cử được tổ chức vào ngày 6 tháng 11 năm 2011.

Trong bối cảnh này, Đức Giám mục phụ tá Địa phận Managua, Đức Cha Silvio José Báez, cảnh báo rằng Nicaragua đang trên đường “hướng đến chủ nghĩa toàn trị hữu hình hoặc bí mật” và đồng thời yêu cầu sự hiện diện của các quan sát viên quốc tế.

Thư ký của Hội đồng Giám mục, Đức Giám mục Sócrates René Sandigo, cho biết rằng với sự ứng cử này, đất nước thiếu pháp quyền và sự ngờ vực thiếu tin tưởng trong dân chúng đã tăng lên.

Gần một tháng trước cuộc bầu cử, một số Giám mục cho biết họ đã nhận được những lời đe dọa.

Nhà lãnh đạo Sandinista đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử với hơn 62% số phiếu bầu, trong bối cảnh bị cáo buộc gian lận. Báo cáo của Trung tâm Carter cho biết, theo đánh giá của các nhà quan sát trong nước và quốc tế, các cuộc bầu cử “không minh bạch”.

Trong một tuyên bố, các Giám mục cho biết rằng tính hợp pháp của các kết quả “hoàn toàn đáng nghi ngờ”.

Giáo hội Công giáo phản đối việc tái cử vô thời hạn

Sau nhiệm kỳ thứ ba, trong đó cũng có xích mích với các Giám mục, Ortega quyết định tranh cử nhiệm kỳ thứ tư.

Vào tháng 1 năm 2014, đa số Sandinista trong Quốc hội đã phê chuẩn sửa đổi hiến pháp để cho phép Ortega tái cử vô thời hạn, điều mà các Giám mục chỉ trích. Cơ quan lập pháp cũng trao cho tổng thống quyền ban hành các sắc lệnh với sức mạnh của luật pháp.

Vào tháng 6 năm 2016, Hội đồng Giám mục đã kêu gọi Ortega đảm bảo rằng cuộc bầu cử vào ngày 6 tháng 11 sẽ diễn ra minh bạch và có sự hiện diện của các quan sát viên trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, Ortega lại giành chiến thắng trong cuộc bầu cử với các cáo buộc gian lận.

‘Chúng tôi là một Giáo hội bị đàn áp’

Cuộc khủng hoảng hiện tại ở Nicaragua bắt đầu vào tháng 4 năm 2018, trong nhiệm kỳ thứ tư của Ortega. Việc cải cách hệ thống y tế và lương hưu đã gây ra nhiều cuộc biểu tình trên khắp cả nước, vốn đã bị cảnh sát đàn áp dữ dội và trong thời gian đó, nhiều Giám mục và Linh mục đã nhận được những lời đe dọa đến tính mạng.

Trong bối cảnh này, Đức Tổng Giám mục Địa phận Managua, Đức Hồng y Leopoldo José Brenes; Đức Giám mục phụ tá Silvio José Báez; và Sứ thần Tòa thánh, Đức Tổng Giám mục Waldemar Somertag, đã bị một đám đông ủng hộ chính phủ đánh đập khi đang thực hiện chuyến viếng thăm mục vụ tại Tiểu Vương Cung Thánh Đường Thánh Sebastian ở Diriamba, cách thủ đô 25 dặm.

Vào ngày 13 tháng 7 năm 2018, cảnh sát và quân đội đã xả súng vào Giáo xứ Lòng Thương Xót ở Managua, nơi những người trẻ tuổi phản đối chế độ đã đến lánh nạn.

Đức Giám mục Báez đã lên án “hành vi đàn áp vô đạo đức” đối với dân thường trên Twitter và yêu cầu cộng đồng quốc tế không được thờ ơ. Vị Giám chức cho biết rằng “chúng tôi đã bắt đầu trở thành một Giáo hội bị đàn áp”.

Ngay sau đó, Giáo hội Công giáo đã một lần nữa đồng ý tham gia với tư cách là trung gian hòa giải trong các cuộc đàm phán quốc gia để giải quyết cuộc khủng hoảng khiến hàng trăm người thiệt mạng, nhưng các cuộc đàm phán đã bị đình chỉ.

Năm 2019, có một nỗ lực khác trong các cuộc đàm phán giữa chính phủ và phe đối lập, nhưng lần này Hội đồng Giám mục Nicaragua từ chối tham gia và yêu cầu “giáo dân phải là những người trực tiếp chịu trách nhiệm” cho tiến trình này.

Vào tháng 3 năm 2019, Đức Thánh Cha Phanxicô đã tiếp Đức Giám mục Báez trong một buổi tiếp kiến riêng tại Vatican. Hai tuần sau, Đức Hồng y Brenes cho biết rằng Đức Thánh Cha đã yêu cầu Đức Giám mục Báez chuyển đến Rôma. Hiện nay vị Giám chức đã định cư tại Hoa Kỳ.

Một năm sau, vào ngày 31 tháng 7 năm 2020, một trong những vụ cuộc tấn công mang tính biểu tượng nhất chống lại Giáo hội đã xảy ra. Một cá nhân không rõ danh tính đã xông vào một trong những nhà nguyện bên trong Nhà thờ Chính Tòa Managua và ném một quả bom lửa làm hư hỏng bức tượng nổi tiếng, một cây Thánh giá 382 năm tuổi được người dân Nicaragua sùng kính, bên trong nhà nguyện Máu Châu Báu Chúa Kitô.

Khi cuộc bầu cử tổng thống được tổ chức vào ngày 7 tháng 11 năm 2021, các ứng cử viên đối lập chính đã bị bỏ tù. Vài ngày trước cuộc bầu cử, Hội đồng Giám mục cho biết rằng mỗi công dân nên hành động để cân nhắc những gì là công bình nhất và tốt đẹp nhất cho quê hương đất nước.

Người ta ước tính rằng tỷ lệ vắng mặt là 81,5%. Đức Giám mục Địa phận León, Đức Cha René Sándigo, là vị Giám mục duy nhất đi bỏ phiếu. Ortega tái đắc cử lần thứ tư liên tiếp với 75% số phiếu bầu.

Một Giám mục bị quản thúc tại gia

Sau khi ra lệnh giải tán 100 tổ chức phi chính phủ, trục xuất các Nhà truyền giáo Dòng Thừa Sai Bác ái và đóng cửa một số cơ sở truyền thông Công giáo, chính phủ hiện đã đặt Đức Giám mục Địa phận Matagalpa, Đức Cha Rolando Álvarez, một trong những người chỉ trích mạnh mẽ nhất vào tầm ngắm của họ.

Kể từ ngày 4 tháng 8, vị Giám chức đã bị quản thúc tại văn phòng Giáo phận cùng với 5 linh mục, 2 Chủng sinh và 3 giáo dân.

Ngày hôm đó, khi Nhà thờ đang cử hành lễ Thánh Gioan Maria Vianney, Quan Thầy của các Cha xứ, Đức Cha Álvarez đã kiệu Mình Thánh Chúa ra bên ngoài nhà thờ, và tố cáo rằng cảnh sát do Ortega cử đến đã cản trở không để cho các linh mục và cộng tác viên của ngài bước vào nhà nguyện để cử hành Thánh lễ.

Sau gần một tiếng đồng hồ kêu gọi đối thoại và tôn trọng Giáo hội Công giáo, vị Giám chức quay trở lại bên trong nhà thờ và cử hành Bí tích Thánh Thể với các phụ tá của mình.

 Tuy nhiên, cùng chiều hôm đó, cảnh sát chống bạo động đã chặn lối vào văn phòng Giáo phận và không cho Đức Giám mục Álvarez, người đã mời các tín hữu đến Nhà thờ Chính tòa Matagalpa để cử hành Giờ Thánh và Thánh lễ, rời khỏi tòa nhà.

Chế độ Sandinista đã đe dọa sẽ bỏ tù vị Giám chức, người chỉ nhận được sự bày tỏ tinh thần liên đới từ các Hội đồng Giám mục địa phương và từ một số quốc gia khác.

Luật sư Martha Patricia Molina Montenegro, thành viên của Đài quan sát Bảo vệ Minh bạch và Chống Tham nhũng, gần đây đã công bố một cuộc điều tra có tiêu đề “Nicaragua: một Giáo hội bị bách hại? (2018-2022)” ghi lại 190 vụ tấn công và xúc phạm Giáo hội Công giáo tính đến tháng 5 năm nay.

Đối với các chuyên gia như Luật sư Molina, chắc chắn rằng “chế độ độc tài” của Ortega “đã tiến hành một cuộc chiến trực diện chống lại Giáo hội Công giáo Nicaragua và mục tiêu của nó là xóa bỏ hoàn toàn tất cả những thể chế liên quan đến Giáo hội”.

Trong quá khứ, Ortega đã gọi các Giám mục là “những kẻ khủng bố” và “những con quỷ dưới lớp áo thầy tu”.

Minh Tuệ (theo CNA https://www.catholicnewsagency.com/news/252020/the-history-behind-the-persecution-of-the-catholic-church-in-nicaragua)