BỆNH "SỜ VOI"
Ngược với nhưng người bị chi phối bởi hội chứng đám
đông : nghe theo, nói theo, làm theo đám đông ; lại có những người chỉ tin vào
mình, sống theo ý mình, cho mình luôn luôn đúng. Họ như mắc bệnh "sờ voi
" của những anh thầy bói mù năm xưa : nghĩ con voi là cái quạt ( khi rờ
tai), là cái cột nhà (khi rờ chân), là cái ống nước (khi rờ vòi), là cái chổi cùn
(khi rờ đuôi ); rồi múa gậy huênh hoang : con voi là như thế ! "sự thật"
là… như thế !
Trong cuộc đời, mỗi người có quyền suy nghĩ và hành
động bằng trí óc và con tim của mình, nhưng trước bao vấn đề của con người và xã
hội, chúng ta không phải lúc nào cũng luôn khách quan, cộng thêm sự hiểu biết hữu
hạn và lòng tự ái nếu có,chúng ta dễ đi
vào mê lộ " (labirynthe) sai lầm mà vẫn cứ tưởng mình là đúng, dẫn tới thái
độ coi thường người khác, tự cao tự đại, độc hành độc đoán, làm đổ vỡ tương
quan, gây thiệt hại cho anh em và cho chính bản thân mình. Con người thật bé nhỏ
khi đứng trước chân lý và không bao giờ nắm trọn, hiểu trọn chân lý. Biết đâu
chúng ta như những người "sờ voi ", mỗi người chỉ thấy một phần mà lại
tưởng là cái toàn thể ? Vì thế, không nhất thiết là tôi đúng thì bạn phải sai,
biết đâu chừng cả hai chúng ta cùng đúng ? Mỗi người, ở một góc nhìn khác nhau,
với những suy nghĩ khác nhau, đã thấy những khía cạnh khác nhau của vấn đề.
Trong cuộc sống, chúng ta có quyền bảo vệ ý kiến của mình, nhưng cũng phải tôn
trọng ý kiến của người khác; với quan niệm này, bạn sẽ nhìn và đánh giá sự việc
lẫn con người với thái độ khoan dung và công bằng hơn. Một vết mực lem trên tờ
giấy trắng ư ? Chúng ta vẫn còn khoảng trống để viết những câu văn tuyệt diệu
hoặc vẽ những bức tranh xuất sắc cho đời. Một sai lầm, một khuyết điểm của người
mình không thích ư ? Bên cạnh đó còn bao ưu điểm mà tôi đã thấy qua và còn chưa
thấy hết, có thể biến anh ta thành bạn tốt của tôi. Đừng buồn khi thấy hoa hồng
có gai, mà hãy vui khi thấy giữa những ngọn gai còn có đoá hồng xinh đẹp. Hãy
tin rằng bên trên đám mây đen còn có ánh mặt trời . Hãy khiêm tốn tự hỏi mình :
trước sự hiểu biết mênh mông được tích tụ qua bao đời của nhân loại, chúng ta
biết được bao nhiêu ? Rồi liệu những điều chúng ta biết có hoàn toàn chính xác
không? Biết rằng mình "không biết ", đó là nền tảng của tri thức đấy
bạn ạ. Trở lại với những người "sờ voi ", có lẽ họ sẽ biết được con
voi khi ngồi lại vui vẻ bàn tán với nhau, hơn là chủ quan tin tưởng vào mình rồi
hung hăng tranh cãi. Trong mọi chuyện, hãy tự đặt mình vào vị trí người khác và
nói bằng ngôn ngữ của họ; có lẽ chúng ta sẽ hiểu nhau và dễ giải quyết vấn đề hơn
là lúc nói bằng ngôn ngữ chủ quan, đầy định kiến của mình.
Còn nếu nhỡ ra bạn là người sai lầm ? Hãy mau chân
thành nhận lỗi. Chúng ta đừng tưởng những người nhận lỗi là yếu hèn, nhu nhược;
chỉ những người mạnh mới dám nhận mình sai, còn kẻ yếu thì phủi tay lánh né hoặc
đổ lỗi cho người khác lâu rồi. Một danh nhân xưa đã nói :" Ở đời đừng sợ
sai, chỉ sợ mình không biết sai mà sửa ", có như vậy bạn mới tiến xa, nhờ
những khiếm khuyết ta mới nên hoàn hảo, nhờ những sai lầm ta mới có can đảm trở
thành người trung thực.
Các bạn tuy trẻ tuổi và là những người cởi mở, nhưng
thật không dễ khi phải nhận những sai lầm của mình, điều này đòi hỏi nhiều can đảm
và khiêm tốn. Và khi những người khác thấy được hai đức tính quý báu này nơi bạn,
họ sẽ dễ dàng nói với bạn : đâu là điều sai phải tránh, đâu là việc đúng để làm.
Có thể bạn sẽ bị "quê " một lúc nhưng lại được kính trọng về sau, còn
hơn là bị "mất mặt lâu dài ", nhờ đó bạn sẽ trở thành người đúng đắn,
sống hợp lý hơn. Còn về dư luận, chúng ta không bị bó buộc phải theo ý kiến của
mọi người, nhưng hãy cố gắng lắng nghe từ mọi phía, nhất là những lời phê bình
khách quan, xây dựng, rồi phân biệt đúng sai mà hành động. Cuộc sống sẽ tạo cơ
hội cho những người biết lắng nghe, đừng bỏ lỡ dịp may để hiểu biết thêm về cuộc
sống, về người khác, về chính bản thân mình nhờ tiếng nói dư luận. Dư luận có lúc
mù quáng nhưng cũng có lúc sáng suốt, có những lời chê đúng và cũng có những tiếng
khen sai ; điều cần thiết là phải để tai nghe với tâm hồn trong sáng và trí óc
minh mẫn. Nếu cứ bất chấp cái nhìn của người khác mà lúc nào cũng chỉ tin vào mình,
biết đâu chúng ta lại là những "kẻ mù sờ voi ", là những kẻ kiêu hãnh
đáng thương giữa cuộc đời.
Trong màn đêm hay giữa thanh thiên bạch nhật, con
người sống có lập trường đồng thời tôn trọng người khác, sẽ luôn luôn là những
người sáng suốt, trung thực, tạo dựng cho mình và cho đời một lẽ sống với ý nghĩa
trọn vẹn đích thực của kiếp người.
Hoài
Nam
21-04-2005