ÁCH
VÀ GÁNH NẶNG
Cái ách: nghĩa đen
và nghĩa bóng
Chắc hẳn hầu hết chúng ta, nhất
là những người sống ở thôn quê đều biết cái ách là gì và dùng để làm gì: đó là
một khúc gỗ uốn (hay đẽo) cong máng vào cổ con trâu con bò hay con ngựa để kéo
cày hay kéo xe. Để cái ách nằm yên một chỗ trên cổ con vật, người ta buộc nó
vào một sợi dây chạy vòng qua phía dưới họng của nó. Khi cổ con vật bị cái ách
khung lại như thế nó bị kềm chế và người chủ sẽ dễ dàng điều khiển nó. Chính vì
thế mà theo nghĩa bóng, cái ách ám chỉ sự nô lệ, sự lệ thuộc như khi ta nói:
“Sống dước ách đô hộ của người nước ngoài”, hay khi Kinh Thánh viết: “Họ vui
mừng trước nhan Chúa như thiên hạ mừng vui trong mùa gặt… Vì cái ách đè lên cổ
dân, cây gậy đập xuống vai họ và ngọn roi của kẻ hà hiếp, Ngài đã bẻ gãy như
trong ngày chiến thắng quân Mađian” (Isaia 9,2-3, Bài đọc I lễ đêm Giáng Sinh;
x. Giêrêmia 28,12-14). Ở đây “bẻ gãy ách” có nghĩa là giải phóng khỏi tình cảnh
nô lệ, mang lại tự do hạnh phúc (ơn cứu độ).
Cái ách: nghĩa riêng
của Kinh Thánh
Trong Kinh Thánh, ách còn có
nghĩa là Lề Luật của Thiên Chúa, bằng chữ viết hay truyền khẩu. Người ta mang
ách của Chúa khi tuân phục các giới răn của Người, còn kẻ tội lỗi thì vất bỏ
cái ách đó (x. Giêrêmia 2,20; 5,5). Ách cũng là giáo huấn của một bậc thầy, vì
thế mang lấy ách của họ là làm môn đệ họ. Nếu đó là một bậc thầy đích thực thì
thật là may nắn cho người học trò: họ đã gặp được “cái ách của sự khôn ngoan”!
Sách Huấn Ca viết: “Hỡi những người không được giáo huấn, hãy đến gần tôi và
thụ huấn với tôi (…). Hãy tra cổ vào ách, và đón nhận giáo huấn vào tâm hồn;
giáo huấn này, các bạn có thể tìm thấy ngay ở bên cạnh mình. Hãy đưa mắt nhìn:
tôi đâu có vất vả bao nhiêu, và chính tôi đã được nghỉ ngơi an nhàn…” (Hc
51,23.26-27).
Hãy mang lấy ách của
tôi
Đọc câu Kinh Thánh Cựu Ước này,
chúng ta nghĩ ngay tới lời mời gọi của Chúa Giêsu trong Tin Mừng Thánh Matthêu:
“Tất cả những ai đang vất vả mang gánh nặng nề, hãy đến cùng tôi, tôi sẽ cho
nghỉ ngơi bồi dưỡng. Anh em hãy mang lấy ách của tôi, và hãy học với tôi, vì
tôi có lòng hiền hậu và khiêm nhường. Tâm hồn anh em sẽ được nghỉ ngơi bồi
dưỡng. Vì ách tôi êm ái, và gánh tôi nhẹ nhàng” (Mt 11,28-30).
Ai là những kẻ vất vả mang gánh
nặng nề? Chúng ta thường giải thích đoạn Tin Mừng này theo nghĩa “đạo đức”.
Người vất vả và mang gánh nặng nề là tất cả những ai đau khổ thể xác và tinh
thần, gánh nặng của họ có thể là nghèo đói, bệnh tật, bị khinh dể, bị thất bại
trong tình yêu, trong đời sống gia đình hay sự nghiệp…, là bầy con nheo nhóc,
ông chồng nghiện ngập, đứa con vào tù, căn nhà xiêu vẹo toang hoác, cuộc sống
bổn phận tối tăm nhàm chán…, rồi tâm trạng chán nản ngã lòng, thất vọng về mình
đầy yếu đuối và tội lỗi, kéo lê một cuộc đời không còn hy vọng, không còn ý
nghĩa… Đó là những cái ách hay gánh nặng nề mà Chúa Giêsu là Đấng hiền lành và
khiêm nhường mời gọi họ đến trút bỏ lên cho Người và Người sẽ cho nghỉ ngơi bồi
dưỡng. Đại khái ý nghĩa của bài Tin Mừng là như thế.
Cách giải thích đạo đức này
không sai, nhưng căn cứ vào những điều nói trên đây về ý nghĩa của thuật ngữ
“ách” trong Kinh Thánh, thì rõ ràng là nó chưa sát ý bản văn. Theo bản văn, cái
gánh của ta thì nặng nề còn cái ách của Chúa thì êm ái cũng như cái gánh của
Người thì nhẹ nhàng. Chúa sẽ cất gánh nặng trên vai ta khi ta nhận lấy cái ách,
cái gánh của Chúa, tức là giáo huấn của Người, giới răn của Người, khi ta trở
thành môn đệ của Người: “Hãy mang lấy ách của tôi và hãy học
cùng tôi”. Thế ta đang vác cái ách hay cái gánh nào đây? Những người đang
trực tiếp nghe Chúa Giêsu xưa là những tín hữu Do Thái. Họ phải mệt nhọc tuân
giữ vô số những điều luật, không những những điều luật căn bản và quan trọng
của đạo Do Thái mà còn rất nhiều nhiều điều chi tiết mà tập tục và các thầy dạy
đạo thêm thắt vào đến nỗi nhiều khi rất khó phân biệt cái chính với cái phụ.
Chính Chúa Giêsu đã có lần nói với dân chúng: “Các kinh sư và các người
Pharisêu bó những gánh nặng mà chất lên vai người ta, nhưng chính họ thì lại
không buồn đụng ngón tay vào” (Mt 23,4).
Chúa Giêsu thì khác. Người là Vị
Thầy nhân hậu và khiêm tốn; Người giúp người ta khám phá ra lòng thương xót của
Thiên Chúa trong cuộc đời mình và ngay cả nơi thập giá đè nặng trên mình nữa.
Chúa bày tỏ tình thương của Thiên Chúa ngay trong những đòi hỏi của Luật. Chỉ
có Thiên Chúa là thiện hảo và uy quyền của Chúa Kitô là thiện hảo (x. Lời Chúa
cho mọi người, chú giải Mt 11, 25-30).
Để kết luận: mấy tâm
tư
Tôi nghi vấn: Phải chăng Thánh
Matthêu viết đoạn Tin Mừng trên đây nhắm vào cộng đoàn Kitô hữu thời ngài đang
bị những người lãnh đạo làm cho thêm nặng nề với những bó buộc không cần thiết
hoặc không đúng với tinh thần của Chúa Kitô, Đấng sáng lập Giáo Hội và là vị
Thầy tối cao của Giáo Hội?
Nhưng khi tìm hiểu bản văn này,
tôi cảm thấy nó mang tính thời sự rất cao đối với không ít cộng đoàn trong Giáo
hội Việt
Tôi đã thấy tận mắt một tờ mẫu
“Giấy Xin Kết Hôn” của giáo xứ nọ in sẵn, với 2 mục: “Tra chứng” và “Kết quả
(khảo) Kinh và Giáo lý”, khá “lạ lùng”. Mục Tra chứng, thực ra chỉ là bản “lý lịch”
quen thuộc của người xin kết hôn: tên thánh tên gọi, ngày và nơi sinh, ngày và
nơi rửa tội, ngày và nơi chịu phép Thêm Sức, con ông bà nào, thuộc giáo họ nào.
Điều “lạ” là bản khai đó phải có chữ ký trước hết của người tra sổ, chữ ký của
ban hành giáo chứng thực, của ban giới trẻ xác nhận, của người làm chứng và cả
của người xin kết hôn nữa. 5 chữ ký cho một tờ lý lịch. Chắc còn chặt chẽ hơn
một tờ khai lý lịch bên hành chính! Về mục Kinh và Giáo lý, các đòi hỏi cũng
quá khắt khe: phải thuộc Kinh sáng Kinh chiều, Kinh Chúa Nhật, Kinh Cám ơn sau
rước lễ, Kinh cầu Trái Tim, Kinh cầu Đức Bà, Kinh cầu Thánh Giuse, Giáo lý Công
giáo và Giáo lý Hôn nhân. Tất nhiên bản khảo hạch phải có chữ ký của Giám khảo.
Với những người trẻ hôm nay, số đông phải đi làm ăn nơi những thành phố xa, có
khi mỗi ngày phải làm việc vất vả 9-10 tiếng đồng hồ, không biết họ sẽ xoay xở
ra sao để được phép kết hôn?
Mong sao những chuyện nêu trên
chỉ là cá biệt! Điều hết sức đáng lo nơi những người mục tử như thế là để cho
tinh thần vụ luật (Pharisêu) và tinh thần “hành chính” lấn át mất lòng bác ái
mục vụ và tinh thần Phúc Âm. Cộng đoàn sẽ chạy trơn tru như một cỗ máy tốt,
giáo dân sẽ vâng lời bề trên răm rắp, trật tự được bảo đảm tối đa, nhưng không
còn là một gia đình đầy tình thương ấm áp và sống động của con cái Chúa nữa.
Chúa Giêsu kêu gọi người tín hữu hãy mang lấy ách của Chúa và hãy học với Chúa,
chứ không phải mang ách của ta và học với ta những linh mục của Chúa và Hội
Thánh. Dù cố gắng hết mức, “ách” và “giáo lý” của (riêng) ta vẫn có thể là gánh
nặng cho đoàn chiên.
8/12/2011
Lm. Nguyễn Hồng Giáo, OFM
(emty.org Cập nhật: 09/12/2011 -
23:07:38)