Trần Liễu là thân vương
nhà Trần, anh ruột của vua Trần thái Tông, từng
giữ chức Thái Úy và Phụ Chính của vua. V́ bất măn
với quyết định trái luân thường đạo
lư của người chú họ là Thượng Phụ Thái
Sư Trần thủ Độ, ông dấy binh chống lại
triều đ́nh. Sau v́ binh ít thế yếu, ông lẻn xuống
thuyền gặp vua xin hàng phục. Thủ Độ biết
tin mang quân đến bắt, Thái Tông (Trần Cảnh) lấy
thân ḿnh che chở cho anh và nói « Phụng
Càn Vương đến hàng đấy ».Thủ
Độ giận dữ ném gươm nói : « Ta chỉ là con chó săn
thôi, biết đâu anh em các người thuận nghịch
thế nào? », sau đó rút quân về. C̣n Thái Tông đă lấy
đất Yên Phụ, Yên Dưỡng, Yên Sinh, Yên Hưng,
Yên Bang (Một phần thuộc tỉnh Hải Dương
và Quảng Ninh) phong cho Trần Liễu, v́ thế ông được
gọi là Yên Sinh Vương (An Sinh Vương). Truyện xảy
ra dưới thời Nguyên Phong.
Cũng có một Thái Tông khác đời
nhà Đường bên Trung Quốc, là một minh quân nhưng
cách xử sự với người thân lại không bằng
vua Việt : Đường Thái Tông Lư Thế Dân có 2 người
anh em là Lư Kiến Thành và Lư Nguyên Cát, họ v́ ngôi báu nên đă
từng hăm hại ông. Sau khi bàn tính với các đại thần
thân tín, Đường Thái Tông, tuy v́ tự vệ, nhưng
cũng đă giết hại anh em của ḿnh, lên ngôi lấy
niên hiệu
Trinh Quán.
Hai sự kiện này được Vua
Trần Dụ Tông (vị vua thứ 7 của nhà Trần) đem
ra so sánh khi làm bài thơ
ca ngợi đức độ của cha ông ḿnh với lời
phân tích toả sáng gương soi cho đời sau,
được dịch nghĩa như sau :
Sáng nghiệp Việt,
Đường hai Thái Tông,
Đường xưng: Trinh Quán , Việt: Nguyên Phong.
Kiến Thành bị giết, An Sinh sống,
Miếu hiệu tuy đồng, đức chẳng
đồng.
Lời bàn :
Trần Liễu mang quân chống
lại triều đ́nh là có tội, nhưng cũng có lư khi
phẫn uất trước cảnh trái đạo làm
người, bản thân bị ức hiếp, gia đ́nh phân
ly. Vua Trần Thái Tông đă xử sự bằng t́nh khi
nghĩ đến cái lư của anh ḿnh, thật khiến người
đời khâm phục. Người lănh đạo không câu
nê việc nhỏ mà quên nghĩa lớn, luôn xử sự có
lư có t́nh : để t́nh át lư có thể thành bao che, nhu
nhược ; nhưng đặt lư trên t́nh có khi trở
thành cứng cỏi, cố chấp ; Hăy tuỳ việc
nặng nhẹ, tùy con người và hoàn cảnh mà xử
sự cho có cả lư lẫn t́nh. Thái độ của hai
vua Trần Thái Tông và Đường Thái Tông thật khác
nhau, tuy cả hai cùng là những vị vua nhân đức.
Tuy nói v́ quốc gia, bảo vệ nghĩa lớn, nhưng
phải chăng c̣n phải nh́n lại sự việc với
t́nh thân, t́nh người.
Ân Linh