Khó khăn trong cuộc đối thoại Công Giáo và Chính Thống giáo
Radiovaticana 23/01/2012 16.51.24 – ROMA. Công cuộc đối thoại thần học
giữa Công Giáo và Chính Thống giáo đang gặp khó khăn về vấn đề quyền tối thượng
của Đức Giáo Hoàng, và theo ĐHY Kurt Koch, cuộc đối thoại này không thể tiến
triển được bao lâu chưa có một công đồng chung liên Chính Thống giáo.
Thực trạng
đối thoại Công Giáo và Chính Thống giáo
Trong số các Giáo Hội Kitô còn phân cách Giáo Hội Công Giáo,
Chính Thống giáo có đạo lý gần với Công Giáo nhất. Từ lâu, hai khối Giáo Hội đã
thiết lập Ủy ban quốc tế hỗn hợp đối thoại thần học giữa Công Giáo và Chính
Thống. Ủy ban có hai vị đồng chủ tịch là ĐHY Kurt Koch, người Thụy Sĩ, Chủ tịch
Hội đồng Tòa Thánh hiệp nhất các tín hữu Kitô, và Đức TGM Zizioulas của giáo
phận Pergamo Ioannis, thuộc Tòa Thượng Phụ Chính Thống Constantinople. Ủy ban có
30 thành viên Công Giáo gồm các GM và các thần học gia; và 30 thành viên đại
diện cho 15 Giáo Hội Chính Thống: mỗi Giáo Hội cử một GM và một nhà thần học
làm thành viên.
Hoạt động của Ủy ban hỗn hợp này đã bắt đầu bàn về một đề tài
khó khăn, đó là vai trò của Đức Giáo Hoàng. Phía Chính Thống vốn chủ trương mỗi
Giáo hội độc lập và tự quản, quyền quyết định thuộc về thánh hội đồng và công
đồng của mỗi Giáo Hội, trong đó vị Thượng Phụ cũng chỉ có một phiếu như các
thành viên khác. Vì thế, nên không muốn nhìn nhận nhìn nhận quyền tối thượng
của Đức Giáo Hoàng, tuy rằng có một số Giáo Hội Chính Thống sẵn sàng nhìn nhận
Đức GM Roma có quyền tối thượng ”danh dự”, là người đứng đầu trong số những
người đồng hàng (primus inter pares), tức là không có thực quyền tài phán trên
các Giáo hội khác.
Nhân dịp Tuần Cầu nguyện cho sự hiệp nhất các tín hữu Kitô,
báo Quan sát viên Roma của Tòa Thánh, trong số ra ngày 19-1-2012, đã đăng một
bài về tình hình đối thoại thần học giữa Công Giáo và Chính Thống. Bài do Cha
Andrea Palmieri, thuộc Hội đồng Tòa Thánh Hiệp nhất các tín hữu Kitô, biên
soạn, trong đó có khẳng định rằng:
”Khóa họp của Ủy ban đối thoại thần học giữa Công Giáo và
Chính Thống ở Vienne, thủ đô Áo hồi năm 2010, đã nghiên cứu vấn đề đã được khởi
sự trước đó trong khóa họp tại đảo Chypre năm 2009: đó là đề tài ”Vai trò của
Giám Mục Roma trong cộng đoàn hiệp thông của Giáo Hội thuộc ngàn năm thứ I”.
Các cuộc thảo luận trong khóa họp dựa trên một văn bản do Tiểu ban phối hợp
soạn ra hồi năm 2008. Qua văn kiện này, hai bên muốn tiếp tục suy tư về đề tài
”Quyền tối thượng trong Giáo Hội hoàn vũ”. Suy tư này đã được khởi sự trong
khóa họp tại thành phố
Tại Ravenna, Ủy ban đối thoại thần học giữa Công Giáo và
Chính Thống đã chấp thuận và công bố một văn kiện tựa đề ”Những hệ luận bản
chất bí tích của Giáo hội về phương diện Giáo Hội học và giáo luật. Sự hiệp
thông Giáo Hội, công đồng tính và quyền bính”. Trong tài liệu này, lần đầu tiên
cả phía Công Giáo lẫn Chính Thống cùng khẳng định về sự cần thiết phải có một
quyền tối thượng trên bình diện Giáo Hội hoàn vũ, và đồng ý với nhau rằng quyền
tối thượng này thuộc về tòa Giám Mục Roma và các GM của giáo phận này, tuy
nhiên họ nhận định rằng vẫn còn bỏ ngỏ vấn đề phải hiểu và thực thi quyền tối
thượng đó như thế nào, cũng như nền tảng Kinh Thánh và thần học của quyền này.
Dự trên căn bản những gì đã khẳng định trong văn kiện ở
Tiếp đến, Tiểu ban điều hợp chung đã soạn ra một dự thảo văn
kiện, theo một phương pháp luận về sử học, cứu xét một loạt các biến cố và
nguồn mạch giáo phụ, giáo luật, để chứng tỏ rằng trong thời kỳ 10 thế kỷ đầu
tiên, Giáo Hội Roma đã có một chỗ đứng nổi bật trong các Giáo Hội khác và đã
thi hành một ảnh hưởng đặc biệt về đạo lý, kỷ luật và phụng vụ.
Tuy nhiên vào cuối khóa họp ở thành phố Vienne năm 2010, mặc
dù có nhiều cố gắng, 15 Giáo Hội Chính Thống vẫn không thỏa thuận được với nhau
về việc công bố một văn kiện chung. Một số thành viên Chính Thống, trong đó có
Chính Thống Nga, coi văn kiện này là ”thiếu quân bình” vì nghiêng về lập trường
của Giáo Hội Công Giáo, và không tham chiếu các tòa GM lớn khác của Giáo Hội cổ
thời và vai trò của các Giáo Hội này trong các Công đồng chung. Một số Giáo Hội
Chính Thống khác bày tỏ ngỡ ngàng về sự kiện một Ủy ban thần học lại có thể
chấp thuận một văn bản có tích chất chủ yếu là lịch sử.
Sau khi thảo luận lâu dài, phái đoàn Công Giáo chấp nhận coi
văn bản ấy như một tài liệu làm việc cho các giai đoạn kế tiếp trong cuộc đối
thoại. Với quyết tâm tiếp tục đối thoại trên con đường đã được Văn kiện trong
khóa họp ở Ravenna mở ra, các thành viên của Ủy ban quyết định ủy thác cho một Tiểu
ban nhiệm vụ chuẩn bị một dự thảo văn kiện mới để đệ trình cho Tiểu Ban điều
hợp cứu xét, với mục đích chuẩn bị cho khóa họp toàn thể trong tương lai, vừa
khi có thể. Đặc biệt các thành viên quyết định rằng dự thảo mới phải để ý đề
tài quyền tối thượng trong bối cảnh công nghị tính (sinodalità) từ một viễn
tượng có tính chất thần học nhiều hơn.
Sau quyết định đó, Tiểu ban điều hợp đã nhóm từ ngày 13 đến
17-6-2011 tại Tethymno trên đảo Creta thuộc Hy Lạp, theo lời mời của Đức TGM
Chính Thống địa phương Eugenios. Phiên họp được đặt dưới quyền chủ tọa của ĐHY
Kurt Koch và Đức TGM Chính Thống Zizioulas thuộc tòa Thượng Phụ Chính Thống
Người ta thấy hai bên có quan điểm và phương pháp khác nhau
nên rất khó đạt tới một văn kiện chung. Thêm vào đó, lập trường do Chính Thống
trình bày cũng không được tất cả các Giáo Hội Chính Thống đồng ý, nên càng phức
tạp hơn. Do sự khó khăn đó, Tiểu ban điều hợp không thể hoàn tất việc nghiên
cứu dự thảo văn kiện, nhưng ấn định một cuộc gặp gỡ khác vào năm 2012, với mục
đích tiếp tục duyệt lại văn kiện, và trong thời gian
đó yêu cầu một nhóm nhỏ soạn lại một vài đoạn gây khó khăn.
Tiếp tục hy vọng dù khó khăn
Trong buổi tiếp kiến phái đoàn Tòa Thượng Phụ Chính Thống
Constantinople đến Roma nhân dịp lễ kính thánh Phêrô và Phaolô Tông Đồ,
29-6-2011, ĐTC Biển Đức 16 đã nồng nhiệt mời gọi tiếp tục con đường đối thoại
trong niềm tín thác và tin tưởng, mặc dù có những khó khăn trong lúc này. Ngài
nói: ”Chúng tôi rất quan tâm theo dõi công việc của Ủy ban quốc tế hỗn hợp đối
thoại thần học giữa Công Giáo và Chính Thống giáo. Dưới cái nhìn hoàn toàn là
phàm nhân, người ta có cảm tưởng cuộc đối thoại không có tiến bộ nào. Trong
thực tế, nhịp tiến đối thoại tùy thuộc sự phức tạp của đề tài, đòi phải có sự
dấn thân nghiên cứu, suy tư và cởi mở đối với nhau. Chúng ta được mời gọi cùng
nhau tiếp tục con đường này trong tình bác ái, khẩn cầu Chúa Thánh Linh ban ánh
sáng soi dẫn, với xác tín chắc chắn rằng Ngài muốn dẫn chúng ta đến sự chu toàn
thánh ý Chúa Kitô ”ước gì tất cả chúng được nên một” (Ga 17,21).
Về phần Đức Thượng Phụ Bartolomaios I, Giáo chủ Chính Thống
Constantinople (Istanbul, Thổ Nhĩ kỳ) khi tiếp kiến phái đoàn Tòa Thánh đến
mừng lễ kính thánh Anrê, 30-11 năm 2011, ngài cũng nhận xét rằng: ”Công việc
của Ủy ban đối thoại thần học giữa Công Giáo và Chính Thống không đơn giản tí
nào, vì có những vấn đề chồng chất qua nhiều thế kỷ, sau khi hai bên trở nên xa
lạ với nhau và đôi khi đối nghịch nhau, tình trạng đó đòi phải có một sự nghiên
cứu và suy nghĩ kỹ lưỡng. Nhưng với sự hướng dẫn của Chúa Thánh Linh, với thiện
chí của cả hai bên, và nhìn nhận nghĩa vụ của chúng ta trước mặt Chúa, và loài
người, cúng ta sẽ tiến đến những thành quả mong muốn, khi Chủ Vườn Nho thấy là
thích hợp”.
Vì thế, trong năm 2011, sự khắc phục những chướng ngại gặp
phải trong khóa họp toàn thể ở
Nhận định của ĐTC Kurt Koch
Trên đây là nội dung bài đăng trên báo Quan sát viên Roma của
Tòa Thánh. Về phần ĐHY Kurt Koch, người Thụy Sĩ, ngài nhìn nhận những khó khăn
rất lớn mà Ủy ban đối thoại thần học giữa Công Giáo và Chính Thống đang gặp
phải.
Trong cuộc phỏng vấn dành cho hãng tin Sir của HĐGM Italia,
truyền đi hôm 16-1-2012, ĐHY Kurt Koch nói thẳng rằng cuộc đối thoại thần học
giữa Công Giáo và Chính Thống giáo không thể tiến triển được bao lâu chưa có
một công đồng chung liên Chính Thống giáo.
ĐHY cho biết quan hệ giữa Giáo Hội Công Giáo với Giáo Hội
Chính Thống Constantinople rất tốt đẹp và quan hệ với Tòa Thượng Phụ Chính
Thống Mascơva đã được cải tiến nhiều, tuy nhiên về Ủy ban quốc tế đối thoại
thần học giữa Công Giáo và Chính Thống giáo, chúng ta phải thành thật nói rằng
chúng ta đã đi tới một trình trạng rất khó khăn. ”Trước đây chúng tôi nghĩ rằng
chúng ta có thể vượt qua được một bước quan trọng, nhưng sau cuộc gặp gỡ tại
Ravenna, đông bắc Italia, hồi năm 2007, phía Chính Thống không muốn tiếp tục
nữa.
Trong khóa họp toàn thể hồi tháng 9 năm 2010 tại Vienne, thủ
đô Áo, Ủy ban quốc tế đối thoại thần học giữa Chính Thống và Công Giáo đã không
đạt tới được quyết định về việc công bố một văn kiện chung về vai trò của Đức
Giáo Hoàng trong cộng đồng hiệp thông của Giáo Hội trong ngàn năm thứ I. Theo
ĐHY, rất tiếc là không có bản văn nào có thể được trình bày trong khóa họp toàn
thể của Ủy ban đối thoại vào năm tới đây.
ĐHY Koch giải thích rằng cần phải tìm kiếm lý do sự khựng lại
như vậy vì các Giáo Hội Chính Thống đang đứng trước một thách đố lớn là Công
đồng chung liên Chính Thống giáo. Phong trào đại kết có thực hiện được một bước
tiến quan trọng hay không, đó là điều tùy thuộc Công đồng ấy có thành công hay
không.
Công đồng chung liên Chính Thống giáo có thể diễn ra trong
năm nay, sau 35 năm trời chuẩn bị. Công đồng qui tụ tất cả các gia đình Giáo
Hội xuất phát từ cuộc ly giáo năm 1054, tức là gồm đại diện của khoảng 220
triệu tín hữu Chính Thống trên thế giới. Sáng kiến triệu tập công đồng này là
do Đức Thượng Phụ Athenagoras, Giáo chủ Chính Thống Constantinople hồi năm 1966.
G. Trần Đức Anh OP