Cùng
Nhau Bước Đi Trên Cùng Một Con Đường. Công Nghị Tính Theo Quan Điểm Đại Kết
Nhân
dịp Tuần Cầu nguyện cho sự Hiệp nhất Kitô hữu, Đức Hồng y Kurt Kock, Chủ tịch
Hội đồng Tòa Thánh hiệp nhất các Kitô hữu đã có bài tham luận với tựa đề “Cùng
nhau bước đi trên cùng một con đường. Công nghị tính theo quan điểm đại kết”.
Ngọc Yến –
Vatican News 25 tháng một 2021
Hành
trình tiến tới một kỷ niệm lớn
Trong
bài tham luận, trước hết, Đức Hồng y Kurt Kock hướng mọi người đến một sự kiện
lớn trong tương lai, từ đó có những định hướng cho hành trình đại kết: Vào năm
2025, các Giáo hội Kitô sẽ kỷ niệm 1700 năm công đồng đại kết đầu tiên trong
lịch sử Giáo hội, diễn ra tại Nicea vào năm 325.
Theo
Chủ tịch Hội đồng Tòa Thánh hiệp nhất các Kitô hữu, sự kiện quan trọng này chắc
chắn cũng được ghi dấu bởi nhiều yếu tố lịch sử. Trước hết cần nhớ rằng công
đồng được hoàng đế Constantino triệu tập. Điều này chỉ có thể hiểu được khi xem
xét bối cảnh lịch sử, cụ thể là vào thời điểm đó đã nổ ra một cuộc tranh cãi dữ
dội trong thế giới Kitô giáo về cách tuyên xưng đức tin vào Chúa Giêsu Kitô là
Thiên Chúa.
Trong
cuộc tranh cãi này, hoàng đế nhận thấy một mối đe dọa nghiêm trọng cho việc
củng cố thống nhất đế chế. Vì muốn thống nhất các phe đối lập, hoàng đế đã
triệu tập công đồng đại kết đầu tiên tại thành phố Nicêa ở Tiểu Á. Kết quả là
Kinh Tin Kính Nicêa đã trở thành nền tảng đức tin chung của Kitô giáo. Ngày
nay, Kinh Tin Kính của công đồng vẫn còn giá trị cho sự hợp nhất tất cả các
Giáo hội Kitô, và tầm quan trọng đại kết của nó là rất lớn. Trên thực tế, hành
trình hiệp nhất của Giáo hội bao hàm một sự nhất trí về các nội dung cốt yếu
của đức tin, một sự nhất trí không chỉ giữa các Giáo hội ngày nay, mà còn với Giáo
hội trong quá khứ và trên hết, với nguồn gốc tông đồ của Giáo hội. Do đó, kỷ
niệm 1700 năm của Công đồng Nicêa sẽ là một cơ hội tốt để tưởng nhớ công đồng
này trong sự hiệp thông đại kết và để suy tư một cách mới mẻ về việc tuyên xưng
đức tin Kitô học.
Công
nghị tính (sinodalità) như một thách đố đại kết
Mở rộng
giá trị của Công đồng Nicêa cho công cuộc đại kết, Đức Hồng y Kurt Kock nhấn
mạnh: Công đồng Nicêa cũng có liên quan lớn về mặt đại kết theo một quan điểm
khác. Nó cung cấp tài liệu về cách thức Giáo hội giải quyết các vấn đề gây
tranh cãi và được thảo luận mang tính công nghị trong một công đồng. Trong
tiếng Hy Lạp “công nghị tính” có nghĩa là “cùng nhau đi trên một con đường”.
Theo nghĩa Kitô giáo, từ này biểu thị cuộc hành trình chung của những người tin
vào Chúa Giêsu Kitô, Đấng đã tự mặc khải mình là “Con đường”, và chính xác hơn
là “đường, sự thật và sự sống” (Ga 14, 6). Do đó, Kitô giáo tiên khởi được gọi
là “Con đường” và các Kitô hữu, những người theo Đức Kitô là Đường, được gọi là
“thuộc về Con Đường này”. Theo nghĩa này, “Giáo hội” là một tên chỉ “một con
đường chung”, và Giáo hội và công nghị là đồng nghĩa. Từ “công nghị tính” cũng
cổ xưa và cơ bản như từ “Giáo hội”.
Do đó,
công đồng Nicêa đánh dấu sự khởi đầu của hình thức công nghị - có giá trị đối
với Giáo hội hoàn vũ - được áp dụng cho quá trình ra quyết định. Đây là một
điều ghi nhận khác có tầm quan trọng cơ bản theo quan điểm đại kết, được thể
hiện qua hai tài liệu quan trọng gần đây: Ủy ban Đức tin và Hiến chế của Hội
đồng Đại kết các Giáo hội đã xuất bản “nghiên cứu Giáo hội trên Con đường của
một Tầm nhìn Chung”. Trong đó, tuyên bố về Giáo hội học theo quan điểm đại kết:
Dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần, toàn thể Giáo hội là công nghị, ở mọi
cấp độ của đời sống Giáo hội. Mầu nhiệm đời sống Ba Ngôi Thiên Chúa được phản
ánh với vai trò là công nghị tính (sinodalità) hay đoàn thể tính
(conciliarità). Quan điểm này cũng được Ủy ban Thần học Quốc tế chia sẻ trong
tài liệu công nghị tính trong đời sống và sứ mạng của Giáo hội. Ủy ban khẳng
định rằng đối thoại đại kết đã tiến tới điểm có thể nhận ra trong công nghị
tính một chiều kích mặc khải về bản chất của Giáo hội.
Lắng
nghe Chúa Thánh Thần
Chủ
tịch Hội đồng Tòa Thánh hiệp nhất các Kitô hữu cho biết, về phần Đức Thánh Cha
Phanxicô, trong tinh thần đại kết này, Ngài cương quyết đi theo con đường công
nghị. Tuy nhiên, ngay từ đầu, Đức Thánh Cha không quan tâm nhiều đến các cơ cấu
và thể chế nhưng quan tâm đến chiều kích tinh thần của công nghị tính, trong đó
vai trò của Chúa Thánh Thần và cùng lắng nghe Thánh Thần có tầm quan trọng cơ
bản: Chúng ta lắng nghe, chúng ta thảo luận theo nhóm, nhưng trên hết chúng ta
chú ý đến những gì Thánh Thần nói với chúng ta.
Từ đây,
chúng ta cũng có thể hiểu được sự khác biệt giữa công nghị tính và dân chủ nghị
viện, điều mà Đức Thánh Cha nhấn mạnh. Trong khi tiến trình dân chủ chủ yếu xác
định tính đa số, công nghị tính là một sự kiện thiêng liêng nhằm đạt được sự
nhất trí bền vững và thuyết phục trên con đường phân định, xác tín đức tin và
hiệu quả là lối sống của cá nhân Kitô hữu và cộng đoàn Giáo hội. Do đó, thượng
hội đồng không phải là một nghị viện, nơi đàm phán, thương lượng hoặc thỏa hiệp
được sử dụng để đạt được sự đồng thuận, nhưng phương pháp duy nhất của thượng
hội đồng là mở lòng ra đón nhận Chúa Thánh Thần, với lòng can đảm của các tông
đồ, với sự khiêm nhường của Tin Mừng và lời cầu nguyện tin cậy; để Ngài hướng
dẫn chúng ta.
Từ
những điều vừa được nói, có thể dễ dàng hiểu rằng đối với Đức Thánh Cha, ưu
tiên là làm sao Giáo hội Công giáo là một cộng đoàn cùng nhau bước đi, và Giáo
hoàng không ở một mình trên Giáo hội; nhưng ở bên trong như một người đã được
rửa tội trong số những người đã được rửa tội và bên trong Giám mục đoàn như
Giám mục trong số các Giám mục, được gọi đồng thời - với tư cách là Người kế vị
Tông đồ Phêrô - để lãnh đạo Giáo hội Roma và các Giáo hội địa phương trong tình
yêu thương.
Do đó,
những nỗ lực thần học và mục vụ nhằm xây dựng một Giáo hội mang đặc tính công
nghị có ảnh hưởng sâu sắc đến đại kết, như Đức Thánh Cha nhấn mạnh với nguyên
tắc cơ bản của đối thoại đại kết, bao gồm việc trao đổi các hồng ân, nhờ đó
chúng ta có thể học hỏi lẫn nhau. Việc trao đổi này chủ yếu liên quan đến việc
chấp nhận những gì Chúa Thánh Thần đã gieo trong các Giáo hội khác cũng như một
hồng ân cho chúng ta. Theo nghĩa này, chúng ta những người Công giáo, khi đối
thoại với các anh em Chính thống, chúng ta có cơ hội học hỏi thêm điều gì đó về
ý nghĩa của đoàn thể tính của Giám mục và kinh nghiệm của họ về công nghị tính.
Vì điều này liên quan đến chủ đề trung tâm của đối thoại Công giáo-Chính thống,
cần phải làm rõ thêm chiều kích đại kết của công nghị tính trên cơ sở của cuộc
đối thoại quan trọng này.
Công
nghị tính và quyền tối thượng trong đối thoại Công giáo-Chính thống giáo
Trong cuộc
đối thoại này, một bước quan trọng đã được thực hiện trong hội nghị toàn thể
của Ủy ban Hỗn hợp Quốc tế được tổ chức tại Ravenna vào năm 2007, nơi tài liệu
về các kết quả của Giáo hội học và giáo luật về bản chất bí tích của Giáo hội
đã được phê chuẩn.
Cái
nhìn thần học về các từ ngữ được làm rõ: “đoàn thể tính” và “quyền bính”, “công
nghị tính” và “quyền tối thượng”. Công nghị tính và quyền tối thượng được thực
hiện ở ba cấp độ cơ bản của đời sống Giáo hội; và phụ thuộc lẫn nhau ở mọi cấp
độ của đời sống Giáo hội, theo nghĩa là quyền tối thượng phải luôn được hiểu và
thực hiện trong khuôn khổ của công nghị tính và đoàn thể tính trong khuôn khổ
của quyền tối thượng. Ủy ban tin tưởng rằng những suy tư được trình bày về chủ
đề hiệp thông Giáo hội là một tiến bộ tích cực và ý nghĩa trong cuộc đối thoại,
và là một cơ sở vững chắc để thảo luận trong tương lai về vấn đề quyền tối
thượng ở cấp độ phổ quát của Giáo hội.
Hòa
giải đại kết giữa công nghị tính và quyền tối thượng
Cần
phải có sự sẵn sàng học hỏi từ cả hai phía. Một mặt, Giáo hội Công giáo phải
nhận ra rằng trong cuộc sống và trong các cơ cấu, Giáo hội chưa phát triển mức
độ công nghị tính có thể có và cần thiết về mặt thần học, và mối liên hệ đáng
tin cậy giữa nguyên tắc phẩm trật và nguyên tắc cộng đoàn-công nghị sẽ ủng hộ
tiến bộ đối thoại đại kết với Chính thống. Việc củng cố đặc tính công nghị chắc
chắn phải được coi là đóng góp quan trọng nhất mà Giáo hội Công giáo có thể
thực hiện trong việc công nhận đại kết của quyền tối thượng.
Về phía
các Giáo hội Chính thống, thay vào đó, chúng ta có thể mong đợi rằng, trong
cuộc đối thoại đại kết, họ sẽ nhận ra rằng quyền tối thượng ở cấp độ phổ quát
không chỉ là khả thi và hợp pháp về mặt thần học mà còn cần thiết. Căng thẳng
nội bộ Chính thống giáo, nổi lên một cách đặc biệt rõ ràng vào dịp Đại hội đồng
Crete năm 2016, phải làm cho chúng ta hiểu sự cần thiết phải xem xét một sứ vụ
hiệp nhất cũng ở cấp độ phổ quát của Giáo hội, rõ ràng không nên giới hạn ở
quyền tối thượng danh dự đơn giản, nhưng nó cũng nên bao gồm các yếu tố pháp
lý.
Bản
chất Thánh Thể của công nghị tính và quyền tối thượng
Liên
quan đến Thánh Thể của công nghị tính và quyền tối thượng, Đức Hồng y cho rằng:
Người Công giáo coi quyền tối thượng của Giám mục Roma như một hồng ân Chúa ban
cho Giáo hội của Người, và do đó, cũng như một sự ban tặng cho toàn thể Kitô
hữu trên con đường hiệp nhất. Giáo hội, được quan niệm như một mạng lưới cộng
đoàn Thánh Thể trên toàn thế giới, cần một sự phục vụ đắc lực cho sự hiệp nhất
ngay cả ở cấp độ phổ quát. Quyền tối thượng của Giám mục Roma, như Đức nguyên
Giáo hoàng Biển Đức XVI đã chỉ ra, phải được hiểu bắt đầu từ Thánh Thể.
Công
nghị tính có nguồn gốc và đỉnh cao là sự tham dự tích cực và có ý thức vào cộng
đoàn Thánh Thể và do đó thể hiện một chiều kích thiêng liêng cơ bản. Thực tế là
các Thượng hội đồng giám mục thường khai mạc với việc cử hành Thánh Thể và với
việc nghi thức tôn vinh Tin Mừng, như đã được quy định trong quá khứ, bởi các
công đồng Toledo vào thế kỷ VII cho đến Nghi thức Giám mục năm 1984.
Truyền
thống công nghị của Kitô giáo bao gồm một di sản phong phú cần được phục hồi.
Việc Đức Thánh Cha Phanxicô quyết định dành Thượng Hội đồng Giám mục vào năm
2022 cho chủ đề công nghị tính là một dấu hiệu hùng hồn: “Vì một Giáo hội công
nghị: hiệp thông, tham dự và truyền giáo”. Thượng hội đồng này sẽ không chỉ là
một sự kiện quan trọng trong Giáo hội Công giáo, nhưng nó sẽ chứa đựng một
thông điệp đại kết quan trọng, vì công nghị tính là một vấn đề cũng thúc đẩy
đại kết, và thúc đẩy nó đi vào chiều sâu.