Bài
viết tiếng Pháp:
Tác
giả: Giu-se LÊ MINH THÔNG, O.P.
Blog: http://leminhthongtinmunggioan.blogspot.com/
Email:
josleminhthong@gmail.com
Ngày
26 tháng 12 năm 2013.
Nội
dung
I. Dẫn nhập
II. Đức Giê-su,
Gio-an Tẩy Giả và Ê-li-a
1) Trong Tin Mừng Nhất Lãm
a) Gio-an Tẩy Giả và ngôn sứ Ê-li-a
b) Đức Giê-su và ngôn sứ Ê-li-a
2) Trong Cựu Ước
a) Ngôn sứ
Ê-li-a được đưa lên trời (2V 2,9-12)
b) Ê-li-a sẽ lại xuất hiện (Ml 3,23-24)
3) Đồng hoá:
“Gio-an Tẩy Giả – Ê-li-a”, “Đức Giê-su – Ê-li-a”
a) Gio-an Tẩy
Giả và Ê-li-a.
b) Đức Giê-su
và Ê-li-a
III. Gio-an Tẩy Giả trong Tin Mừng Gio-an
1)
Gio-an Tẩy Giả không phải là Ê-li-a
2)
Gio-an Tẩy Giả là ánh sáng (5,35)
a) Logos (Lời) là ánh sáng, đến trong thế gian
b) Đức Giê-su là ánh sáng cho thế gian
c) Gio-an Tẩy Giả là ánh sáng
IV. Kết luận
I.
Dẫn nhập
Trong Tin Mừng
Gio-an, tên gọi ngôn sứ Ê-li-a chỉ xuất hiện hai lần (Ga 1,21.25) trong bối
cảnh Gio-an Tẩy Giả làm chứng trước những người được gửi đến từ Giê-ru-sa-lem.
Khi các tư tế và các Lê-vi hỏi
Gio-an Tẩy Giả: “Ông là Ê-li-a phải không?”, Ông ấy trả lời: “Không phải tôi”
(1,21a). Vậy tại sao trong Mt
11,13-14; 17,13, Gio-an Tẩy Giả lại được đồng hoá với ngôn sứ Ê-li-a? Chúng tôi
trả lời câu hỏi này qua hai bước:
Bước thứ nhất sẽ
quan sát ngôn sứ Ê-li-a trong Tin Mừng Nhất Lãm và trong Cựu Ước. Trong Tin
Mừng Nhất Lãm không chỉ có sự đồng hoá giữa Gio-an Tẩy Giả với Ê-li-a mà còn có
đồng hoá giữa Đức Giê-su và Ê-li-a nữa (Mc 8,27-29 // Mt 16,13-16 // Lc
9,18-20).
Bước thứ hai sẽ
phân tích nhân vật Gio-an Tẩy Giả và Ê-li-a trong Tin Mừng Gio-an. Tin Mừng này
đã trình bày nhân vật Gio-an Tẩy Giả như thế nào trong tương quan với Đức
Giê-su? Hình như trong Tin Mừng Gio-an, thay vì Đức Giê-su đồng hoá Gio-an Tẩy
Giả với Ê-li-a, Người đã đồng hoá Gio-an Tẩy Giả với “ánh sáng”.
II.
Đức Giê-su, Gio-an Tẩy Giả và Ê-li-a
Phần này sẽ bàn đến (1) tương quan giữa Đức
Giê-su, Gio-an Tẩy Giả và Ê-li-a được trình bày trong Tin Mừng Nhất Lãm. (2) Kế
đến đọc Cựu Ước xem cuộc đời ngôn sứ Ê-li-a kết thúc như thế nào và ai loan báo
về việc Ê-li-a sẽ trở lại. (3) Cuối cùng, sẽ là phần giải thích hai đồng hoá:
“Gio-an Tẩy Giả – Ê-li-a” và “Đức Giê-su – Ê-li-a” trong Tin Mừng Nhất Lãm.
1)
Trong Tin Mừng Nhất Lãm
Ngôn sứ Ê-li-a trong Tin Mừng Nhất Lãm được
đồng hoá với (a) Gio-an Tẩy Giả và (b) Đức Giê-su.
a) Gio-an Tẩy
Giả và ngôn sứ Ê-li-a
Sự đồng hoá giữa
Gio-an Tẩy Giả và ngôn sứ Ê-li-a tìm thấy ở Mt 11,13-14. Đức Giê-su nói với đám
đông về Gio-an Tẩy Giả như sau: “13 Cho đến ông Gio-an, tất cả các ngôn sứ cũng
như Lề Luật đều đã nói tiên tri. 14 Và nếu anh em chịu tin lời tôi, thì ông
Gio-an chính là Ê-li-a, người phải đến” (Mt 11,13-14). (Các trích dẫn Tin Mừng
Nhất Lãm và Cựu Ước lấy trong bản dịch NPD/CGKPV).
Một chỗ khác trong
Tin Mừng Mát-thêu, sau trình thuật Đức Giê-su biến hình trên núi (Mt 17,1-8),
Gio-an Tẩy Giả được đồng hoá với Ê-li-a. Trong trình thuật này, Mô-sê và Ê-li-a
hiện ra đàm đạo với Đức Giê-su. Khi Thầy trò xuống núi, các môn đệ hỏi Đức Giê-su
rằng: “Vậy sao các kinh sư lại nói Ê-li-a phải đến trước?” (Mt 17,10). Đức
Giê-su trả lời: “Ông Ê-li-a phải đến để chỉnh đốn mọi sự. 12 Nhưng Thầy nói cho
anh em biết: ông Ê-li-a đã đến rồi mà họ không nhận ra, lại còn xử với ông theo
ý họ muốn. Con Người cũng sẽ phải đau khổ vì họ như thế” (Mt 17,11-12). Người
thuật chuyện cho biết: “Bấy giờ các môn đệ hiểu Người có ý nói về ông Gio-an
Tẩy Giả” (Mt 17,13).
Tin Mừng Lu-ca
tường thuật biến cố Đức Giê-su biến hình (Lc 9,28-36), nhưng không có trao đổi
giữa Đức Giê-su và các môn đệ khi xuống núi. Còn Tin Mừng Mác-cô, có phần trao
đổi giữa Đức Giê-su và các môn đệ như trong Tin Mừng Mát-thêu nhưng lại không
có lời giải thích của người thuật chuyện như ở Mt 17,13. Theo Tin Mừng Mác-cô,
khi xuống núi, các môn đệ hỏi Đức Giê-su: “Tại sao các kinh sư lại nói ông
Ê-li-a phải đến trước?” (Mc 9,11). Đức Giê-su trả lời họ: “12 Đúng thế, ông
Ê-li-a đến trước để chỉnh đốn mọi sự. Vậy sao có lời chép rằng Con Người phải
chịu nhiều đau khổ và bị khinh chê? 13 Nhưng Thầy nói cho anh em biết: Ông
Ê-li-a đã đến, và họ đã xử với ông theo ý họ muốn, như Sách Thánh đã chép về
ông” (Mc 9,12-13). Câu chuyện kết thúc ở đây. Như thế Đức Giê-su mặc nhiên đồng
hoá Gio-an Tẩy Giả với Ê-li-a và nói đến thân phận của chính Người qua nhân vật
bí ẩn “Con Người”.
b) Đức Giê-su và ngôn sứ Ê-li-a
Trong Tin Mừng
Nhất Lãm, dân chúng đồng hoá Đức Giê-su với ngôn sứ Ê-li-a. Người thuật chuyện
cho biết điều này ở Mc 8,27-29 // Mt 16,13-16 // Lc 9,18-20.
Mc 8,27-29: “27
Đức Giê-su và các môn đệ của Người đi tới các làng xã vùng Xê-da-rê
Phi-líp-phê. Dọc đường, Người hỏi các môn đệ: ‘Người ta nói Thầy là ai?’ 28 Các
ông đáp: ‘Họ bảo Thầy là ông Gio-an Tẩy Giả, có kẻ thì bảo là ông Ê-li-a, kẻ
khác lại cho là một ngôn sứ nào đó.’ 29 Người lại hỏi các ông: ‘Còn anh em, anh
em bảo Thầy là ai?’ Ông Phê-rô trả lời: ‘Thầy là Đấng Ki-tô.’”
Mt 16,13-16: “13
Khi Đức Giê-su đến vùng kế cận thành Xê-da-rê Phi-líp-phê, Người hỏi các môn đệ
rằng: ‘Người ta nói Con Người là ai?’ 14 Các ông thưa: ‘Kẻ thì nói là ông
Gio-an Tẩy Giả, kẻ thì bảo là ông Ê-li-a, có người lại cho là ông Giê-rê-mi-a
hay một trong các vị ngôn sứ.’ 15 Đức Giê-su lại hỏi: ‘Còn anh em, anh em bảo
Thầy là ai?’ 16 Ông Si-môn Phê-rô thưa: ‘Thầy là Đấng Ki-tô, Con Thiên Chúa
hằng sống.’”
Lc 9,18-20: “18
Hôm ấy, Đức Giê-su cầu nguyện một mình. Các môn đệ cũng ở đó với Người, và
Người hỏi các ông rằng: ‘Dân chúng nói Thầy là ai?’ 19 Các ông thưa: ‘Họ bảo
Thầy là ông Gio-an Tẩy Giả, nhưng có kẻ thì bảo là ông Ê-li-a, kẻ khác lại cho
là một trong các ngôn sứ thời xưa đã sống lại.’ 20 Người lại hỏi: ‘Còn anh em,
anh em bảo Thầy là ai?’ Ông Phê-rô thưa: ‘Thầy là Đấng Ki-tô của Thiên Chúa.’”
Trong Tin Mừng
Nhất Lãm chỉ có Tin Mừng Lu-ca thuật lại câu chuyện về Tiểu vương Hê-rô-đê ở Lc
9,7-9. Khi Hê-rô-đê nghe biết về hoạt động của Đức Giê-su và các môn đệ (rao
giảng Nước Thiên Chúa và chữa lành người đau yếu), người thuật chuyện cho
biết : “7 Tiểu vương Hê-rô-đê nghe biết tất cả những gì đã xảy ra, thì
phân vân lắm. Thật vậy, có kẻ nói: ‘Đó là ông Gio-an từ cõi chết trỗi dậy.’ 8
Kẻ khác nói: ‘Ông Ê-li-a xuất hiện đấy!’ Kẻ khác nữa lại nói: ‘Đó là một ngôn
sứ thời xưa sống lại.’ 9 Còn vua Hê-rô-đê thì nói: ‘Ông Gio-an, chính ta đã
chém đầu rồi! Vậy thì ông này là ai mà ta nghe đồn những chuyện như thế?’ Rồi
vua tìm cách gặp Đức Giê-su” (Lc 9,7-9).
Những trích dẫn
trên đây cho thấy dân chúng cho rằng Đức Giê-su là Gio-an Tẩy Giả (Mc 8,28a; Mt
16,14a; Lc 9,7b.19a), là Ê-li-a (Mc 8,28b; Mt 16,14b; Lc 9,8a.19b), là
Giê-rê-mi-a (Mt 16,14c), hay là một trong các ngôn sứ (Mc 8,28c; Mt 16,14d; Lc
9,8b.19c). Tất cả những đồng hoá này không chính xác. Si-môn Phê-rô có câu trả
lời đúng: “Thầy là Đấng Ki-tô” (Mc 8,29), “Thầy là Đấng Ki-tô, Con Thiên Chúa
hằng sống” (Mt 16,16), “Thầy là Đấng Ki-tô của Thiên Chúa” (Lc 9,20), nhưng
hiểu nội dung những tước hiệu này như thế nào thì còn phải xem lại. Phần sau sẽ
cho thấy Phê-rô đã không hiểu những gì mình nói.
2) Trong Cựu Ước
Có hai nơi trong
Cựu Ước liên quan đến đề tài: (a) Sự ra đi lạ lùng của ngôn sứ Ê-li-a (2V
2,9-12) và lời ngôn sứ Ma-la-khi về việc Ê-li-a sẽ trở lại (Ml 3,23-24).
a)
Ngôn sứ Ê-li-a được đưa lên trời (2V 2,9-12)
Trong Cựu Ước, ngôn sứ Ê-li-a không chết vào
cuối đời nhưng ông được đưa lên trời một cách lạ lùng. Sách Các Vua quyển thứ
hai thuật lại câu chuyện ông Ê-li-a và Ê-li-sa ở 2V, 2,9-12: “9 Ông Ê-li-a nói
với ông Ê-li-sa: ‘Anh cứ xin đi: thầy có thể làm gì cho anh trước khi thầy được
đem đi, rời xa anh?’ Ông Ê-li-sa nói: ‘Xin cho con được hai phần thần khí của
thầy!’ 10 Ông Ê-li-a đáp: ‘Anh xin một điều khó đấy! Nếu anh thấy thầy khi thầy
được đem đi, rời xa anh, thì sẽ được như thế; bằng không, thì không được.’ 11
Các ông còn đang vừa đi vừa nói, thì này một cỗ xe đỏ như lửa và những con ngựa
đỏ như lửa tách hai người ra. Và ông Ê-li-a lên trời trong cơn gió lốc. 12 Thấy
thế, ông Ê-li-sa kêu lên: ‘Cha ơi! Cha ơi! Hỡi chiến xa và chiến mã của
Ít-ra-en!’ Rồi ông không thấy thầy mình nữa. Ông túm lấy áo mình và xé ra làm
hai mảnh.”
b) Ê-li-a sẽ
lại xuất hiện (Ml 3,23-24)
Ngôn sứ Ma-la-khi loan báo Ê-li-a sẽ trở lại
vào cuối sách Ma-la-khi. Lời ĐỨC CHÚA PHÁN ở Ml 3,23-24: “23 Này Ta sai ngôn sứ
Ê-li-a đến với các ngươi, trước khi Ngày của ĐỨC CHÚA đến, ngày trọng đại và
kinh hoàng. 24 Nó sẽ đưa tâm hồn cha ông trở lại với con cháu và đưa tâm hồn
con cháu trở lại với cha ông, kẻo khi Ta đến, Ta sẽ đánh phạt xứ sở đã bị án
tru diệt.”
Truyền thống Ki-tô giáo nhìn nhận lời loan báo
của ngôn sứ Ma-la-khi được nên trọn nơi nhân vật Gio-an Tẩy Giả và được Tin
Mừng Lu-ca thuật lại ở Lc 1,13-17.
3) Đồng hoá: “Gio-an Tẩy Giả –
Ê-li-a”, “Đức Giê-su – Ê-li-a”
a) Gio-an Tẩy
Giả và Ê-li-a
Truyền thống Tin Mừng Lu-ca nối kết lời tuyên
sấm của ngôn sứ Ma-la-khi (Ml 3,23-24) trong biến cố truyền tin cho ông
Da-ca-ri-a (Lc 1,5-23). Thiên sứ của Chúa nói với ông Da-ca-ri-a trong Cung
Thánh của Đền Thờ như sau: “13 Này ông Da-ca-ri-a, đừng sợ, vì Thiên Chúa đã
nhận lời ông cầu xin: Bà Ê-li-sa-bét vợ ông sẽ sinh cho ông một đứa con trai,
và ông phải đặt tên cho con là Gio-an. 14 Ông sẽ được vui mừng hớn hở, và nhiều
người cũng được hỷ hoan ngày con trẻ chào đời.15 Vì em bé sẽ nên cao cả trước
mặt Chúa. Rượu lạt rượu nồng em sẽ đều không uống. Và ngay khi còn trong lòng
mẹ, em đã đầy Thánh Thần. 16 Em sẽ đưa nhiều con cái Ít-ra-en về với Đức Chúa
là Thiên Chúa của họ. 17 Được đầy thần khí và quyền năng của ngôn sứ Ê-li-a, em
sẽ đi trước mặt Chúa, để làm cho lòng cha ông quay về với con cháu, để làm cho
tâm tư kẻ ngỗ nghịch lại hướng về nẻo chính đường ngay, và chuẩn bị một dân sẵn
sàng đón Chúa” (Lc 1,13-17).
Lc 1,17a nói đến “thần khí và quyền năng của
Ê-li-a” mà Ê-li-sa đã xin Ê-li-a ở 2V 2,9b: “Xin cho con được hai phần thần khí
của thầy!” Ở Lc 1,17b, rõ ràng Lu-ca gợi đến Ml 3,24b: “Nó sẽ đưa tâm hồn cha
ông trở lại với con cháu.” Như thế Gio-an Tẩy Giả đã thực hiện vai trò của
Ê-li-a.
Liên hệ giữa Gio-an Tẩy Giả và Ê-li-a được
loan báo ngay trong biến cố truyền tin cho ông Da-ca-ri-a cho thấy truyền thống
Ki-tô giáo đã đồng hoá vai trò tiền hô của Gio-an Tẩy Giả với loan báo việc
Ê-li-a trở lại (Ml 3,23-24). Truyền thống Do Thái giáo dựa vào lời tuyên sấm
của Ma-la-khi để khẳng định rằng: “Tại sao các kinh sư lại nói ông Ê-li-a phải
đến trước?” (Mc 9,11; Mt 17,10).
Đức Giê-su xác nhận điều này khi nói: “Đúng thế, ông
Ê-li-a đến trước để chỉnh đốn mọi sự” (Mc 9,12a; Mt 17,11). Đối với Đức Giê-su,
người ta đã không nhận ra sự xuất hiện của Gio-an Tẩy Giả được đồng hoá với sự
xuất hiện của Ê-li-a. Người nói: “Nhưng Thầy nói cho anh em
biết: Ông Ê-li-a đã đến, và họ đã xử với ông theo ý họ muốn, như Sách Thánh đã
chép về ông”
(Mc 9,13 // Mt 17,11). Đức Giê-su đã đồng hoá Gio-an Tẩy Giả với Ê-li-a nhằm đề
cao vai trò dọn đường cho Đấng Mê-si-a và Gio-an Tẩy Giả đã làm trọn lời loan
báo của ngôn sứ Ma-la-khi về sứ vụ của Ê-li-a.
b) Đức Giê-su
và Ê-li-a
Trong sứ vụ công khai của Đức Giê-su, dân
chúng đã đồng hoá Đức Giê-su với Gio-an Tẩy Giả, Ê-li-a, Giê-rê-mi-a, hay một
trong các ngôn sứ (Mc 8,28; Mt 16,14; Lc 9,8.19). Việc đồng hoá Đức Giê-su với
Gio-an Tẩy Giả cho thấy Gio-an có ảnh hưởng rộng lớn trong dân chúng thời đó.
Vì thế ở Lc 9,7 người ta cho rằng Đức Giê-su chính là Gio-an Tẩy Giả từ cõi
chết trỗi dậy (cf. Lc 9,7). Gio-an Tẩy Giả được biết đến như là một ngôn sứ và
Đức Giê-su xác nhận Gio-an là “ngôn sứ”và “còn hơn cả ngôn sứ” (Mt 11,9).
Xu hướng đồng hoá Đức Giê-su với một trong các
ngôn sứ phù hợp với lòng mong đợi của dân Ít-ra-en về vị ngôn sứ mà Đức Chúa sẽ
ban cho dân. Mô-sê nói với dân Ít-ra-en ở Đnl 18,15: “Từ giữa anh (em), trong
số các anh em của anh (em), ĐỨC CHÚA, Thiên Chúa của anh (em), sẽ cho xuất hiện
một ngôn sứ như tôi để giúp anh (em); anh (em) hãy nghe vị ấy.” Lời này được
Mô-sê xác nhận là Đức Chúa đã nói với ông ở Đnl 18,17-18: “17 Bấy giờ ĐỨC CHÚA
phán với tôi: ‘Chúng nói phải. 18 Từ giữa anh em của chúng, Ta sẽ cho xuất hiện
một ngôn sứ như ngươi để giúp chúng, Ta sẽ đặt những lời của Ta trong miệng
người ấy, và người ấy sẽ nói với chúng tất cả những gì Ta truyền cho người ấy.’”
Trong Tin Mừng Gio-an, sau dấu lạ bánh hoá
nhiều (Ga 6,1-13), người thuật chuyện kể ở Ga 6,14-15: “14 Khi thấy dấu lạ
Người [Đức Giê-su] làm, người ta nói: ‘Ông này thực sự là vị ngôn sứ, Đấng phải
đến thế gian.’ 15 Đức Giê-su biết họ sắp đến và bắt lấy Người để tôn làm vua.
Một lần nữa, Người đi lên núi một mình.” (Trích dẫn Tin Mừng Gio-an lấy trong Bản văn Gio-an, TIN MỪNG và BA
THƯ, Hy Lạp – Việt). Đám đông gán cho Đức Giê-su một tước hiệu
quan trọng: “Vị ngôn sứ, Đấng phải đến thế gian”, nhưng đám đông chưa thực sự
biết Đức Giê-su là ai. Họ đã hiểu lầm về Người nên Người đã đi lên núi một mình
(cf. 6,15). Đức Giê-su là vị ngôn sứ nhưng không theo kiểu ngôn sứ như dân
chúng nghĩ.
Như đã trình bày, trong Tin Mừng Nhất Lãm, dân
chúng thời của Đức Giê-su cho rằng Người là Gio-an Tẩy Giả, Ê-li-a hay một ngôn
sứ nào đó. Những điều này không đúng. Ngay cả câu trả lời đúng của Si-môn
Phê-rô: “Thầy là Đấng Ki-tô” (Mc 8,29) cũng cho thấy rằng Phê-rô chưa hiểu đúng
về tước hiệu “Ki-tô” của Đức Giê-su. Mác-cô cho biết điều này ở Mc 8,31-33: “31
Rồi Người bắt đầu dạy cho các ông biết Con Người phải chịu đau khổ nhiều, bị
các kỳ mục, thượng tế cùng kinh sư loại bỏ, bị giết chết và sau ba ngày, sống
lại. 32 Người nói rõ điều đó, không úp mở. Ông Phê-rô liền kéo riêng Người ra
và bắt đầu trách Người. 33 Nhưng khi Đức Giê-su quay lại, nhìn thấy các môn đệ,
Người trách ông Phê-rô: ‘Xa-tan! lui lại đàng sau Thầy! Vì tư tưởng của anh
không phải là tư tưởng của Thiên Chúa, mà là của loài người.’”
Các bản văn Tin Mừng trích dẫn trên đây cho
độc giả thấy rằng: Nói đúng về Đức Giê-su vẫn chưa đủ, điều quan trọng là hiểu
đúng nội dung tước hiệu đó. Trong thực tế, vào thời Đức Giê-su, có nhiều xu
hướng chính trị và tôn giáo khác nhau đằng sau các tước hiệu “ngôn sứ” và
“Ki-tô (Mê-si-a)” dành cho Đức Giê-su.
III. Gio-an Tẩy Giả trong Tin Mừng Gio-an
Trong Tin Mừng
Gio-an có hai điều cần ghi nhận liên quan đến đề tài đang bàn: (1) Gio-an Tẩy
Giả khẳng định ông không phải là Ê-li-a trong bối cảnh đặc thù. (2) Đức Giê-su,
Đấng là ánh sáng, đã đồng hoá Gio-an Tẩy Giả với ánh sáng.
1) Gio-an Tẩy Giả không phải là Ê-li-a
Gio-an Tẩy Giả
khẳng định ông không phải là ngôn sứ Ê-li-a trong bối cảnh ông làm chứng trước
những người được gửi đến từ Giê-ru-sa-lem. Người thuật chuyện kể ở Ga 1,19-28:
19 Và đây là
lời chứng của Gio-an, khi những người Do Thái từ
Giê-ru-sa-lem cử các tư tế và các Lê-vi đến [với ông ấy] để họ hỏi ông ấy: “Ông
là ai?” 20 Ông ấy tuyên xưng chứ không chối, Ông ấy tuyên xưng rằng: “Chính tôi không phải là
Đấng Ki-tô.” 21 Họ hỏi ông
ấy: “Vậy thì sao? Ông là Ê-li-a
phải không?” Ông ấy nói: “Không phải tôi.” – “Ông có phải là vị ngôn sứ chăng?”
Ông ấy đáp: “Không.” 22 Vậy họ nói với ông ấy: “Ông là ai, để chúng tôi trả lời
cho những người đã cử chúng tôi? Ông nói gì về chính mình?” 23 Ông ấy khẳng
định: “Tôi là tiếng kêu trong hoang mạc, hãy làm cho thẳng con đường của Chúa,
như ngôn sứ I-sai-a đã nói.” 24 Những người được sai đến thì thuộc nhóm
Pha-ri-sêu. 25 Họ hỏi ông ấy và nói với ông: “Vậy tại sao ông làm phép rửa, nếu
chính ông không phải là Đấng Ki-tô, cũng không phải là Ê-li-a hay vị ngôn sứ?”
26 Gio-an trả lời họ rằng: “Chính tôi làm phép rửa trong nước. Người đang đứng
giữa các ông mà các ông không biết, 27 Người đến sau tôi và [chính tôi] không
xứng đáng cởi quai dép của Người.” 28 Những điều đó đã xảy ra tại Bê-ta-ni-a,
bên kia Gio-đan, nơi Gio-an làm phép rửa.
Trong Tin Mừng
Nhất Lãm Gio-an Tẩy Giả không nói ông ấy là ngôn sứ Ê-li-a, ông cũng không phủ
nhận điều đó. Chính Đức Giê-su đã đồng hoá Gio-an Tẩy Giả với Ê-li-a để nói
rằng Gio-an đã làm trọn lời ngôn sứ Ma-la-khi loan báo về việc Ê-li-a trở lại
để chuẩn bị cho ngày của ĐỨC CHÚA (Ml 3,23-24).
Trong Tin Mừng
Gio-an, với tư cách là người đến để “làm chứng về ánh sáng” (Ga 1,7), Gio-an
Tẩy Giả nói ông không phải là Đấng Ki-tô, không phải là Ê-li-a, không phải là vị
ngôn sứ (Ga 1,20-21) để chuẩn bị giới thiệu Đấng quyền năng sẽ đến sau ông,
Đấng mà ông tự nhận là “không xứng đáng cởi quai dép của Người” (Ga 1,27b). Gio-an Tẩy Giả đã thực hiện châm
ngôn sống, khi ông nói với các môn đệ của mình: “Đấng ấy [Đức Giê-su]
phải lớn lên, còn thầyphải suy
giảm” (Ga 3,30). Gio-an Tẩy Giả không là
Đấng Ki-tô, không là vị ngôn sứ vì những tước hiệu này dành cho Đức Giê-su.
Thật vậy, trong Tin Mừng Gio-an, nhiều lần người ta nói về Đức Giê-su với tước
hiệu “Ki-tô (Mê-si-a)” (Ga
1,17.41; 4,25.29; 7,26.27.31.41.42; 9,22; 10,24; 11,27; 12,34; 17,3; 20,31) và
“ngôn sứ” (Ga 4,19; 4,44; 6,14; 7,40.52; 9,17).
Tin Mừng Gio-an
không nói đến sự đồng hoá giữa Gio-an Tẩy Giả và ngôn sứ Ê-li-a, nhưng trình
bày một đặc điểm khác. Ông được đồng hoá với “ánh sáng” (Ga 5,35).
2) Gio-an Tẩy Giả là ánh sáng (5,35)
Tin Mừng Gio-an
đặt song song giữa (a) Logos (Lời) là ánh sáng (Ga 1,9); (b) Đức Giê-su là ánh
sáng (8,12; 9,5; 12,46), (c) và Gio-an Tẩy Giả cũng là ánh sáng (5,35).
a) Logos (Lời) là ánh sáng, đến trong thế gian
Lời tựa sách Tin
Mừng Gio-an (1,1-18) khẳng định rằng Logos là ánh sáng: “Người [Logos] là ánh
sáng thật, ánh sáng chiếu soi mọi người, đến trong thế
gian” (1,9). Vai trò của Gio-an Tẩy Giả được mô tả ở Ga 1,6-8: “6 Có một người
được sai đến từ Thiên Chúa, tên ông là Gio-an. 7 Ông ấy đến làm chứng. Ông làm
chứng về ánh sáng, để mọi người tin nhờ ông ấy. 8 Ông ấy không phải là ánh
sáng, nhưng làm chứng về ánh sáng.”
Tác giả khẳng định
Gio-an Tẩy Giả “không phải là ánh sáng” vì ánh sáng là chính Đức Giê-su, Lời đã
trở thành người phàm (1,14). Tuy nhiên theo nghĩa khác và trong bối cảnh khác
Đức Giê-su tuyên bố rằng Gio-an Tẩy Giả là ánh sáng (5,35). Điều này sẽ được
nói đến sau.
b) Đức Giê-su là ánh sáng cho thế gian
Ba lần trong Tin
Mừng Gio-an, Đức Giê-su tuyên bố Người là ánh sáng (8,12; 9,5; 12,46). Ở 8,12,
Đức Giê-su nói với những người Pha-ri-sêu trong bối cảnh tranh luận: “Chính Tôi
là ánh sáng của thế gian. Người theo Tôi, chắc chắn sẽ không bước đi trong bóng
tối, nhưng sẽ có ánh sáng của sự sống” (8,12). Ở 9,5, Đức Giê-su nói với các
môn đệ trước khi chữa lành anh mù từ thuở mới sinh: “Bao lâu Thầy còn ở trong
thế gian, Thầy là ánh sáng của thế gian” (9,5). Cuối sứ vụ công khai của Đức Giê-su,
Người tuyên bố lần cuối cùng trước khi bước vào cuộc Thương Khó: “Tôi là ánh
sáng đến trong thế gian, để bất cứ ai tin vào Tôi thì không ở lại trong bóng
tối” (12,46). Điều thú vị trong Tin Mừng Gio-an là Gio-an Tẩy Giả cũng là ánh
sáng (5,35).
c) Gio-an Tẩy Giả là ánh sáng
Trong bối cảnh
những người Do Thái đang bách hại Đức Giê-su và tìm cách để giết Người (5,18),
Đức Giê-su nói với họ diễn từ về “những việc của người Con (l’oeuvres du Fils)”
(5,19-29), phần sau của diễn từ là một chuỗi lời chứng về Đức Giê-su (5,30-47).
Trong phần nói về các lời chứng này, Đức Giê-su nói đến lời chứng của Gio-an
Tẩy Giả với những người Do Thái ở 5,33-35: “33 Chính các ông đã cử người đến với
Gio-an, và ông ấy đã làm chứng cho sự thật. 34 Phần Tôi, Tôi không nhận lời chứng do
người phàm, nhưng Tôi nói những điều này để chính các ông được cứu. 35 Ông
ấy là ngọn đèn được thắp lên và toả sáng, chính các ông đã muốn hoan hỷ một
thời gian trong ánh sáng của ông ấy.”
Ở 5,35a, Đức
Giê-su nói về Gio-an Tẩy Giả rằng: “Ông ấy là ngọn đèn được thắp lên và toả
sáng” (5,35a). Động từ “phainô” có nghĩa là “toả sáng”, “chiếu sáng” chỉ xuất
hiện hai lần trong Tin Mừng Gio-an (1,5; 5,33). Lần thứ nhất nói về Logos (Lời)
là “ánh sáng chiếu soi trong bóng tối, và bóng tối đã không lấn át được ánh sáng” (1,5). Lần thứ hai
nói về Gio-an Tẩy Giả, ông là “ngọn đèn được thắp lên và toả sáng” (5,35a).
Ở 5,35b, Đức
Giê-su nói tiếp với những người Do Thái về Gio-an Tẩy Giả: “Chính các ông đã
muốn hoan hỷ một thời gian trong ánh sáng của ông ấy” (5,35b). Động từ “hoan
hỷ” (agalliaô) diễn tả sự kính trọng và sự đóng góp to lớn của Gio-an Tẩy Giả
cho dân Ít-ra-en. Còn về danh từ “phôs” (ánh sáng), Đức Giê-su dùng danh từ này
để tuyên bố Người là ánh sáng của thế gian (8,12; 9,5; 12,46). Như thế, Đức
Giê-su đề cao vai trò của Gio-an Tẩy Giả bằng cách dùng biểu tượng “ánh sáng”
để nói về sứ vụ của Gio-an như là “ngọn đèn được thắp lên và toả sáng” (5,35a).
Gio-an Tẩy Giả là “ánh sáng” để làm chứng cho “ánh sáng đích thực” là Đức
Giê-su.
Sự đồng hoá giữa
Logos, Đức Giê-su và Gio-an Tẩy Giả với “ánh sáng” không được nói tới trong Tin
Mừng Nhất Lãm. Đây là những đề tài độc đáo và đặc thù của Tin Mừng Gio-an. Tin
Mừng này đã có những đóng góp độc đáo vào nền thần học chung các sách Tin Mừng
và của toàn bộ Tân Ước.
IV.
Kết luận
Gio-an Tẩy Giả và
ngôn sứ Ê-li-a là hai nhân vật khác nhau. Nhưng truyền thống Tin Mừng Nhất Lãm
đã đồng hoá Gio-an Tẩy Giả với ngôn sứ Ê-li-a theo nghĩa tương tự (analogue). Trong
Tin Mừng Lu-ca, Gio-an Tẩy Giả được đầy thần khí và quyền năng của Ê-li-a (cf.
Lc 1,17). Như thế Gio-an Tẩy Giả đã làm trọn lời tiên báo của ngôn sứ Ma-la-khi
(Ml 3,23-24) về việc Ê-li-a lại đến. Một cách minh nhiên, Đức Giê-su đồng hoá
Gio-an Tẩy Giả với Ê-li-a ở Mt
11,13-14; 17,13.
Truyền thống Tin
Mừng Gio-an xây dựng nhân vật Gio-an Tẩy Giả khác với truyền thống Nhất Lãm. Trong
bối cảnh của vụ kiện giữa “ánh sáng” và “bóng tối”, giữa “Đức Giê-su” và “những
kẻ chống đối”, Gio-an Tẩy Giả khẳng định ông không phải là Đấng Ki-tô, không
phải là Ê-li-a hay vị ngôn sứ (1,20-21) để làm chứng về ánh sáng là Đức Giê-su.
Chính người là “Đấng Ki-tô” và là “vị ngôn sứ” toàn dân đang mong đợi. Đức
Giê-su đề cao sứ vụ của Gio-an Tẩy Giả bằng cách so sánh Gio-an Tẩy Giả với
“ánh sáng”. Gio-an Tẩy Giả là “ngọn đèn được thắp lên và toả sáng” (5,35a), vì
thế Gio-an Tẩy Giả dự phần vào ánh sáng đích thực là Đức Giê-su. Đức Giê-su là
ánh sáng mặt trời chiếu soi toàn thế giới. Gio-an Tẩy Giả là ánh sáng của ngọn
đèn được thắp lên và toả sáng, làm hoan hỷ dân Ít-ra-en.
Gio-an Tẩy Giả trong Tin Mừng Nhất Lãm không
tự cho mình là ngôn sứ Ê-li-a, còn trong Tin Mừng Gio-an, Gio-an Tẩy Giả khẳng
định ông không phải là Ê-li-a. Trong Tin Mừng Mát-thêu, Đức Giê-su đồng hoá
Gio-an Tẩy Giả với ngôn sứ Ê-li-a. Còn trong Tin Mừng Gio-an, Đức Giê-su đồng
hoá Gio-an Tẩy Giả với ánh sáng. Vì thế không có sự mâu thuẫn giữa Tin Mừng
Mát-thêu (Mt 11,13-14; 17,13) với Tin Mừng Gio-an
(Ga 1,21) về tương quan giữa Gio-an Tẩy Giả và ngôn sứ Ê-li-a. Đó là hai cách
trình bày khác nhau về Gio-an Tẩy Giả trong tương quan với sứ vụ của Đức
Giê-su. Thay vì nghĩ rằng có mâu thuẫn (contradiction), tốt hơn nên nhận ra
sự đóng góp quý báu của thần học Gio-an và sự bổ sung lẫn nhau
(complémentarité) giữa Tin Mừng Gio-an và Tin Mừng Nhất Lãm./.
Source: